Hoài Nguyễn
(VNTB) – Chính quyền thị xã Điện Bàn đã nhận được đề nghị lắp đặt biển chỉ dẫn cấm các loại xe con, xe khách và xe tải đi vào khu dân cư ở Km943+800 quốc lộ 1A ngay trạm thu phí BOT.
Giải thích, Công ty cổ phần Xây dựng công trình 545 (viết tắt là CIENCO 525) – chủ đầu tư BOT Điện Thắng Trung – cho biết từ khi hình thành các khu dân cư hai bên trạm thu phí, lượng xe tìm cách đi lòng vòng mà không qua trạm thu phí khiến doanh nghiệp thiệt hại nặng. Trước đó vào đầu năm nay, 1-2024, CIENCO 525 cũng đề xuất đóng điểm mở dải phân cách để gom xe buộc phải sử dụng đường có thu phí BOT.
Điểm mở dải phân cách giữa này nằm sát phía nam trạm thu phí, có đường rẽ vào khu đô thị mới mở bên cạnh, nên xe cộ đi vào tránh trạm.
Về pháp lý, cả hai đề xuất trên đều thiếu căn cứ.
Trước hết, theo Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, thì chủ đầu tư dự án giao thông đường bộ theo hợp đồng BOT (Xây dựng – Kinh doanh – Chuyển giao, Build – Operate – Transfer), khi thực hiện Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, phải bao gồm các nội dung chủ yếu sau đây:
a) Sự cần thiết đầu tư; lợi thế đầu tư theo hợp đồng BOT so với các hình thức đầu tư khác; tác động của việc thực hiện dự án theo hợp đồng BOT đối với cộng đồng, dân cư trong phạm vi dự án;
b) Mục tiêu; dự kiến quy mô, địa điểm, thời gian thực hiện dự án, nhu cầu sử dụng đất và tài nguyên khác; c) Phương án thiết kế sơ bộ theo quy định của pháp luật về xây dựng đối với dự án có cấu phần xây dựng, pháp luật khác có liên quan đối với dự án không có cấu phần xây dựng; thuyết minh sơ bộ về phương án kỹ thuật, công nghệ; sơ bộ phân chia dự án thành phần (nếu có);
d) Đánh giá sơ bộ hiệu quả kinh tế – xã hội của dự án; đánh giá sơ bộ tác động môi trường theo quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường như đối với dự án đầu tư công;
đ) Sơ bộ tổng mức đầu tư; đánh giá sơ bộ phương án tài chính của dự án; e) Cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu.
Tại Thông tư 45/2021/TT-BGTVT xác định tiêu chí thành lập trạm thu phí đường bộ là phải đặt trong phạm vi của dự án; phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt trong Báo cáo nghiên cứu khả thi của dự án đầu tư hoặc trong Đề án khai thác tài sản kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ.
Phương tiện giao thông được quyền lựa chọn sử dụng đường có thu phí BOT với các tiện ích như rút ngắn thời gian vận chuyển hàng hóa, hành khách, tiết kiệm nhiên liệu, giảm chi phí sửa chữa, khấu hao phương tiện…; hoặc sử dụng đường bộ thuộc hệ thống quản lý công của quốc gia.
Luật Giao thông đường bộ, tại Điều 49 thì nguồn tài chính để quản lý, bảo trì đường chuyên dùng, đường không do Nhà nước quản lý khai thác, đường được đầu tư xây dựng không bằng nguồn vốn từ ngân sách nhà nước do tổ chức, cá nhân quản lý khai thác chịu trách nhiệm.
Quỹ bảo trì đường bộ của Nhà nước được hình thành từ các nguồn sau đây: Ngân sách nhà nước phân bổ hàng năm; Các nguồn thu liên quan đến sử dụng đường bộ và các nguồn thu khác theo quy định của pháp luật.
Người dân được quyền tự do lưu thông đường bộ do Nhà nước quản lý khai thác.
Pháp luật không cho phép dự án BOT được lập trên các tuyến đường huyết mạch, độc đạo khiến người dân không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc phải mua vé qua trạm thu phí.
Như vậy có thể là CIENCO 525 bị thất thu so với tính toán trong phương án tài chính của hợp đồng BOT đã ký, do việc hình thành hạ tầng các khu dân cư mới, đường ngang dân sinh theo quy hoạch của địa phương xung quanh Trạm thu phí, dẫn đến các phương tiện tham gia giao thông trên tuyến quốc lộ chạy vòng tránh việc mua vé thu phí qua trạm. Thế nhưng về nguyên tắc pháp lý thì mọi giải pháp đề xuất phải có căn cứ viện dẫn phù hợp luật định.