Bảo vệ nạn nhân
Bài 4 trong loạt bài về phòng, chống buôn người
(Loạt bài về phòng, chống buôn người này là sản phẩm của sự hợp tác giữa Việt Nam Thời Báo và Liên Minh Bài Trừ Nô Lệ Mới ở Á Châu (Coalition to Abolish Modern-day Slavery in Asia, CAMSA), một chương trình của tổ chức BPSOS.)
Theo Luật Bảo Vệ Nạn Nhân Buôn Người được Quốc Hội Hoa Kỳ thông qua năm 2000, hàng năm Bộ Ngoại Giao phải phúc trình cho Quốc Hội tình trạng buôn người ở các quốc gia trên thế giới, kể cả chính Hoa Kỳ, và xếp hạng các quốc gia này về nỗ lực phòng, chống buôn người. Các quốc gia bị xếp Hạng 3, là hạng thấp nhất, phải đối mặt với các biện pháp cấm vận và chế tài cá nhân.
Việc xếp hạng được dựa trên mức độ phòng, chống buôn người trong 4 lĩnh vực: Truy tố thủ phạm, bảo vệ nạn nhân, ngăn ngừa tệ nạn, và phát huy các quan hệ đối tác để tăng hiệu quả phòng, chống buôn người. Việt Nam bị xếp vào danh sách theo dõi của Hạng 2 trong 3 năm liền: 2019-2021. Ở trong danh sách theo dõi là các quốc gia tệ nhất trong Hạng 2, ngấp nghé Hạng 3. Năm 2022 Việt Nam bị xếp Hạng 3.
Các bài 2 và 3 cung cấp bản dịch tiếng Việt phần “Hoạt Động Truy Tố” của bản phúc trình năm 2022 của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ. Bài này cung cấp bản dịch tiếng Việt phần kế đến: Bảo Vệ Nạn Nhân. Phần này khá dài, cho nên được chia làm 3 bài.
Điểm đáng chú ý trong bài này là, theo Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, trong năm 2021 nhà nước Việt Nam báo cáo có 126 nạn nhân được giúp đỡ. Tuy nhiên, phần lớn các nạn nhân này không thuộc định nghĩa quốc tế về buôn người. Nói cách khác, con số báo cáo không đáng tin cậy, thể hiện nỗ lực kém về bảo vệ nạn nhân.
******
Báo Cáo Buôn Người 2022 (tiếp theo)
BẢO VỆ NẠN NHÂN
Chính phủ duy trì nỗ lực bảo vệ các nạn nhân, nhưng hai quan chức bị cáo buộc đồng lõa đã thực hiện các biện pháp để sách nhiễu, đe dọa và tạo điều kiện cho việc tái khai thác một số nạn nhân buôn người mà không bị trừng phạt. Chính phủ báo cáo đã xác định được 126 nạn nhân vào năm 2021, trong đó 114 nữ và 12 nam; 45 nạn nhân là trẻ em (so với tổng số 121 nạn nhân, bao gồm 112 nữ, 9 nam và 32 trẻ em vào năm 2020). Trong số này, 120 người mang quốc tịch Việt Nam và 96 người là đối tượng buôn người xuyên quốc gia. 22 người là nạn nhân của lao động cưỡng bức và 28 người là nạn nhân của “bóc lột tình dục”; một số trường hợp sau này có thể đã nằm ngoài các tiêu chuẩn định nghĩa quốc tế về tội phạm buôn người. Hơn một nửa số nạn nhân được xác định (64) là thành viên của các cộng đồng dân tộc thiểu số. Bảy mươi sáu người là nạn nhân của nạn buôn người không xác định, trong những năm trước đó bao gồm “kết hôn bất hợp pháp” và “nhận con nuôi bất hợp pháp”, cả hai loại buôn người này đều không phù hợp với định nghĩa quốc tế về buôn người (64 vụ “kết hôn bất hợp pháp” và ba vụ “nhận con nuôi bất hợp pháp” vào năm 2020).
Chính phủ đã sử dụng các tiêu chí nhận dạng nạn nhân như một phần của Sáng kiến cấp Bộ trưởng Khu vực Sông Mê Kông phối hợp chống buôn người (Coordinated Mekong Ministerial Initiative against Human Trafficking, COMMIT), cùng với các thủ tục xác định nạn nhân của chính phủ đã được phê duyệt vào năm 2014; tuy nhiên, các thủ tục xác định chủ yếu vẫn mang tính phản ứng – thay vì chủ động – trên các cơ quan chủ chốt khác nhau. Quá trình xác định nạn nhân vẫn còn quá rườm rà và phức tạp, đòi hỏi sự phê duyệt của nhiều bộ trước khi nạn nhân có thể được chính thức xác định và hỗ trợ. Việc thực hiện không hiệu quả các hướng dẫn về quy trình nhận dạng nạn nhân đã khiến lực lượng biên phòng, cơ quan thực thi pháp luật và các quan chức khác không thể phát hiện và hỗ trợ nạn nhân một cách đầy đủ. Các nhà chức trách đã không chủ động sử dụng các tiêu chí thuộc COMMIT hoặc các thủ tục riêng của họ để sàng lọc các chỉ số buôn bán người trong các nhóm dân số dễ bị tổn thương chính, bao gồm các cá nhân hoạt động mại dâm, các cá nhân quá cảnh các trạm biên giới, công nhân trong ngành đánh bắt và chế biến thủy sản, lao động nhập cư trở về từ nước ngoài và trẻ em lao động. Mặc dù đã tiến hành hơn 36.000 cuộc kiểm tra các cơ sở có nguy cơ cao nhất về tình dục, các nhà chức trách không xác định được bất kỳ nạn nhân buôn bán tình dục nào trong các cuộc kiểm tra này.
Chính phủ đã duy trì Cơ chế giới thiệu quốc gia (National Referral Mechanism, NRM) được phê duyệt vào năm 2014, nhưng một số quan chức địa phương không quen với chính sách và quy trình chống buôn người, hợp tác giữa các khu vực có quyền tài phán khác nhau không đầy đủ và năng lực nhân viên xã hội hạn chế tiếp tục cản trở việc thực hiện có hệ thống. Bộ Lao động và Xã hội (MOLISA) đã chủ trì một quá trình liên bộ trong giai đoạn báo cáo để xem xét và sửa đổi NRM, cũng như soạn thảo hướng dẫn bổ sung về tiếp nhận và cung cấp các dịch vụ bảo vệ cho nạn nhân buôn người; không có nỗ lực nào được hoàn thành vào cuối kỳ báo cáo. Chính phủ không báo cáo tổng số nạn nhân mà họ chuyển đến các tổ chức phi chính phủ hoặc các dịch vụ bảo vệ của nhà nước (so với 25 trường hợp được giới thiệu đến các trung tâm bảo vệ, 20 đến công an, 19 đến một tổ chức phi chính phủ và ba đến Trung tâm Phát triển Phụ nữ của Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (VWU) vào năm 2020), cũng không phân tách dữ liệu theo việc nạn nhân có nhận được hỗ trợ từ các tổ chức phi chính phủ hay các nguồn chính thức hay không.
Các cơ quan chức năng đã ghi nhận và đáp ứng tổng số 111 yêu cầu hỗ trợ nạn nhân dưới các hình thức chăm sóc y tế và tâm lý, trợ giúp pháp lý, chỗ ở, nhu cầu thiết yếu, chi phí đi lại, đào tạo nghề và cho vay (so với 84 được hỗ trợ vào năm 2020). Những người sống sót được hưởng lợi từ các dịch vụ này bao gồm 12 nam và 99 nữ, và 5 người là công dân nước ngoài – 4 người Campuchia và 1 người Thái Lan (chưa được báo cáo vào năm 2020). Ba mươi tư nạn nhân đã yêu cầu và được trợ giúp pháp lý. Cũng như xác định nạn nhân, hơn một nửa số nạn nhân được hỗ trợ là thành viên của các nhóm dân tộc thiểu số (64). Với sự tài trợ của các nhà tài trợ, Bộ LĐTBXH tiếp tục vận hành đường dây nóng 24 giờ dành cho các nạn nhân của nhiều tội phạm khác nhau, bao gồm cả buôn người. Người điều hành đường dây nóng có thể nói tiếng Việt, tiếng Anh và bảy ngôn ngữ dân tộc thiểu số. Mặc dù đường dây nóng báo cáo tổng số cuộc gọi nhận được đã tăng lên – 3.808 cuộc, tăng từ 2.826 cuộc vào năm 2020 – nhưng số cuộc gọi cụ thể về buôn người ít hơn trong thời gian báo cáo: 35 cuộc gọi liên quan đến 39 nạn nhân, so với 59 cuộc gọi liên quan đến một số lượng không xác định nạn nhân trong 2020. Phần lớn các trường hợp này (28) liên quan đến trẻ em.
Các nhà quan sát cho rằng sự thay đổi này là do có sự gia tăng các trường hợp mất tích được báo cáo và sự giảm di chuyển của những người dễ bị tổn thương qua các biên giới quốc tế trong thời gian hạn chế đi lại vì đại dịch. Đường dây nóng đã chuyển 19 trường hợp trong số này đến công an để phục hồi và điều tra, 16 trường hợp đến Bộ LĐTBXH để được hỗ trợ thêm, hai trường hợp đến một tổ chức phi chính phủ và một trường hợp đến nhà tạm lánh của Hội LHPNVN. Chính phủ duy trì đại diện lao động tại các cơ quan đại diện ngoại giao ở các quốc gia tiếp nhận số lượng lớn lao động nhập cư Việt Nam, chẳng hạn như Nhật Bản, Malaysia, Ả Rập Xê Út, Hàn Quốc, Đài Loan và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE). Các cơ quan đại diện này có thể cung cấp các thứ cần thiết, vận chuyển và chăm sóc sức khỏe cơ bản cho công dân Việt Nam bị buôn bán ở nước ngoài. Các viên chức của Bộ ngoại giao Việt Nam không báo cáo dữ liệu hồi hương đầy đủ, nhưng cơ quan đại diện ngoại giao của Việt Nam tại Miến Điện cho biết đã tiếp nhận, xác định danh tính và cung cấp các dịch vụ hỗ trợ khác nhau cho 16 nạn nhân nữ Việt Nam bị bóc lột tình dục ở đó — 14 phụ nữ và hai trẻ em gái — so với 9 nạn nhân hồi hương từ Miến Điện vào năm 2020. BNG đã làm việc với chính quyền Miến Điện để tài trợ và tiến hành hồi hương cho 11 nạn nhân trong số này sau khi 5 nạn nhân quyết định ở lại Miến Điện.
(Còn tiếp)