Greg Rushford, ngày 11/7/2017
(bản dịch của Vũ Quốc Ngữ)
(VNTB) – Biên bản ghi nhớ, e-mail và các tài liệu khác tiết lộ Hamre đã có một thiên thần bí mật – từ Hà Nội.
Thứ ba tới, ngày 18/7, là một ngày trọng đại của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Center for Strategic and International Studies- CSIS), một trong những viện nghiên cứu có uy tín nhất của Washington trong hơn nửa thế kỷ qua. Hội nghị thường niên lần thứ 7 của CSIS về Biển Đông, cũng như những hội nghị trước đây từ năm 2011, sẽ lại một lần nữa thu hút sự chú ý của công chúng về những hành động khiêu khích của Trung Quốc ở vùng biển này. Các diễn giả có uy tín về an ninh quốc gia sẽ đến từ Singapore, Việt Nam, Philippines và nhiều nơi khác ở Châu Á. Họ sẽ cùng với nhiều nhà chức trách hàng đầu của Hoa Kỳ đến từ những tổ chức uy tín như Trường Cao đẳng Hải quân Hoa Kỳ và Trung tâm Nghiên cứu Chiến tranh Hải quân.
Thượng nghị sĩ Cory Gardner thuộc đảng Cộng hòa từ Colorado, người đứng đầu tiểu ban châu Á của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, sẽ bắt đầu sự kiện bằng một bài phát biểu mang tiêu đề “Đổi mới sự lãnh đạo của Hoa Kỳ ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương”.
Vậy ai đã trả tiền cho hội nghị này, một sự kiện nhằm khuyến khích tầm quan trọng của việc đổi mới sự lãnh đạo của Mỹ ở châu Á? Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc của CSIS, ông John Hamre, tránh trả lời câu hỏi này trong sáu năm qua. Ví dụ, vào tháng 7 năm ngoái, CSIS đã thông báo với công chúng rằng hội nghị về Biển Đông lần thứ 6 của họ đã “được thực hiện bằng sự hỗ trợ chung cho CSIS”.
Điều này không chỉ quá mơ hồ trong việc truyền tải ý nghĩa thực sự, mà còn là một “sự trình bày sai lệch” theo một nguồn tin muốn giữ kín tên. Để chứng minh cho cáo buộc đó, nguồn tin này cung cấp cho tôi tài liệu nội bộ “bí mật” của CSIS cho thấy chính xác số tiền thu được từ đâu.
Biên bản ghi nhớ, e-mail và các tài liệu khác tiết lộ Hamre đã có một thiên thần bí mật – từ Hà Nội.
Và thiên thần đã có một tiếng nói quan trọng trong việc quyết định danh sách những người được mời tham dự các hội nghị hàng hải hàng năm của CSIS. Nhà hảo tâm bí mật của CSIS là một đơn vị của Bộ Ngoại giao Việt Nam (DAV). Theo trang web chính thức, đơn vị đó là Học viện Ngoại giao Việt Nam, có trách nhiệm báo cáo với Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh và Đảng Cộng sản. Phạm Bình Minh, hiện là Phó Thủ tướng của Việt Nam, là thành viên cao cấp của Đảng, là Bộ trưởng Ngoại giao từ năm 2011.
Kể từ năm 2012, chính phủ Việt Nam đã trao cho CSIS hơn 450.000 đô la Mỹ để tổ chức các hội nghị hàng năm về Biển Đông. Trong những năm qua, CSIS đã được bổ sung thêm 55.000 đô la khác từ tài khoản nội bộ của cơ quan này, và các nguồn tiền này không được xác định trong tài liệu tôi đã được thấy. Giám đốc CSIS Hamre từ chối trả lời các yêu cầu liên tục về bình luận của ông.
Các câu hỏi về tính minh bạch
Đây không phải là lần đầu tiên các câu hỏi được đưa ra báo chí về CSIS và sự đóng góp từ phía nước ngoài. Chẳng hạn như, vào ngày 7/9/ 2014, tờ New York Times đã xuất bản bài báo “Các quyền của nước ngoài mua ảnh hưởng ở cơ quan nghiên cứu chính sách“. Các phóng viên Eric Lipton, Brooke Williams và Nicholas Confessore đã theo dõi hàng triệu đô la từ các chính phủ nước ngoài đang chảy vào nhiều think-tanks ở Washington, kể cả CSIS, trong những năm gần đây. Họ đã lưu ý việc này có thể ảnh hưởng đến tự do học thuật, trích dẫn các trường hợp các học giả có ý kiến dường như bị ảnh hưởng quá mức bởi các tài trợ tài chính.
Để đáp lại các yêu cầu từ tờ Times, CSIS đã đồng ý công bố danh sách hơn một tá nhà tài trợ là các chính phủ nước ngoài bao gồm Nhật Bản, Thụy Điển và Thổ Nhĩ Kỳ. Tuy nhiên, sự tiết lộ từ Chủ tịch Hamre là bán công khai. CSIS “từ chối tiết lộ chi tiết về các hợp đồng với các quốc gia này hoặc số tiền quyên góp thực sự”, tờ báo đưa tin.
Hiện tại, trang web của CSIS đã công bố 11 nhà tài trợ nước ngoài. Ví dụ, Các tiểu vương quốc Arập Thống nhất đã đóng góp ” hơn 500.000 đô la” cho các nghiên cứu khu vực “chưa được xác định”. Saudi Arabia và Thổ Nhĩ Kỳ đã đóng góp ở khoảng từ 100.000 đến 499.999 đôla, một lần nữa không xác định. Và sự đóng góp từ 5.000 đến 99.999 đôla là từ 5 chính phủ khác bao gồm Kazakhstan và Đức. Không có đóng góp nào từ chính phủ Việt Nam được liệt kê.
Tay trong của Hà Nội
Tuy nhiên, một số khoản tiền của Việt Nam đã được trao cho CSIS được ghi nhận ở những nơi khác trên trang web của CSIS – được giấu đi dưới hình thức quà tặng nhận được từ 48 quỹ, các tổ chức phi chính phủ và “các nhà tài trợ phi lợi nhuận”. Học viện Ngoại giao Việt Nam được liệt kê là đã tặng ít nhất là 5.000 đôla cho CSIS, nhưng không quá 99.999 đôla. Lý do tại sao học viện này tặng quà không được tiết lộ.
Trên trang web của CSIS không có thông tin nào để chỉ ra rằng để chỉ ra rằng DAV là một cánh tay chính thức của Bộ Ngoại giao Việt Nam. Không có gì gợi ý rằng Học viện Ngoại giao Việt Nam tư vấn cho ngoại trưởng “trong việc xây dựng, lập kế hoạch và thực hiện chính sách đối ngoại của Nhà nước”, như nó đã ghi trên trang web của chính mình. Để biết rằng DAV cũng tham gia vào “trao đổi học thuật” với các cơ quan nghiên cứu, trong nước và ở nước ngoài, người ta phải vào trang web DAV, nơi mà CSIS không nhắc đến.
Các kết nối chính thức giữa các quan chức của CSIS và chính phủ Việt Nam, theo tài liệu tôi có, bắt đầu từ ngày 25/5/2012. Đây là ngày ghi nhớ đầu tiên về sự hiểu biết giữa CSIS và một nhà ngoại giao Việt Nam. Người phía bên CSIS ký là Ernest Bower, cố vấn cao cấp và là giám đốc của Chương trình Đông Nam Á. Từ năm 2011, Bower cũng là Chủ tịch và Giám đốc điều hành của BowerGroupAsia, một công ty tư vấn quốc tế có văn phòng tại Việt Nam và các nước châu Á khác.
Nguyễn Vũ Tùng, người vào năm 2012 là Phó đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ, đã ký thay mặt cho DAV. Hà Nội đóng góp 129.236 đola để tổ chức hội nghị CSIS lần thứ hai vào tháng 7. CSIS đã bỏ ra thêm 20.000 đô la nữa.
Nguyễn Vũ Tùng – hiện là cán bộ cao cấp của DAV, ông đã xuất hiện trên Ban Điều hành tại hội nghị về Biển Đông của CSIS năm 2016, tổ chức vào ngày 12/7/2016. Trong hội nghị CSIS lần thứ bảy vào thứ ba tuần tới, ông Đặng Cẩm Tú, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược của DAV, sẽ xuất hiện trên Ban Điều hành được dẫn dắt bởi cố vấn cao cấp Murray Hiebert.
Quyền lợi xung đột
Hiebert cũng là cố vấn cao cấp của BowerGroupAsia. Công việc của ông như là một nhà tư vấn kinh doanh tư nhân không xuất hiện trên bản tiểu sử CSIS của ông, và ông cũng không tiết lộ các mối quan hệ giữa công ty của ông và sự xuất hiện của ông trong CSIS. Hiebert đã từ chối giải thích hai vai trò của mình, và Giám đốc CSIS Hamre và ban giám đốc của nhóm tư vấn cũng đã im lặng.
Năm 2015, Hiebert thừa nhận rằng một nghiên cứu của CSIS về mối quan hệ Mỹ-Việt mà ông đồng tác giả đã được chính phủ Việt Nam chi trả – một thực tế mà nghiên cứu đã không tiết lộ. Hiebert đã thu hút sự chú ý trước đây vì ông không muốn đưa ra những phân tích quan trọng về hồ sơ nhân quyền của Việt Nam. Một lần ông còn gọi một nhân viên an ninh đuổi một người ủng hộ dân chủ người Mỹ gốc Việt khá nổi tiếng ra khỏi trụ sở CSIS, sau khi bị các quan chức an ninh Việt Nam gây áp lực. (Để biết thêm chi tiết, hãy xem How Hanoi Buys Influence in Washington, D.C., and Obama’s Vietnam ‘Legacy’ Trip: A Reality Check, on www.rushfordreport.com.))
Ngày nay, người trả lương chính của CSIS là Trần Trương Thủy. Thủy là một cựu quan chức của DAV đã tham gia các hội nghị hàng hải hàng năm của CSIS kể từ lần đầu tiên vào năm 2011. Ngày 11/7/2016, Thủy đã ký bản ghi nhớ bí mật với CSIS về việc thiết lập ngân sách cho hội nghị năm ngoái. Anh ta khi đó đã đội một chiếc mũ khác: giám đốc của Quỹ Nghiên cứu Biển Đông (FESS).
FESS mô tả chính nó trên trang web của mình như là một tổ chức phi lợi nhuận mà DAV và các nhà ngoại giao cấp cao của Việt Nam cho ra đời vào năm 2014. FESS và DAV chia sẻ cùng một địa chỉ ở Hà Nội. Nhiệm vụ của FESS là giải thích cho các đối tượng trong nước và quốc tế các quan điểm của chính phủ Việt Nam về những tranh chấp về biển với Trung Quốc. Lời giải thích ngắn gọn về những lien hệ: Bộ Ngoại giao – và cuối cùng là Đảng Cộng sản.
Ngân sách hội nghị CSIS năm ngoái là điển hình của những lần trước đó. Phía Việt Nam đã đồng ý chi 94,935 đo la trong tổng chi phí là 104,935. Sáng kiến Minh bạch về Hàng hải ở Châu Á của CSIS đã bổ sung phần còn lại 10.000 đola. Số tiền này được sử dụng để trả cho các nhân viên CSIS chi tiêu cho các sự kiện, đi lại và chi phí khách sạn từ các địa điểm khác nhau của Châu Á cho các diễn giả được mời, và các chi phí hội nghị khác như các bữa ăn và các tài liệu in ấn. CSIS đã đồng ý, giống như những năm trước, đã gửi tất cả các khoản chi cho Hà Nội.
Mặc dù thoả thuận hợp đồng với Hà Nội đã chỉ ra rằng cả CSIS và người Việt Nam “cùng nhau soạn thảo chương trình nghị sự và danh sách những người tham gia”, CSIS cũng khẳng định quyền độc lập về biên tập và “toàn quyền theo quyết định và quyền ra quyết định cuối cùng”.
Những quyền này đã được đưa ra thử thách trong những ngày trước khi hội nghị năm ngoái được tổ chức vào ngày 12/7/2016. Cùng ngày đó, một tòa án quốc tế ở Hague đã ban hành phán quyết xác định rằng Trung Quốc đã hành động vi phạm pháp luật quốc tế bằng cách phá hủy các rạn san hô để xây dựng các hòn đảo nhân tạo trên vùng biển với vùng đặc quyền kinh tế của Philippines – đưa cả Manila và Hà Nội vào tầm ném bom của máy bay Trung Quốc.
Quyền hạn của người trả tiền
Để đáp lại sự quan tâm của công chúng sau quyết định của tòa án, các nhân viên CSIS Murray Hiebert và Greg Poling đã mời đại sứ Trung Quốc tại Washington, Cui Tiankai, phát biểu tại hội nghị. Cho rằng Bắc Kinh sẽ phát biểu về phán quyết La Hay, Hiebert và Poling nghĩ rằng đó là công bằng và nói như vậy trong thư điện tử của họ.
Poling thông báo với Thủy việc mời vào ngày 7/7 và nói thêm rằng Đại sứ Cui đã sẵn sàng nói chuyện.
Thủy đã nổi giận.
“Murray, chúng tôi không thể đồng ý với cách ngài hành động”, nhà ngoại giao Việt Nam thông báo cho Hiebert vào ngày 8/7/. “Bạn mời đại sứ Trung Quốc mà không có sự tư vấn của chúng tôi và bây giờ nói rằng bạn không thể hủy lời mời. Xin hãy hiểu rằng để tạo ra một diễn đàn tuyên truyền cho Trung Quốc không phải là mục đích của chúng tôi. “
Hiebert đáp lại: “Mục tiêu của chúng tôi không phải là tạo ra một hình thức tuyên truyền cho Trung Quốc mà là tạo ra một diễn đàn đáng tin cậy cho thấy hành vi không thể chấp nhận được của Trung Quốc ở biển Đông. Đại sứ Cui sẽ không thuyết phục bất cứ ai rằng công lý đang ở phái Trung Quốc. Việc cho phép ông ấy nói chuyện sẽ làm cho việc chỉ trích Trung Quốc của hội nghị thêm phần giá trị mà không làm giảm đi thông điệp của chúng tôi.”
Cuối cùng, sau nhiều emails qua lại, vụ việc đi đến bế tắc. Thủy nói: “Murray, việc không cho phép đại sứ TQ đưa ra bài phát biểu không chỉ là ý kiến cá nhân của tôi mà còn là một yêu cầu nghiêm ngặt từ các” nhà tài trợ “của chúng tôi và tôi không có cơ hội để thuyết phục họ nữa.”
Đối mặt với thái độ cứng rắn của người đàn ông với số tiền tài trợ từ Hà Nội, Hiebert và Poling đã đi đến một thỏa hiệp. “Thủy, Đại sứ Cui sẽ không nói chuyện tại hội nghị vào ngày mai, “Hiebert thông báo cho nhà hảo tâm Việt Nam của ông vào ngày 12/7.” Thay vào đó, ông ta sẽ nói chuyện sau đó vào ngày sau khi hội nghị kết thúc theo lời mời của Chương trình Năng lượng Trung Quốc, không liên quan đến Chương trình Đông Nam Á của hội nghị. “
Như Hiebert đã hứa với Thủy, hội nghị ngày 12/7 mà chính phủ Việt Nam đã trả tiền kết thúc vào lúc 4:30 chiều. Mười lăm phút sau, lúc 4 giờ 45 phút, đại sứ Trung Quốc đã đưa ra nhận xét của mình, được phát trực tuyến.
Có một sự mỉa mai cho câu chuyện này. CSIS đã giành được sự tôn trọng chân chính trong các mối quan hệ đối ngoại hàng đầu cho sự thành công của nó trong việc tập trung sự chú ý của công chúng Mỹ vào hành vi sai trái của Trung Quốc ở Biển Đông. Chỉ có một khúc mắc về người đã thanh toán các hóa đơn. Nhiều quan chức của CSIS nhận tiền tài trợ từ Việt Nam và trong thời gian đó, họ lại có những công việc kinh doanh ở Việt Nam.
Độc giả sẽ tự rút ra kết luận về những gì chính phủ Việt Nam đã nhận được vì tiền của nó. Trong những năm được đề cập trong bài báo này, chương trình nghị sự của Việt Nam ở Washington đã có một số phần chính. Hà Nội muốn tạo ra một bầu không khí ý kiến để thúc đẩy quan hệ ngoại giao và an ninh chặt chẽ hơn với Hoa Kỳ. Các nhà phân tích của CSIS cũng muốn điều đó. Người Việt Nam muốn Tổng thống Barack Obama tới thăm Việt Nam, để giúp làm sâu sắc thêm quan hệ. CSIS cũng ủng hộ chuyến đi đó. Hà Nội muốn Washington dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí nguy hiểm cho chế độ cộng sản. Các nhà phân tích của CSIS đã chia sẻ một phần của chương trình nghị sự. Và Việt Nam muốn có sự hỗ trợ của Mỹ đối với Hiệp định thương mại Quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương. CSIS cũng ủng hộ quan điểm này.
Các quan chức của CSIS có thể lập luận chắc chắn rằng chương trình nghị sự mà họ đang làm nhắm đến cho mối quan hệ tốt đẹp hơn của Hoa Kỳ-Việt Nam là hợp lý.
Nhưng có nhiều hơn cho câu chuyện này gây ra những câu hỏi gây phiền hà. Trên tất cả mọi thứ khác, chính phủ Việt Nam đã muốn các tầng lớp có ảnh hưởng chính sách đối ngoại ở Washington để mắt đến các vụ vi phạm nhân quyền ở Hà Nội. Đảng Cộng Sản thấy sự sống còn của nó phụ thuộc vào khả năng tiếp tục đàn áp những người bất đồng chính kiến. Và như tôi đã báo cáo trước đây trong cách Hà Nội mua ảnh hưởng và chuyến viếng thăm Việt Nam của Obama, John Hamre, Ernie Bower, Murray Hiebert và Greg Poling đã cẩn thận không làm phật ý Ban lãnh đạo ở Hà Nội bằng những câu hỏi về tù nhân chính trị .
Từ chối nói về nhân quyền khi những công dân Việt Nam can đảm bị bắt giam chỉ vì mục đích hòa bình thực hiện quyền phổ quát đối với tự do ngôn luận chắc chắn là một sai lầm đạo đức.
Và cũng có một sự thất bại về trí tuệ. Việt Nam, một thành viên của Liên Hợp Quốc, là một thành viên của các công cụ pháp luật quốc tế đảm bảo cho quyền tự do ngôn luận và biểu đạt của họ. Bất kỳ nhà phân tích nào chỉ trích Trung Quốc vì vi phạm luật pháp quốc tế ở Biển Đông đều có nghĩa vụ phải chỉ ra rằng việc Việt Nam tiếp tục khủng bố một số công dân tốt nhất cũng vi phạm các chuẩn mực pháp lý quốc tế của Liên Hợp quốc.
Tuy nhiên, tiền có thể thay đổi cách nhìn.