Phương Thảo dịch (VNTB/ Bloombegr) Khi Việt Nam bắt đầu quá trình chọn lãnh đạo mới tháng này, Đảng Cộng sản phải đối mặt với cuộc tranh luận căng thẳng ở bên trong: Lựa chọn các quan chức muốn giữ mối quan hệ với nước láng giềng Trung Quốc, hoặc lựa người sẽ đưa Việt nam đến gần hơn với Hoa kỳ.
Sự chuyển tiếp chính trị mỗi năm năm diễn ra khi Việt nam nhận thấy việc cân bằng trung thành với chủ nghĩa cộng sản và sự phụ thuộc kinh tế vào Trung Quốc cùng với mối quan tâm ngày càng tăng về về thái độ của Trung quốc đối với cái hòn đảo đang tranh chấp ở biển Đông. Sự căng thẳng đã làm cho Việt Nam tiến gần hơn đến với Hoa Kỳ, cũng như mối quan hệ quân sự nồng ấm và việc Việt nam tham vào TPP.
Cho đến nay có rất ít dấu hiệu công khai cho thấy ai sẽ là người cuối cùng nắm giữ chức vụ nào khi đại hội đảng bắt đầu được tổ chức từ ngày 20 tháng 1. Cuộc chạy đua chính trị ở Việt Nam đôi phần lớn vẫn khó hiểu nhưng đôi khi lại cho đăng tràn ngập trên mạng internet các bài viết nặc danh hay mạo danh các ứng cử viên để bêu xấu nhau.
Một trong những thách thức lớn nhất cho người lãnh đạo mới là mối quan hệ với Hoa kỳ sẽ được thúc đẩy nhanh và xa như thế nào.
“Đây là một cuộc ẩu đả chính trị thực sự giữa phe bảo thủ và những nhà cải cách,” Zachary Abuza, giáo sư tại Đại học Quốc gia Chiến tranh ở thủ đô Washington cho biết, ông là người đã nghiên cứu sự lãnh đạo của Việt Nam trong hai thập kỷ qua. “Những cuộc tranh luận về các chiến lược nhằm cách đối phó với sự xâm lăng của Trung Quốc ra sao đã diễn ra. Có những đảng viên vẫn còn sợ làm mếch lòng Trung Quốc.”
Không cần biết thuộc phe phái nào, người ta không mong đợi các nhà lãnh đạo mới sẽ xoay hẳn sang chiều nào. Có thể “chỉ là việc quay thêm một chút sang hướng này so với hướng kia,” Raymond Burghardt, Đại sứ Mỹ tại Việt Nam từ năm 2001 đến năm 2004 cho biết.
Ban chấp hành Trung ương Đảng sẽ bí mật chọn tổng bí thư kế nhiệm trong kỳ Đại hội chín ngày. Vào tháng năm hoặc tháng sáu Quốc hội sẽ bỏ phiếu bầu tổng bí thư mới và các chức vụ bao gồm cả Thủ tướng và các thành viên nội các.
Theo các nhà thạo tin ẩn danh, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, người đã thể hiện chut ít ý muốn đối đầu với Trung Quốc, đang chạy đua cho chức tổng bí thư cạnh tranh với tổng bí thư đương nhiệm Nguyễn Phú Trọng, người đang tìm cách kéo dài nhiệm kỳ và đại diện nhóm lãnh đạo chuộng lập trường hòa giải hơn với Trung Quốc. Cả ông Dũng lẫn ông Trọng đều từ chối bình luận về việc này.
“Đã có rất nhiều tin đồn được đăng trên mạng, trong đó tiết lộ khá nhiều về việc đấu đá nội bộ,” Tuong Vu, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Oregon cho biết. “Thật khó dự đoán bất cứ kết quả nào.”
Quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, sau cuộc chiến tranh biên giới ngắn ngủi vào năm 1979 đã đổ vỡ vào mùa hè năm 2014 sau khi giàn khoan dầu của Trung Quốc được đặt trong vùng biển đang tranh chấp thuộc quần đảo Hoang Sa ngoài khơi bờ biển Việt Nam. Tháng này máy bay Trung Quốc đã nhiều lần hạ cánh ở đường băng mới trên các đảo khai hoang ở khu vực Trường Sa đã gây ra các cuộc biểu tình ở Việt Nam.
Chính sách đối ngoại của Việt Nam đang được định hình bởi “sự hung hăng của Trung Quốc”, ông Lê Đăng Doanh, một nhà kinh tế và cựu cố vấn của chính phủ tại Hà Nội cho biết. “Áp lực từ Trung Quốc là rất lớn. Việc leo thang sẽ tiếp tục.”
Tuy nhiên, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam và các nhà lãnh đạo của hai nước cùng chia sẻ sự trung thành với ý thức hệ cộng sản, trong khi một số quan chức Việt Nam vẫn còn nghi ngờ về các dự định của cựu thù Hoa Kỳ.
Ông Dũng, bị thương khi đang là lính cứu thường của du kích Việt Cộng ở Nam Việt Nam chiến đấu chống Mỹ, đã đóng một vai trò then chốt trong việc thúc đẩy mối quan hệ hậu chiến giữa Hoa Kỳ và Việt Nam gần gũi hơn.
Các Mối Quan Hệ An Ninh
” Chúng tôi đã có thể làm việc khá tốt với ông t, ” Burghardt nói về ông Dũng. ” Ông ta có vẻ hiểu biết tầm quan trọng của quan hệ kinh tế và an ninh hai bên. Vì vậy, tôi nghĩ rằng với chúng ta đó phải là một kết quả khá thoải mái.”
Trong suốt cuộc khủng hoảng giàn khoan dầu, ông Dũng đã ra lệnh các đội tuần duyên và tàu đánh cá Việt Nam quấy rối đội tàu của Trung Quốc, điều này đã dấy lên niềm tự hào trong nước, David Brown, một nhà cựu ngoại giao từng phục vụ ở Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam trước đây giữa năm 1965 và 1969 cho biết. Nhiều thành viên bảo thủ trong bộ chính trị cuối cùng cũng đi theo sự dẫn dắt của ông Dũng trong việc chỉ trích Trung Quốc.
” Hà Nội đã thay đổi vị trí xa Bắc Kinh hơn và gần gũi hơn với Washington, nhưng không sa vào vòng cương tỏa quyền lực của bên nào cả”, Brown nói. “Họ sẽ làm điều đó khi nào nó còn có ích.”
Tổng Bí Thư
Vấn đề then chốt là liệu việc ông Trọng được lựa chọn để ở trên là bí thư ít nhất là một vài năm trong nhiệm kỳ năm năm tiếp theo có làm cho ông Dũng từ bỏ ý định cho vị trị này hay không, quan điểm của Abuza trùng lặp với Carl Thayer, một giáo sư danh dự và chuyên gia về Việt Nam tại Học viện Lực lượng Quốc phòng Úc ở Canberra.
Trung Quốc sẽ hài lòng nếu ông Trọng vẫn giữ vai trò của ông ta, Abuza nói. Tuy nhiên, ” ông Trọng đã thay đổi rất nhiều,” ông nói. “Khi ông được bầu làm tổng bí thư tất cả mọi người nói,’Trời ơi, ông ủng hộ Trung Quốc’. Nhưng ông tán thành hiệp định TPP. Ông ta đã đến Nhà Trắng và gặp Obama. Ông ta đã mời Obama đến thăm Việt Nam.”
Sau khi ông Trọng gặp Tổng thống Barack Obama vào tháng Bảy, ông cho biết Việt Nam đánh giá cao sự quan tâm của Hoa Kỳ trong tình hình ở Biển Đông.
Tuy nhiên, Việt Nam đang đến gần các mối quan hệ với Hoa kỳ một cách thận trọng. Trong năm 2014 Mỹ phần nào dỡ bỏ lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam, cho phép chuyển giao vũ kh. Việt Nam dần dần đặt hàng.
“Tôi nghĩ rằng họ rất giằng co”, cựu Đại sứ Burghardt nói. “Một phần là do sự thận trọng cố hữu của người Việt về cách họ định vị chính họ trong cái gọi là tam giác -. Hoa Kỳ, Trung Quốc và Việt Nam.”