Anh Văn
(VNTB) – Tân tổng thống nước Mỹ hứa sẽ tập trung vào các vấn đề trong nước, loại bỏ TPP. Nó sẽ tác động như thế nào đến Việt Nam, và kể cả vấn đề Biển Đông?
Một trong bốn ứng cử viên hứa hẹn nhất cho chức vụ Bộ trưởng Ngoại giao trong chính quyền của Trump là Thượng nghị sĩ Bob Corker.
Nhìn xa hơn TPP: RCEP
Donal Trump lên nắm quyền, gây ra những sự phản ứng từ người Việt, một trong số đó liên quan đến tương lai quan hệ hai bên, vốn tiếp tục nồng ấm từ thời Obama gắn với trục Á châu.
Trump có thể rút lại những nhận xét của ông về vấn đề biến đổi khí hậu nhưng ông vẫn sẽ nhất quán về vấn đề TPP, nói rằng nó chấm dứt những ngày đầu tiên trong phòng Bầu dục. Đó là kịch bản được xem là bi quan ở các nước như Việt Nam, đặc biệt là khi Việt Nam đang cố gắng thúc đẩy hội nhập và cải cách trong nước cũng như giảm phụ thuộc thương mại với Trung Quốc.
Tuy nhiên, các nền kinh tế lớn khác vẫn nỗ lực thúc đẩy TPP, đặc biệt là Nhật Bản và Singapore. Theo Giáo sư Christopher Goscha trong bài viết liên quan đến vấn đề này thì bên cạnh TPP, còn có một tương lai khác cho thương mại Á châu – đó là RCEP (Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực), một Hiệp định khá tiềm năng cho những nước đang tranh chấp yêu sách chủ quyền biển với Trung Quốc. Một khả năng khác cần xem xét là Mỹ có thể suy nghĩ lại TPP, sau khi Trump đề cử Mike Pence làm phó tướng.
Dù bảo hộ thương mại quốc gia, nhưng Trump vẫn sẽ tuyên bố tập trung vào các thỏa thuận thương mại quốc gia thay thế. Thị trường Trung Quốc cho thấy ít sự lạc quan đối với các doanh nghiệp Mỹ (Uber đã phải bán mảng kinh doanh của mình cho các doanh nghiệp Trung Quốc). Các nước Đông Nam Á với sự bất ổn chính trị, có khuynh hướng ủng hộ Trung Quốc, do đó, Việt Nam sẽ tiếp tục là tâm điểm đầy chú ý và hứa hẹn đối với Mỹ.
Trong năm 2017, Việt Nam sẽ nhận được rất nhiều sự chú ý từ các nền kinh tế lớn liên quan đến hội nghị APEC và Trump sẽ phải chuyển sự chú ý của mình đối với Việt Nam sao phù hợp với quan điểm kinh tế của mình cũng như hỗ trợ doanh nghiệp Mỹ.
Biển Đông và sự phản kháng từ Việt Nam
Trump chỉ trích sự dính líu quân sự của Mỹ ở nước ngoài, gắn với IS và cuộc khủng hoảng Syria. Điều này cũng cho thấy, vấn đề an ninh ở Biển Đông sẽ nhận được ít sự quan tâm của chính quyền mới và giảm sự hiện diện của nước này trong vấn đề nêu trên, và gây bất lợi cho các nước có tranh chấp với Trung Quốc như Việt Nam.
Tuy nhiên, Trump cũng đã tuyên bố sẽ mở rộng và tăng cường lực lượng hải quân tại các căn cứ ở Nhật Bản và Philippines hoặc tiến hành các hoạt động tập trận với các đồng minh và đối tác, tăng cường Hoạt động Tự do Hàng hải ở Biển Đông (FONOPS). Hơn nữa, những lời chỉ trích của ông về Trung Quốc ( về vấn đề thương mại) và mạnh mẽ phản ứng khuynh hướng với chính sách của Trung Quốc trong phô diễn quân sự tại Biển Đông. Cuối cùng, Nhật Bản, đồng minh thân cận nhất của Mỹ ở châu Á, sẽ cố gắng để giữ sự quan tâm của Tân tổng thống Mỹ trong bối cảnh an ninh khu vực, đặc biệt là các cuộc xung đột liên quan đến tranh chấp đảo Senkaku (Abe là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên có cuộc đàm phán trực tiếp với Trump hậu bầu cử).
Đối với Việt Nam, có những dấu hiệu thuận lợi để cân bằng giữa chính sách và quyền hạn.
Một trong bốn ứng cử viên hứa hẹn nhất cho chức vụ Bộ trưởng Ngoại giao trong chính quyền của Trump là Thượng nghị sĩ Bob Corker. Tương tự như Jon McCain, Corker được cho là duy trì một quan điểm ủng hộ Việt Nam, như chuyến thăm của ông tới Việt Nam và lên tiếng ủng hộ nỗ lực của Hà Nội trong giải quyết tranh chấp một cách hòa bình liên quan đến vụ giàn khoan dầu với Trung Quốc năm 2014. Trong năm 2015, Corker cũng ủng hộ việc thiết lập một “khu vực tự do thương mại” với Việt Nam.
Chính quyền Trump dường như không quan tâm nhiều đến vấn đề “quyền con người” ở nước ngoài. Đây cũng là rào cản trong quan hệ Việt – Mỹ. Những người đã giúp đắc cử Trump không phải là nhóm quan tâm đến hoạt động của Mỹ ở nước ngoài và chỉ muốn Trump đầu tư vào chính sách trong nước cũng như các vấn đề kinh tế.
Trong khi không chắc chắn về chính sách của Trump hướng về châu Á và Việt Nam, đặc biệt là khi Bộ trưởng Quốc phòng, Giám đốc Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA) là những người không có nhiều kinh nghiệm ở châu Á và được mô tả là “diều hâu”. Tuy nhiên, vẫn còn hy vọng cho các nước như Việt Nam chủ động hơn trong thuyết phục Trump về tầm quan trọng của châu Á và thiết lập một mối quan hệ song phương tốt hơn trong thời kỳ mới.
Trong một lý giải liên quan đến việc, “Tại sao người Mỹ vẫn cần Việt Nam và người Việt Nam cần Mỹ” trên historynewsnetwork, giáo sư Christopher Goscha là tại Đại học Québec à Montréal cho biết, “những người cộng sản Việt Nam hiện nay đã bước vào cuộc đàm phán với Mỹ, Nhật Bản, châu Âu và bất cứ ai có thể giúp họ đối phó với sự trỗi dậy từ sức mạnh hải quân của Trung Quốc”. Và người Mỹ cũng sẽ muốn Việt Nam có một lực lượng đủ để chống chọi với hải quân Trung Quốc tại Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Lý do là bởi Việt Nam ở giữa khu vực mà sự kiểm soát của Mỹ áp lên Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương từ thế chiến thứ hai và sự trỗi dậy quân sự từ Trung Quốc đang thức thức lực lượng hải quân Mỹ trên vùng biển châu Á. Điều này là chắc chắn, vì hiện tại, “Việt Nam là nước duy nhất tại Đông Nam Á vẫn kháng lại sức ép của Trung Quốc trên vấn đề Biển Đông, trái với Philippines và Malaysia đã tỏ dấu hiệu khuất phục Bắc Kinh”, trong khi các nước khác như Campuchia đang ra mặt ủng hộ Trung Quốc.
Tương tự, trong một bài viết liên quan đến chính sách Biển Đông của Việt Nam trên RFI tiếng Việt, Giáo sư Ngô Vĩnh Long đã nhấn mạnh, Việt Nam sẽ không còn cơ hội đu dây nữa, mà sẽ có thái độ dứt khoát trong vận động các nước trong đảm bảo an ninh khu vực, trước việc ASEAN có thể bị lung lay hay bị tê liệt, và qua đó tạo cơ hội cho Trung Quốc càng leo thang ở Biển Đông.
Sau tất cả, lợi ích của Mỹ, hay lợi ích của bất kỳ quốc gia, sẽ không dễ dàng thay đổi chỉ qua 1 đêm bầu cử.
—————-
Tổng hợp và nhận định từ bài viết Why Do the Americans Still Need Vietnam and the Vietnamese Need Them? (historynewsnetwork); Biển Đông diễn biến bất lợi, Việt Nam tăng cường phòng thủ Trường Sa (RFI tiếng Việt); và Trump’s Triumph and What it Means for Vietnam (intpolicydigest).