VNTB – So sánh một cách phản khoa học
So sánh một cách phản khoa học Báo Vietnamnet trình bày một bảng số liệu [1] so sánh ‘tính an toàn’ giữa các vaccine (xem bảng) cho thấy Nanocovax là an toàn nhứt. Nhưng đây là một so sánh nói theo tiếng Anh là ‘misleading’ (lừa bịp).
Thứ nhứt là nguồn gốc của dữ liệu không rõ ràng. Câu hỏi đầu tiên là những số liệu này lấy từ đâu. Dữ liệu của Nanocovax đã công bố ở đâu và đã qua bình duyệt (peer-review) chưa? Theo tôi biết là chưa có công bố ở đâu cả.
Riêng các báo cáo trong các thử nghiệm lâm sàng RCT của các vaccine AstraZeneca [2], Pfizer [3] và Modern [4] đều không có những con số này. (Các bạn có thể kiểm chứng từ tài liệu 2-4 tôi cung cấp).
Thật ra, tôi kiểm tra lại kết quả nghiên cứu của Moderna đã công bố trên New England Journal of Medicine (NEJM) [4] thì thấy những con số trong bảng của Vietnamnet hoàn toàn khác xa với bài báo trên NEJM. Chẳng hạn như đau khớp, bảng của Vietnamnet viết là 44.8%, nhưng báo cáo trên NEJM là 1.4% (nhóm vaccine) và 1.1% (nhóm chứng) [5].
Thứ hai là không ai so sánh kiểu ‘khơi khơi’ như trên Vietnamnet. Ví dụ như nếu tôi nói với các bạn rằng trong số những người được chích vaccine Moderna, có 1.2% bị tiêu chảy và 1.3% bị đau cơ, các bạn có thể nào nói đó là do vaccine không?
Câu trả lời là không. Lí do là vì yếu tố tâm lí và hiệu ứng ‘nocebo’. Chúng ta cần phải hỏi thêm: trong số những người KHÔNG được chích vaccine Moderna thì có bao nhiêu người bị tiêu chảy và đau cơ? Câu trả lời là 1.1% tiêu chảy và 1.2% đau cơ. Xem tài liệu tham khảo, phần Appendix trang 35 (và tôi trích dẫn ra đây).
Bây giờ thì ‘bức tranh’ đã rõ. Số người bị tiêu chảy và đau cơ ở nhóm không chích vaccine Moderna hay chích vaccine Moderna giống nhau. Chúng ta không thể nói phản ứng phụ đó là do vaccine. Do đó, bảng số liệu trên Vietnamnet là rất rất bậy bạ và lừa bịp người đọc.
Thứ ba là cho dù có nhóm chứng thì cũng không thể so sánh tỉ lệ giữa các vaccine. Như tôi giải thích hôm trước [6], các nghiên cứu dùng nhóm chứng hoàn toàn khác nhau và tiêu chuẩn chọn và loại trừ cũng khác nhau, nên chúng ta không thể so sánh hiệu quả và độ an toàn giữa các vaccine khi đặc điểm của các bệnh nhân quá khác nhau.
Thứ tư là khi nói về an toàn (safety) của vaccine, không đơn giản như những triệu chứng trình bày trong bảng số liệu chẳng có gì là nghiêm trọng (đau tại chổ tiêm, đau đầu [là gì?], đau cơ, ớn lạnh, v.v.) và không hẳn phản ảnh ‘an toàn’. Trong thử nghiệm vaccine người ta phải xem đến những biến chứng nguy hiểm khác (ví dụ như angina pectoris, dysarthria), và những biến chứng đó cần phải có thời gian theo dõi thì mới biết được, chớ chỉ một vài tuần theo dõi thì không có ý nghĩa gì cả.
Thứ năm là vấn đề thống kê. Không ai biết những con số phần trăm này được tính trên bao nhiêu người. Nếu tôi nói với các bạn rằng tỉ lệ mệt mỏi sau khi tiêm vaccine A là 10% và vaccine B là 5%, các bạn có thể nào nói vaccine B an toàn hơn vaccine A? Dĩ nhiên là không, vì tôi chưa nói cho các bạn biết con số 10% và 5% tính trên bao nhiêu người. Nhưng nếu tôi nói con số 10% là tính trên mẫu 15,000 bệnh nhân, và con số 5% là tính trên 100 bệnh nhân, thì bây giờ các bạn sẽ thấy sự khác biệt chẳng có ý nghĩa gì cả. Do đó, chỉ đưa ra con số phần trăm mà không cho biết mẫu số là một cách đánh lừa người ta.
Ngoài ra, bảng số liệu này có rất nhiều vấn đề về định nghĩa và cách tính (viết ra thì cả trang), nó không xứng đáng được công bố bởi một tờ báo cấp quốc gia. Nếu muốn ‘chứng minh’ vaccine nội địa là an toàn và có hiệu quả tốt thì nên công bố trên các tập san khoa học có bình duyệt, không nên ‘mislead’ công chúng Việt Nam qua một bảng số liệu như thế.
_______
[1] https://vietnamnet.vn/…/vaccine-covid-19-nanocovax-ky…
[2] https://www.sciencedirect.com/…/pii/S0140673621004323…
[3] https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmoa2034577
[4] https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/nejmoa2035389
[5] https://www.nejm.org/…/suppl…/nejmoa2035389_appendix.pdf
[6] https://www.facebook.com/t.nguyen.2016/posts/1264014990712482