Khánh An dịch
(VNTB) – Và thị trường đã tạo ra biện pháp khắc phục. Các nhà kinh tế học không phải lúc nào cũng đánh giá cao tần suất xảy ra điều này.
Tác giả: Casey B. Mulligan và Tomas J. Philipson
Ngày 09 tháng 8 năm 2021
Chú thích ảnh: Các thành viên của Tổ chức Y tế Thế giới điều tra nguồn gốc của Covid-19 đến Viện Vi rút học Vũ Hán ở Vũ Hán, Trung Quốc, ngày 3 tháng 2.
Cuộc tranh luận giữa Thượng nghị sĩ Rand Paul và Anthony Fauci về vai trò của Viện Vi rút học Vũ Hán trong đại dịch Covid-19 liên quan đến trọng tâm của chính sách kinh tế. Các nhà kinh tế được đào tạo để tin rằng mục đích chính sách của chính phủ là sửa chữa những thất bại của thị trường: Chủ nghĩa tư bản có những tác dụng phụ không mong muốn mà nhà nước phải cải thiện, chẳng hạn như ô nhiễm quá mức hoặc bất bình đẳng. Bài học của đại dịch Covid-19, sự kiện quan trọng nhất gần đây ảnh hưởng đến nền kinh tế thế giới, chứng minh điều ngược lại.
Phòng thí nghiệm Vũ Hán dường như đã hoạt động, với sự tài trợ một phần của chính phủ Hoa Kỳ, mặc dù các nhà khoa học Mỹ không có vai trò giám sát. Các nhà khoa học Trung Quốc bị cáo buộc đã theo đuổi các nghiên cứu tăng chức năng, tăng độc lực và khả năng lây truyền của một số loại virus. Việc virus thoát khỏi phòng thí nghiệm do chính phủ tài trợ không phải là chuyện chưa từng có và bằng chứng ngày càng cho thấy đó là những gì đã xảy ra ở Vũ Hán, ngay cả khi Trung Quốc đổ lỗicách đáng ngờ cho quân đội Mỹ.
Bất kể chính phủ nào đã góp phần vào sự xuất hiện của Covid-19, nếu có, đại dịch đã nhanh chóng được những phát minh từ kinh tế tư nhân kiểm soát. Các loại vắc-xin mới và các biện pháp do giới tư nhân tạo ra, chứ không phải do những mệnh lệnh chính phủ, là những yếu tố chính làm chậm lây lan ở nơi làm việc và trường học. Đại dịch bắt nguồn từ những thất bại của chính phủ khiến các tác nhân tư nhân phải sửa chữa.
Ngay cả khi lý thuyết rò rỉ trong phòng thí nghiệm được chứng minh là sai và hóa ra là SARS-CoV2 truyền trực tiếp từ động vật sang người, người ta vẫn có thể lập luận rằng hành động của chính phủ Trung Quốc đã tạo ra đại dịch. Bắc Kinh che đậy bằng chứng về quá trình lây lan vi rút ban đầu và cấp phép các chuyến bay quốc tế đi từ Vũ Hán trong tháng 1 và tháng 2 năm 2020 trong khi cấm đi lại trong nước.
Cho đến nay, cả chính phủ Trung Quốc và Hoa Kỳ đều không minh bạch về trách nhiệm của họ đối với cuộc khủng hoảng. Trung Quốc tiếp tục cấm truy cập vào phòng thí nghiệm Vũ Hán. Các tuyên bố công khai của Tiến sĩ Fauci có vẻ thận trọng và không ai trong cơ quan quản lý y tế liên bang chịu trách nhiệm về những thất bại trong việc phong toả hoặc các tuyên bố bất nhất về hiệu quả của khẩu trang. Bất kể giả thuyết rò rỉ phòng thí nghiệm Covid có dẫn đến kết luận như thế nào, 5 loại virus nguy hiểm đã xuất phát từ Trung Quốc trong cả thế kỷ qua. Các nhà khoa học đáng tin cậy cho rằng một số mầm bệnh xuất hiện từ các phòng thí nghiệm của chính phủ.
Sáng kiến tư nhân thường giúp giải cứu xã hội khỏi những thất bại của chính phủ. Trong suốt thế kỷ 20, nhiều chính phủ xã hội chủ nghĩa trên khắp thế giới đã tiếp quản sản xuất lương thực, được học giả và nhà báo cánh tả cổ vũ. Ở những nơi như Liên Xô, Trung Quốc và Triều Tiên, hàng triệu người chết vì đói. Nạn đói này còn tồi tệ hơn nhiều nếu không cócác doanh ngh iệp tư nhân thường hoạt động ở thị trường chợ đen.
Tại Mỹ, giáo dục tư nhân và giáo dục tại nhà giúp giảm bớt thất bại của các trường công lập. Nhiều người cho rằng chính phủ trợ cấp cho thị trường nhà ở thu nhập thấp là nguyên nhân góp phần gây ra cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008. Chính trị gia đề ra chính sách thuế nhằm ưu tiên các nhóm lợi ích nhất định, nhưng khu vực tư nhân đã sửa chữa những thất bại đó khi thay thế bằng các hoạt động ít bị đánh thuế hơn. Chính phủ đôi khi gây chiến mà người dân lại không ủng hộ.
Ngày nay, thông qua những điều kỳ diệu của chế tạo vắc-xin, một đại dịch ngày càng có vẻ là do chính phủ tạo ra đang được các doanh nghiệp tư nhân chế ngự . Điều cần thiết là không để chính phủ cản đường và mục tiêu trong Chiến dịch Siêu Tốc của Tổng thống Trump. Chúng ta thấy rằng việc đẩy nhanh sản xuất vắc-xin trong sáu tháng có giá trị 1,8 nghìn tỷ đô la đối với nền kinh tế Hoa Kỳ — và còn nhiều hơn thế nữa đối với phần còn lại của thế giới.
Chủ nghĩa tư bản Mỹ đã hỗ trợ nhiều thập kỷ đổi mới, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển nhanh chóng của vắc-xin Covid. Khoảng 70% lợi nhuận trong nghiên cứu và phát triển y tế trên toàn thế giới là của Hoa Kỳ. Ở đó việc kiểm soát giá cả là ít phổ biến hơn những quốc gia khác và các công ty cạnh tranh với nhau để đưa phương pháp điều trị và chữa bệnh mới ra thị trường. Nếu không có thị trường Hoa Kỳ, các nhà đầu tư sẽ không tài trợ cho những thành quả nhỏ lẻ để cuối cùng tạo ra được vắc xin Covid hiệu quả cao. Theo nghĩa này, nền kinh tế chăm sóc sức khỏe dựa trên thị trường của Hoa Kỳ đã cứu thế giới khỏi Covid-19. Điều đó sẽ không xảy ra trong hệ thống y tế do chính phủ điều hành.
Vậy tại sao các nhà lập pháp lại chuẩn bị trừng phạt ngành dược phẩm bằng cách kiểm soát giá cả và buộc chuyển giao tài sản trí tuệ của họ cho kẻ thù của nước Mỹ? Cả Trung Quốc và Nga đều đã cố tấn công hệ thống máy tính của các công ty dược phẩm Hoa Kỳ nhằm đánh cắp hướng dẫn sử dụng cho một số sản phẩm có giá trị nhất thế giới.
Thị trường đôi khi có thể thất bại, nhưng chính sách của chính phủ thất bại thương xuyên hơn và thế giới được hưởng lợi từ những nỗ lực giảm thiểu tác hại từ những thất bại đó của tư nhân. Quan điểm của các nhà kinh tế rằng chính sách của chính phủ là nhằm sửa chữa những thất bại của thị trường là sai lầm.
Ông Mulligan từng là nhà kinh tế trưởng của Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống năm 2018-19. Ông Philipson là thành viên của hội đồng năm 2017-20 và là chủ tịch hội đồng cố vấn năm 2019-20. Cả hai đều là nhà kinh tế học tại Đại học Chicago.
Nguồn: WSJ