TS Phạm Đình Bá
(VNTB) – Những học giả ngoại quốc này đại diện cho các phương pháp tiếp cận và mối quan tâm nghiên cứu khác nhau về Việt Nam, cùng nhau xây dựng một khối kiến thức vững chắc bổ sung cho công trình của chính các học giả Việt Nam.
Việt Nam đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà nghiên cứu ngoài Việt Nam, những người đã đóng góp đáng kể cho việc nghiên cứu về Việt Nam thông qua các công trình nghiên cứu, xuất bản và lãnh đạo học thuật của họ. Bài này tóm lược các học giả chuyên về Việt Nam tại châu Âu, Bắc Mỹ và Úc, đồng thời nêu bật lĩnh vực chuyên môn và những đóng góp đáng chú ý của họ.
Xin nói trước là bài tóm lược này không đầy đủ nhưng là một bước đầu để có những tìm kiếm sâu rộng hơn về những nghiên cứu trong lĩnh vực Việt Nam học. Mọi lỗi lầm nếu có là từ người soạn bài.
Các học giả châu Âu nghiên cứu về Việt Nam
Jonathan London
Jonathan London có lẽ là một trong những chuyên gia phương Tây nổi tiếng nhất về Việt Nam hiện nay. Với tư cách là phó giáo sư kinh tế chính trị toàn cầu tại Đại học Leiden ở Hà Lan, London đã khẳng định mình là một học giả hàng đầu về Việt Nam đương đại. Nghiên cứu của ông bao gồm kinh tế chính trị so sánh, nghiên cứu phát triển và kinh tế chính trị về phúc lợi và phân tầng ở Việt Nam. Các ấn phẩm đáng chú ý của London bao gồm “Giáo dục ở Việt Nam” (2011), “Chính trị ở Việt Nam đương đại” (2014) và “Sổ tay Routledge về Việt Nam đương đại” (2022).
Điều khiến London khác biệt với nhiều học giả không phải người Việt khác là khả năng thông thạo tiếng Việt, điều này đã cho phép ông trở thành tác giả của blog tiếng Việt đầu tiên và duy nhất về chính trị Việt Nam do một người nước ngoài viết. Ông cũng từng làm chuyên gia phân tích cho các tổ chức quốc tế như UNDP, UNICEF và OXFAM, khiến ông trở thành cầu nối quan trọng giữa học thuật và phát triển chính sách.
Philippe Peycam
Với tư cách là giám đốc Viện Nghiên cứu Châu Á Quốc tế tại Leiden, Hà Lan, Philippe Peycam đã có những đóng góp đáng kể cho việc hiểu biết về thời kỳ thuộc địa của Việt Nam và sự phát triển văn hóa chính trị của nước này. Tác phẩm nổi bật của ông “Sự ra đời của báo chí chính trị Việt Nam: Sài Gòn 1916-30” truy nguyên nguồn gốc của nền văn hóa công cộng tranh luận của Việt Nam trong thời kỳ chiếm đóng thuộc địa.
Jörg Thomas Engelbert
Kể từ năm 2002, Engelbert đã giữ chức giáo sư Việt Nam học (Vietnamistik) tại Đại học Hamburg, Đức. Chương trình Hamburg là một trong số ít các chương trình Việt Nam học chuyên biệt ở châu Âu, tiếp nối truyền thống nghiên cứu về Việt Nam bắt đầu tại Đại học Humboldt ở Berlin vào năm 1970.
Philippe Le Failler
Với tư cách là trưởng Trung tâm EFEO Hà Nội, Le Failler giám sát một viện nghiên cứu tập trung vào lịch sử Việt Nam tiền hiện đại và đương đại, khoa học bia ký, nhân học và khảo cổ học. EFEO đã đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nghiên cứu của Pháp về Việt Nam kể từ năm 1995, hoạt động như một “cầu nối trí tuệ giữa Việt Nam và thế giới”.
Các học giả Bắc Mỹ nghiên cứu về Việt Nam
Peter Zinoman
Làm việc tại Đại học California, Berkeley, Zinoman là một trong những biên tập viên của Tạp chí Việt Nam học, tạp chí học thuật hàng đầu bằng tiếng Anh dành riêng cho nghiên cứu về Việt Nam. Vai trò biên tập của ông đặt ông ở vị trí người gác cổng và định hình diễn ngôn học thuật về Việt Nam trong thế giới nói tiếng Anh.
Frederick Logevall
Cuốn sách đoạt giải Pulitzer của Logevall “Tàn tro chiến tranh: Sự sụp đổ của một đế chế và sự hình thành cuộc chiến tranh Việt Nam của Mỹ” đã trở thành một văn bản thiết yếu để hiểu về sự chuyển tiếp từ chủ nghĩa thực dân Pháp sang sự can thiệp của Mỹ ở Việt Nam. Tác phẩm được khen ngợi vì “được nghiên cứu sâu sắc và chi tiết tỉ mỉ, nhưng đồng thời được viết một cách thanh lịch”, bắt đầu từ việc Hồ Chí Minh trình bày tại Hội nghị Hòa bình Versailles năm 1919 và kết thúc với cái chết của hai người Mỹ đầu tiên thiệt mạng ở Việt Nam.
George C. Herring
Thường được mô tả là “trưởng khoa của các sử gia Mỹ về cuộc chiến”, Herring là tác giả của cuốn sách kinh điển “Cuộc chiến dài nhất của Mỹ: Hoa Kỳ và Việt Nam 1950-1975”, đã trải qua sáu lần sửa đổi để kết hợp những hiểu biết học thuật mới nhất. Tác phẩm của Herring được nhiều người coi là cuốn sách nhập môn tốt nhất về Chiến tranh Việt Nam từ góc nhìn của Mỹ.
Neil Sheehan và David Halberstam
Những nhà báo trở thành sử gia này đã tạo ra những văn bản được coi là nền tảng về sự can dự của Mỹ ở Việt Nam. “Một lời nói dối sáng chói: John Paul Vann và nước Mỹ ở Việt Nam” (1988) của Sheehan và “Những người giỏi nhất và sáng giá nhất” (1989) của Halberstam được khen ngợi vì đã phá vỡ “những ảo tưởng, quan niệm sai lầm và sự tự phụ đã thúc đẩy cuộc chiến”.
Các học giả Úc nghiên cứu về Việt Nam
Greg Fox và Guy Marks
Hai giáo sư Đại học Sydney này đã tiến hành nghiên cứu đột phá về bệnh lao ở Việt Nam thông qua Viện Nghiên cứu Y khoa Woolcock. Công trình của họ có tác động lớn đến mức nhóm nghiên cứu của họ, bao gồm cả các đồng nghiệp Việt Nam, đã nhận được Giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ năm 2022. Những phát hiện của họ đã góp phần thay đổi chính sách không chỉ ở Việt Nam mà còn trên toàn cầu, với việc Tổ chức Y tế Thế giới đưa nghiên cứu của họ vào hướng dẫn toàn cầu về phòng ngừa và kiểm soát lây nhiễm lao.
Philip Taylor
Làm việc tại Đại học Quốc gia Úc, Taylor đã biên tập cuốn “Kết nối và Ngắt kết nối ở Việt Nam: Tái tạo Quan hệ Xã hội trong một Quốc gia Hậu xã hội chủ nghĩa”, là một phần của Bộ sách về Việt Nam của NXB ANU Press nhằm xuất bản các nghiên cứu gốc về khoa học xã hội và nhân văn về Việt Nam.
Ashley Ekins và Ian McNeill
Những sử gia này đã đồng tác giả cuốn “Chiến đấu đến cùng: Quân đội Úc và Chiến tranh Việt Nam, 1968–1975”, tập cuối cùng của Lịch sử Chính thức về Sự tham gia của Úc trong các Cuộc xung đột Đông Nam Á. Tác phẩm của họ được khen ngợi vì cung cấp “cái nhìn sâu sắc về các vấn đề hoạt động mà Quân đội Úc phải đối mặt ở Việt Nam” đồng thời đưa ra “đánh giá trung thực về những tranh cãi phát sinh trong cuộc xung đột”.
Tóm tắt
Các học giả ngoại quốc đã đóng góp đáng kể cho sự hiểu biết của chúng ta về Việt Nam trên nhiều lĩnh vực, bao gồm kinh tế chính trị, lịch sử, nhân học và y tế công cộng. Trong khi các học giả châu Âu như Jonathan London tập trung vào chính trị và phát triển đương đại của Việt Nam, các học giả Bắc Mỹ đã tạo ra những văn bản nền tảng về Chiến tranh Việt Nam và bối cảnh lịch sử của nó. Các nhà nghiên cứu Úc đã đóng góp đáng kể thông qua nghiên cứu ứng dụng và phân tích lịch sử, đặc biệt là về sự tham gia của chính Úc vào Việt Nam.
Những học giả này đại diện cho các phương pháp tiếp cận và mối quan tâm nghiên cứu khác nhau, cùng nhau xây dựng một khối kiến thức vững chắc về Việt Nam bổ sung cho công trình của chính các học giả Việt Nam. Nghiên cứu đang diễn ra của họ tiếp tục định hình sự hiểu biết toàn cầu về chính trị, kinh tế, xã hội và sự phát triển lịch sử của Việt Nam.