Thới Bình
(VNTB) – Áp lực trả nợ trái phiếu doanh nghiệp trong giai đoạn 2022 – 2024 rất lớn, mỗi năm các doanh nghiệp phải trả hàng trăm ngàn tỷ nợ gốc trái phiếu doanh nghiệp đã phát hành những năm qua.
Theo thống kê của Bộ Tài chính thì trong năm nay khối lượng trái phiếu đáo hạn vào khoảng 144,5 ngàn tỷ đồng, trong đó khối lượng trái phiếu bất động sản đáo hạn chiếm 43,2%, tức khoảng 62,47 ngàn tỷ đồng, khối lượng trái phiếu các tổ chức tín dụng đáo hạn vào khoảng 29,16 ngàn tỷ đồng, chiếm 20,2% tổng khối lượng trái phiếu đáo hạn.
Năm 2023 và năm 2024, khối lượng trái phiếu đến hạn tăng cao so với năm 2022, lần lượt là 271,4 và 329,5 ngàn tỷ đồng. Trong đó, tổng khối lượng trái phiếu bất động sản đến hạn là 207,8 ngàn tỷ đồng, trái phiếu của các tổ chức tín dụng đến hạn là 207,5 ngàn tỷ đồng.
Từ năm 2020 đến nay, trái phiếu doanh nghiệp được phát hành hầu hết là trái phiếu riêng lẻ. Quy mô giá trị giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ trong năm 2021 đạt hơn 1,9 triệu tỷ đồng, bình quân giao dịch đạt 7.665 tỷ đồng/ngày, chủ yếu là giữa các công ty chứng khoán, tổ chức tín dụng và nhà đầu tư cá nhân.
Trên thị trường thứ cấp, tỷ lệ mua trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng, nhà đầu tư cá nhân cao hơn thị trường sơ cấp. Trong năm 2021, các tổ chức tín dụng nắm giữ 51,4%, nhà đầu tư cá nhân nắm giữ khoảng 27,7% khối lượng trái phiếu phát hành trong năm 2021.
Theo quan sát của những nhà tư vấn tài chính độc lập thì việc huy động trái phiếu của các doanh nghiệp kinh doanh bất động sản đã bùng nổ cách đây 3 – 4 năm, và rầm rộ hơn trong 2 năm trở lại đây. Mức lãi suất 11 – 12% trở nên quá hấp dẫn khi so với mặt bằng lãi suất tiết kiệm của ngân hàng chỉ quanh ở ngưỡng 5 – 6%/năm. Tuy nhiên, lãi cao cũng đi kèm với rủi ro và thực tế đã xảy ra.
Đánh giá về hoạt động của doanh nghiệp bất động sản năm 2021, từng có không ít cảnh báo về tình hình phát hành trái phiếu của nhóm bất động sản, với dẫn chứng con số trái phiếu đã phát hành lên tới 214.440 tỷ đồng, tương đương hơn 9 tỷ USD và tăng gấp 3 lần so với năm 2020 là 71 ngàn tỷ đồng. Đồng thời, cũng bộc lộ lo ngại về sự mất an toàn của trái phiếu doanh nghiệp bất động sản.
Mức lãi suất phát hành trái phiếu dao động trong khoảng 8 – 13%/năm với tổng giá trị phát hành của nhóm doanh nghiệp bất động sản chiếm 36% tổng giá trị phát hành trái phiếu doanh nghiệp; trong đó, có khoảng 29% giá trị trái phiếu phát hành không có tài sản đảm bảo hoặc bảo đảm bằng cổ phiếu.
Thống kê của Tổ chức đánh giá xếp hạng tín nhiệm FiinRatings (thuộc FiinGroup) cho thấy, trong 5 năm qua, các doanh nghiệp bất động sản phát hành trái phiếu doanh nghiệp mới rất lớn, với giá trị phát hành trung bình khoảng 100 ngàn tỷ đồng/năm, chiếm từ 30 – 40% tổng giá trị phát hành. Tỷ trọng dư nợ trái phiếu chiếm khoảng 46% trong tổng nợ vay của các doanh nghiệp bất động sản.
Và điều này cho thấy việc nhiều doanh nghiệp kinh doanh bất động sản chuyển sang thực hiện huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, lượng phát hành với quy mô lớn, lãi suất cao, không có tài sản bảo đảm sẽ tiềm ẩn rủi ro cho thị trường.
May mắn ở hiện tại là ngoại trừ trường hợp các trái phiếu doanh nghiệp bị hủy trong vụ Tân Hoàng Minh, còn lại thì theo Bộ Tài chính cho biết, các doanh nghiệp phát hành vẫn đang thanh toán đầy đủ gốc, lãi trái phiếu doanh nghiệp cho nhà đầu tư dù vẫn tiềm ẩn rủi ro do khối lượng trái phiếu doanh nghiệp đáo hạn tập trung trong giai đoạn 2022 – 2024.
“Chất lượng trái phiếu doanh nghiệp tiềm ẩn rủi ro do khối lượng phát hành riêng lẻ chiếm đa số, khoảng 94,5%. Hơn nữa, các tài sản đảm bảo chủ yếu là bất động sản hình thành trong tương lai, cổ phiếu chưa niêm yết, quyền tài sản phát sinh… vốn rất khó xác định giá trị và thay đổi nhanh.
Trong khi đó, sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp đòi hỏi những quy định pháp lý phải cao hơn thì lại chưa được cập nhật trong hệ thống quản lý. Đây mới là điều đáng ngại và cần nỗ lực hơn nữa của yêu cầu quản trị phải bằng luật pháp rõ ràng, minh bạch” – kiểm toán viên N.T.D., ý kiến.