Khánh An dịch
(VNTB) – Mất điện, đại dịch COVID và suy giảm đầu tư bất động sản: tất cả đều có tác động xấu
18 tháng 10 năm 2021
Trong bộ phim tài liệu phát hành năm 2006, phim “Cảnh quan công nghiệp”, có cảnh nhiếp ảnh gia phong cảnh Edward Burtynsky xin phép chụp ảnh những ngọn núi than đen của Trung Quốc đang chờ vận chuyển ở Thiên Tân, một thành phố công nghiệp gần Bắc Kinh. “Qua ống kính máy ảnh, qua đôi mắt của ông ấy, nó sẽ thật đẹp”, trợ lý của ông Burtynsky đảm bảo với người chủ. Điều đó hóa ra không hoàn toàn đúng. Qua ống kính của nhiếp ảnh gia, những đống than có màu tối đen — không hẳn là đẹp, nhưng gây ấn tượng về độ lớn khủng khiếp của chúng.
Nhìn vào những bức ảnh đó, khó có thể tưởng tượng Trung Quốc có thể thiếu nguồn nhiên liệu quen thuộc này. Nhưng trong những tháng gần đây, các kim tự tháp đen không còn lớn nữa. Tình trạng khan hiếm than dùng cho hai phần ba sản lượng điện của Trung Quốc, đã góp phần vào việc cắt giảm điện tồi tệ nhất trong một thập niên. Và đến lượt việc mất điện lại ảnh hưởng đến tăng trưởng của Trung Quốc. “Nền kinh tế của chúng tôi đang phát triển rất nhanh,” người hướng dẫn của ông Burtynsky phân bua cho bầu không khí u ám và đầy bụi bẩn. Nhưng điều đó cũng không còn đúng nữa.
Kinh tế Trung Quốc đã phải hứng chịu một cú sốc lớn, không chỉ vì cắt điện mà còn do đại dịch và suy thoái trầm trọng hơn trong đầu tư bất động sản do các khủng hoảng tài chính của công ty bất động sản Evergrande. Số liệu được công bố ngày 18 tháng 10 cho thấy tốc độ tăng trưởng kinh tế đã chậm lại còn 4,9% trong quý thứ ba, so với một năm trước đó. Sản xuất công nghiệp chỉ tăng 3,1% so với cùng kỳ năm ngoái trong tháng 9, chậm hơn các tháng trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Hơn một năm rưỡi sau khi COVID-19 xuất hiện lần đầu tiên, Trung Quốc báo cáo tốc độ tăng trưởng chưa từng có trước đại dịch.
Trước tiên là xét đến suy giảm năng lượng. Nguyên nhân của tình trạng thiếu hụt than thuộc hai loại: cấu trúc và ngẫu nhiên. Các trường hợp không may mắn như lũ lụt ở tỉnh Hà Nam hồi tháng Bảy và ở Sơn Tây trong tháng này, khiến một số mỏ phải đóng cửa. Ngoài ra, tại Nội Mông, nơi sản xuất khoảng 1/4 sản lượng than của Trung Quốc, đang cho điều tra tham nhũng một số quan chức trước đây có thể đã chấp thuận mở rộng khai thác than. Tỉnh Thiểm Tây, nơi sản xuất than lớn thứ ba của Trung Quốc, đã giảm sản lượng để giữ bầu trời trong xanh nhân sự kiện điền kinh quốc gia vào tháng 9 có Chủ tịch Tập Cận Bình tham dự. Và việc mở rộng khai thác than cũng đã bị thanh tra an toàn hạn chế. Thanh tra đã kiểm tra kỹ lưỡng 976 mỏ sau hơn 100 vụ tai nạn công nghiệp trên toàn quốc vào năm ngoái.
Lý do sâu xa hơn cho cuộc khủng hoảng than là Trung Quốc đang cố giảm phụ thuộc vào loại nhiên liệu vốn là nguyên nhân gây ra rất nhiều tử vong sớm do ô nhiễm không khí và thải ra một phần lớn lượng khí carbon. Chính quyền miễn cưỡng phê duyệt khai thác mỏ mới hoặc mở rộng các mỏ hiện có trong những năm gần đây, bởi vì “rõ ràng điều đó đang đi sai hướng,” David Fishman của công ty tư vấn năng lượng The Lantau Group cho biết.
Khi nguồn cung bị thắt chặt, giá cả sẽ tăng lên, buộc khách hàng phải tiết kiệm hơn. Nhưng khi giá than tăng cao, các nhà máy điện không thể tính chi phí cao hơn cho khách hàng. Giá họ có thể tính cho công ty điện chỉ có thể dao động tối đa 10% so với giá quy định, mức giá này gần như luôn bình ổn. Và biểu giá mà người dùng cuối phải trả dựa trên danh mục giá của tỉnh lại cũng không linh hoạt. Một số trạm phát điện chỉ ngừng hoạt động, ngưng phát điện khi bị thua lỗ.
Một cú sốc khác cho kinh tế Trung Quốc là đại dịch. Các đợt bùng phát COVID-19, chẳng hạn như đợt dịch bùng phát ở Nam Kinh vào tháng 7 dẫn đến việc phong tỏa cục bộ nghiêm ngặt, làm giảm chi tiêu của người tiêu dùng, đặc biệt là dịch vụ ăn uống và du lịch. Theo Flight Master, một trang web du lịch, các hãng hàng không chỉ hoạt động một nửa công suất tối đa trong tháng 8 và chỉ 2/3 trong tháng 9.
Cú sốc cuối cùng là lĩnh vực bất động sản. Bất động sản là động cơ cho tăng trưởng kinh tế, việc làm, đòn bẩy nợ và sự lo lắng. Cơ quan quản lý đang cố hạn chế nhu cầu đầu cơ căn hộ và hạn chế việc vay nợ quá nhiều của các hãng xây dựng nhà. Nỗ lực hạn chế rủi ro tài chính đó đã dẫn đến việc buộc phải giải quyết những mối nguy hiểm tồn tại từ trước. Công ty bất động sản Evergrande hiện có khoản nợ 300 tỷ đô la và đã không trả được khoản nợ trái phiếu đô la vào ngày 24 tháng 9, ngay sau đó là Fantasia, một công ty nhỏ hơn cũng vậy. Một số người mua nhà hiện đang lo ngại giao tiền mặt cho bất kỳ chủ đầu tư nào có thể không tồn tại được cho đến khi hoàn thành các dự án mà họ đang rao bán.
Trong bối cảnh đó, các công ty bất động sản Trung Quốc đã bắt đầu bán ra ít hơn 13,5% nhà vào tháng 9 năm nay so với một năm trước đó và doanh số bán hàng tính theo diện tích sàn cũng giảm theo tỷ lệ phần trăm tương tự. Như để minh họa cho tầm quan trọng của thị trường bất động sản đối với các ngành công nghiệp “bên trên” khác, sản lượng xi măng và thép bị giảm mạnh (xi măng giảm 13% trong tháng 9 so với năm ngoái và thép giảm 14,8%).
Trong một cuộc họp báo vào ngày 15 tháng 10, ngân hàng trung ương Trung Quốc cho Evergrande là một trường hợp ngoại lệ trong một ngành công nghiệp nói chung lành mạnh. Điều đó đáng lẽ phải khiến người ta yên tâm, ngoại trừ việc các nhà hoạch định chính sách sẽ không giải cứu bất động sản cho đến khi họ đủ lo lắng về tình trạng của nó. Sự lo lắng của các cơ quan quản lý có thể là điều kiện cần thiết để giảm bớt sự lo lắng của những công ty xây dựng và các chủ nợ của họ.
Hầu hết các nhà kinh tế cho rằng tăng trưởng hàng năm của Trung Quốc sẽ còn chậm hơn nữa trong ba tháng cuối năm, xuống còn 4% hoặc thấp hơn. Trung Quốc sẽ duy trì cảnh giác với COVID-19, và tình trạng suy thoái trong đầu tư bất động sản còn tiếp tục kéo dài. Nhưng một trong ba cú sốc ít nhất sẽ có tác động giảm đi vào các tháng còn lại trong năm. Không như công ty bất động sản, nhà máy điện Trung Quốc đã nhận được sự cứu trợ muộn màng từ các cơ quan cấp cao hơn. Các mỏ than ở Nội Mông đã được lệnh mở rộng sản xuất. Và cơ quan kế hoạch chính của Trung Quốc đã thông báo về việc tự do hóa giá cả vốn được mong đợi từ lâu. Các nhà máy điện như vậy sẽ được tự do hơn trong việc tính phí cao hơn cho công ty quản lý lưới điện và buộc khách hàng công nghiệp và thương mại ( không phải là cư dân hoặc nông dân) phải trả giá điện thương lượng trên thị trường, không phải giá điện được đưa ra trong danh mục.
Những cải cách này đã được chuẩn bị trong một thời gian dài. Nhưng phải cần đến một cuộc khủng hoảng điện cấp tính để giải quyết vấn đề này. Ông Fishman lưu ý: chính phủ có thể từng thích “ cải cách thị trường chậm và có tính toán”. Nhưng mọi thứ đã thay đổi “khi đèn trong các nhà máy trên toàn quốc tắt đi”. Trung Quốc thích chậm rãi dò đá khi qua sông. Nhưng nếu bị trượt thì phải nhảy thôi.
Nguồn: The Econiomist