Anh Văn (VNTB) Những nhà hoạt động dân chủ – nhân quyền sẽ làm thế nào khi mà họ đấu tranh trong một xã hội với người dân chấp nhận cuộc sống thực tại, sống chung với lũ hoặc thậm chí tìm cách biện hộ cho chính quyền? Việt Nam ở một góc nhìn nào đó, không khác gì Macau với một “xã hội nhút nhát”.
Jason Chao là một nhà hoạt động dân chủ – nhân quyền tại Macau. Anh cho biết, Macau đang thiếu những giá trị đích thực của nó.
 |
| Jason Chao Teng-hei trong một chiến dịch của tổ chức Ân xá quốc tế. Ảnh: Cloud |
“Đây chỉ là một nơi để chúng ta theo đuổi lợi ích vật chất,” Jason Chao Teng-hei, một trong số ít các nhà hoạt động dân chủ và nhân quyền của vùng lãnh thổ này cho HKFP biết.
30 tuổi, ông từng bị bắt vì tiến hành giả lập một cuộc trưng cầu dân ý về Trưởng Khu hành chính đặc biệt (người đứng đầu Macau), lấy cảm hứng từ một chiến dịch tương tự do Giáo sư ngành Luật Benny Tai (Hồng Kông). Gần 9.000 người đã tham gia cuộc thăm dò – một con số cử tri đi bầu cao trong một thành phố tương đối thụ động chính trị.
“Về mặt lý thuyết, cảnh sát có thể bắt tôi bất cứ lúc nào họ muốn,” ông nói.
Nhưng Chao đã sẵn sàng để bảo vệ hệ thống tư pháp hướng tới các giá trị nhân quyền.
Xã hội nhút nhát
Là thuộc địa cũ của Bồ Đào Nha, Macau trở thành một đặc khu hành chính của Trung Quốc vào năm 1999. Hệ thống chính trị tương tự như Hồng Kông.
Macau có ngành công nghiệp casino sôi động và một dân số nhỏ chỉ hơn 640.000 người. Một yếu tố dẫn đến ý thức quyền làm người.
“Macau là một ngôi làng nhỏ – tất cả mọi người về cơ bản đều biết nhau. Không giống như Hồng Kông, nơi nền kinh tế lớn và đa dạng,” Chao cho biết. Mọi hoạt động đều bị giám sát bởi cảnh sát.
“Họ giống như cảnh sát chính trị.”, ông cho hay,
 |
| Macau là xã hội vật chất? |
Ông nói thêm rằng, chính phủ và các sòng bạc sử dụng một lượng lao động lớn, nhiều người trẻ tận hưởng một thu nhập tốt và không cảm thấy sự cần thiết để chống lại hệ thống.
Bình luận chính trị Larry nói rằng, người dân Macau có cách hiểu dân chủ khác nhau: “Đừng nhìn vào Ma Cao qua ống kính của Hồng Kông”.
“Người dân ở Macau cho rằng, chính trị của Hồng Kông khá lộn xộn, nó không tốt cho nền kinh tế,” ông nói. “Họ xem Hồng Kông với thái độ: chính phủ tạo cho người dân thu nhập ở mức 6.000 dollar/ tháng, liệu ai có thể làm điều đó [tốt hơn]?”
Quan điểm trên khiến cho 12 năm qua, Chao rơi vào một trận chiến khó khăn.
Thay máu
Chao từng vận động cho các nhà lập pháp khi ông còn là một học sinh trung học. Năm 2009, ông ra tranh cử một ghế trong cơ quan lập pháp, trở thành ứng cử viên trẻ nhất – 22 tuổi – trong cuộc bầu cử.
Mặc dù thất bại, nhưng Chao đã trở thành lãnh đạo của đảng ủng hộ dân chủ “Hiệp hội Macau mới” vào năm sau.
Không hài lòng với phương pháp phản đối thông thường là viết thư kiến nghị, Chao và đồng nghiệp của ông cảm thấy sự cần thiết phải áp dụng chiến lược mới và tạo sinh lực cho nhóm, Vốn được điều hành bởi các chính trị gia lớn tuổi.
Nỗ lực của họ thay máu trong đảng được xem nhưng một cuộc “thanh trừng chính trị.” Kết quả giờ đây, đảng này được biết đến như một tổ chức ủng hộ dân chủ nổi bật tại Macau, Chao và nhà hoạt động trẻ khác chủ động chạy các chiến dịch, nộp báo cáo nhân quyền đến Liên Hợp Quốc, báo cáo tham nhũng, và nhiều vấn đề nhân quyền khác.
Họ cũng cho ra một cơ quan ngôn luận mang tên Macau concealers . Ban đầu nó là một ấn phẩm trào phúng, nhưng sau đó đã trở thành một nguồn tin tức trực tuyến lớn, đối diện với phương tiện truyền thông chính thống của chính phủ.
Sự kỳ vọng về cuộc đụng độ
Tuy nhiên, không dễ dàng để tham gia chính trị tại Macau.
“Người dân ở Macau nghĩ rằng nếu bạn tham gia vào một cuộc biểu tình, nghĩa là bạn phải trở thành một nhà làm luật, cách suy nghĩ của họ rất nông cạn,” Chao cho biết. “Vấn đề nhân quyền như tự do ngôn luận không được đón nhận bởi dân chúng.”
Ông tin rằng vấn đề sâu xa hơn nằm ở chỗ thiếu lý tưởng xã hội.
“Có một xu hướng đi lên của cuộc biểu tình tại Ma Cao – đó là số lượng người xuống đường đấu tranh cho quyền lợi của họ.” ông nói.
Ông nhớ lại một chiến dịch vào năm 2015, biểu tình nổ ra sau khi một trẻ sơ sinh được báo cáo đã chết vì bị lạm dụng bởi một công nhân trong nước.
Chao đã viết lời kêu gọi người biểu tình trên Macau concealers là tránh xa ngôn ngữ bài ngoại, và quyền lao động cần được tôn trọng. Tuyên bố của ông bị chỉ trích nặng nề, nhiều người tuyên bố rằng công nhân trong nước tốt hơn so với sử dụng lao động ngoài. Chao cho biết ông cũng nhận được tin nhắn phỉ bang, xúc phạm, thậm chí là báo cáo nhằm đóng trang cá nhân của ông trên Facebook.
“Họ thậm chí đã đến văn phòng của chúng tôi. Một số nhà lập pháp [Hội Macau mới] ngay lập tức cho biết họ không chia sẻ quan điểm với tôi,” ông nói. “Vấn đề là ngay cả các nhà lập pháp ủng hộ dân chủ cũng thực sự không hiểu dân chủ là gì.”
“Đối với giới trẻ ủng hộ dân chủ, tranh đấu trong cơ quan lập pháp là điều cần ủng hộ. Nhưng để giữ cho ý thức hệ đó trong khi tìm kiếm hỗ trợ công cộng – Thì sự cân bằng là không dễ dàng để đạt được”.
Xã hội dân sự của Hồng Kông
Trong mắt Chao, xã hội dân sự Hồng Kông có phần phức tạp.
“Nếu xã hội dân sự của chúng tôi tăng trưởng mạnh ở mức 30-40% như Hồng Kông, thì đó là điều tuyệt vời,” ông nói.
Ông nhớ lại cảm giác choáng ngợp trước sự kiện Dù Vàng ở Hồng Kông năm ngoái. Ông được mời, cùng với các nhà hoạt động LGBTQ khác, đến một cuộc họp của Lãnh sự quán Hoa Kỳ tại Hồng Kông. Bên ngoài, một nhà hoạt động chống lại người đồng tính đang chia sẻ với báo chí.
 |
| Xã hội dân sự Macau chưa thực sự trưởng thành như HồngKông. |
“Một số người trong chúng tôi muốn đối đầu với anh ta trước mặt các phóng viên. Sau đó, một luật sư bên cạnh chúng tôi nói rằng ông sẽ không can thiệp, nhưng ông sẽ cung cấp cho chúng tôi lời khuyên pháp lý. Một người khác cho biết ông sẽ là chứng nhân của chúng tôi.” ông nói.
“Tại Macau, không có sự tương hỗ, bạn phải buộc làm việc một mình – xã hội dân sự của chúng tôi vì thế không thể so sánh như ở Hồng Kông.”.
Dù ấn tượng bởi số lượng người dân Hồng Kông tham gia biểu tình năm 2014, tuy nhiên ông cũng chỉ trích sự nổi lên của chủ nghĩa cá nhân.
“Bản sắc cá nhân là một vấn đề phức tạp. Tôi đánh giá tư tưởng và thành tựu hơn là họ đến từ đâu”, ông nói.
“Đối với Hồng Kông, bạn có thể trích dẫn các giá trị cốt lõi như tự do. Nhưng sau đó một lần nữa, làm thế nào để nó thực sự là họ? Ai sẽ coi chúng là giá trị chung?”
Ông cho biết gần đây ông đã gặp một nhóm sinh viên từ Hồng Kông. Khi ông hỏi họ tại sao họ tự coi mình là người Hồng Kông, các sinh viên trả lời “vì họ không hành xử như người Trung Quốc.”
“Họ thậm chí không thể nói ra các quy định của pháp luật. Điều đó khiến tôi tự hỏi có bao thế hệ trẻ của Hồng Kông.”
Chuyển đổi trong xã hội dân sự Macau
Chao sẽ sớm rời khỏi Hội Macau mới để thiết lập một cơ quan giám sát bầu cử. Ông đã quyết định không ra tranh cử một lần nữa.
“Tôi được chẩn đoán mắc hội chứng Asperger [một dạng của bệnh tự kỷ], vì vậy tôi không có kỹ năng giao tiếp tốt. Tôi không thích làm hài long tất cả mọi người”, ông nói.
“Nhưng ở Macau, cuộc bầu cử không phải là điều tiến bộ cho lắm, bởi mọi người không hề quan tâm đến nền tảng đích thực của nó”.
Ông cho biết các cơ quan lập pháp là một chiến trường khó khăn cho các quan điểm ủng hộ dân chủ vì có nhiều nhóm lợi ích và các tổ chức ủng hộ Bắc Kinh có thể huy động các nguồn lực “không giới hạn”.
Trong khi đó, phe ủng hộ dân chủ bế tắc khi bị mất phương hướng, Chao lập luận. Ông cho biết dù muốn thành lập nhiều mặt trận (có cả dùng phương tiện truyền thông xã hội) để ủng hộ dân chủ nhưng đây vẫn là một cuộc chiến khó khan.
“Chúng tôi có nguồn lực hạn chế. Đây cũng là khó khăn về mối quan hệ của chúng tôi với cộng đồng. Chúng tôi cần trí tuệ tập thể để tìm ra con đường chung”, Chao cho biết.
Về lâu dài, các nhà hoạt động hy vọng sẽ xây dựng một xã hội dân sự mạnh mẽ hơn tại Macau bằng cách tiếp tục hút sự chú ý công chúng về các vấn đề nhân quyền. Và Hồng Kông sẽ tiếp tục là một điểm quan trọng trong nguồn tài liệu tham khảo của Chao và đồng nghiệp.
“Những gì Hồng Kông không thể đạt được, nó sẽ còn khó khăn hơn để Macau để đạt được. Và nếu Hồng Kông đi xuống, nó sẽ kéo Macau xuống cùng, bởi số phận của chúng tôi đã liên kết lại với nhau.”