VNTB – Đón Mỹ cửa trước, cửa sau Việt Nam bí mật mua vũ khí Nga.
(VNTB) – Bất chấp các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ, chính phủ Việt Nam lên kế hoạch mua vũ khí của Nga.
Bất chấp các lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ, một tài liệu của chính phủ Việt Nam đưa ra kế hoạch mua vũ khí của Nga. Quan chức Việt Nam coi đó là một cách để nâng cấp quân đội nhằm chống lại Trung Quốc.
Khi Tổng thống Biden được quan chức Việt Nam chào đón tại Hà Nội vào Chủ nhật, ông sẽ ăn mừng triển vọng có thêm một người bạn khác ở châu Á vào liên minh mà chính phủ của ông hi vọng sẽ cùng đứng về phía lợi ích của Mỹ hơn là của Trung Quốc và Nga.
Trong chuyến thăm của ông Biden, hai quốc gia sẽ nhấn mạnh cam kết “tăng cường hòa bình, thịnh vượng và ổn định trong khu vực”, một thông cáo báo chí của Nhà Trắng cho biết. Nguyễn Phú Trọng, lãnh đạo cao nhất của Việt Nam, dự kiến sẽ trao cho Hoa Kỳ việc nâng cấp quan hệ chiến lược. Chính quyền Biden đã sớm đáp lại, che đậy việc Đảng Cộng sản Việt Nam tăng cường đàn áp nhân quyền.
Nhưng ngay cả khi Hoa Kỳ và Việt Nam đã nuôi dưỡng mối quan hệ trong những tháng gần đây, một tài liệu nội bộ của chính phủ Việt Nam cho thấy Hà Nội vẫn đang thực hiện kế hoạch bí mật để mua một kho vũ khí từ Nga trái với lệnh trừng phạt của Mỹ.
Văn bản của Bộ Tài chính đề ngày tháng 3 năm 2023 và nội dung đã được các quan chức Việt Nam hiện tại và trước đây xác minh, nêu rõ việc Việt Nam đề xuất hiện đại hóa quân đội bằng cách bí mật thanh toán mua sắm quốc phòng thông qua chuyển nhượng tại một liên doanh dầu khí chung của Việt Nam và Nga ở Siberi. Tài liệu này do một thứ trưởng tài chính Việt Nam ký và lưu ý rằng Việt Nam đang đàm phán một thỏa thuận vũ khí mới với Nga nhằm “củng cố niềm tin chiến lược” vào thời điểm “Nga đang bị các nước phương Tây cấm vận về mọi mặt”.
Đối với Việt Nam, ý tưởng này có ý nghĩa nhất định. Từng là một trong 10 nước nhập khẩu vũ khí hàng đầu thế giới, Việt Nam từ lâu đã phụ thuộc vào vũ khí của Nga. Việc Hoa Kỳ tuyên bố trừng phạt các quốc gia mua vũ khí của Nga đã làm hỏng kế hoạch cải tổ quân đội của Việt Nam và tạo ra một biện pháp ngăn chặn cứng rắn hơn trước sự xâm lấn của Trung Quốc vào biên giới trên biển của nước này ở Biển Đông.
Tuy nhiên, bằng cách phát triển kế hoạch bí mật để trả tiền mua thiết bị quốc phòng của Nga, Việt Nam đang bước vào trung tâm của một cuộc cạnh tranh an ninh lớn hơn, vốn chìm ngập trong Chiến tranh Lạnh và cuộc chiến tranh nóng bỏng hiện nay ở Ukraine.
Quan chức ngoại giao Mỹ không trả lời yêu cầu bình luận về triển vọng của thỏa thuận vũ khí.
Hà Nội rất giỏi trong việc khiêu vũ giữa các cường quốc thế giới. Nhưng việc theo đuổi một thỏa thuận vũ khí với Nga đã làm giảm khả năng tiếp cận của nước này với Hoa Kỳ. Và nó cho thấy những rủi ro trong chính sách đối ngoại của Mỹ buộc các nước phải đưa ra lựa chọn nhị phân “chúng ta hoặc họ”.
Ian Storey, thành viên cấp cao tại Viện ISEAS-Yusof Ishak ở Singapore và là tác giả cuốn sách sắp xuất bản về quan hệ của Nga với Đông Nam Á, cho biết: “Tôi cảm thấy ở một khía cạnh nào đó rằng Mỹ có những kỳ vọng không thực tế ở Việt Nam. Tôi không chắc họ có hiểu hết mức độ nhạy cảm của mối quan hệ Việt Nam với Trung Quốc và mối quan hệ với Nga sâu sắc đến mức nào. Hiểu sai những điều này có thể khiến nước Mỹ bị thiêu rụi.”
Một lần nữa, vị trí chiến lược của Việt Nam – bị Trung Quốc thống trị ở phía bắc, gắn liền với Nga bởi lịch sử và gần đây nhất là được Hoa Kỳ tán tỉnh – đã biến quốc gia Đông Nam Á 100 triệu dân này thành một điểm tựa địa chính trị. Và một lần nữa, Việt Nam, một quốc gia trong vòng một phần tư thế kỷ đã đẩy lùi ba kẻ xâm lược – Pháp, Hoa Kỳ và Trung Quốc – đang hy vọng tránh xa một cuộc đối đầu giữa các siêu cường và tự đi theo con đường riêng của mình.
Xây dựng một kho vũ khí
Văn bản của Bộ Tài chính đưa ra kế hoạch chi tiết về Bộ Quốc phòng chi trả tiền vũ khí của Nga như thế nào. Để tránh sự giám sát của Mỹ, tiền mua vũ khí của Nga sẽ được chuyển trong sổ sách của một liên doanh Nga-Việt có tên là Rusvietpetro, công ty có các hoạt động khai thác dầu khí tự nhiên ở miền bắc nước Nga.
Tài liệu viết: “Đảng và nhà nước của chúng ta vẫn xác định Nga là đối tác chiến lược quan trọng nhất về quốc phòng và an ninh”.
Hai tháng sau khi đề xuất của Bộ Tài chính được lưu hành nội bộ, Dmitri A. Medvedev, cựu thủ tướng Nga và hiện là phó chủ tịch Hội đồng An ninh Nga, đã có chuyến thăm lặng lẽ tới Hà Nội. Chuyến thăm hầu như không được truyền thông nhà nước Việt Nam đưa tin, nhưng quan chức Việt Nam nói rằng Medvedev đến đó để củng cố thỏa thuận quốc phòng. Một quan chức Việt Nam đưa ra các điều khoản của một thỏa thuận vũ khí mới với Nga ở mức 8 tỷ USD trong vòng 20 năm.
Kể từ khi Nga xâm lược Ukraine năm ngoái, Việt Nam đã che chở cho đồng minh lâu năm. Việt Nam đã từ chối lên án cuộc xâm lược tại Liên Hiệp Quốc và đã bỏ phiếu chống lại việc đình chỉ Nga tham gia Hội đồng Nhân quyền Liên Hiệp Quốc. Tại một hội nghị an ninh ở Moscow vào tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei K. Shoigu của Nga cho biết Việt Nam là khách hàng lý tưởng mua vũ khí mới nhất của Nga.
Về phần mình, Hoa Kỳ đã cố gắng kéo Việt Nam ra khỏi quỹ đạo của Nga. Năm 2016, Washington dỡ bỏ lệnh cấm vận vũ khí đối với Hà Nội. Mặc dù không ai mong đợi Việt Nam sẽ ngay lập tức mua máy bay chiến đấu của Mỹ, nhưng rõ ràng Việt Nam sẽ được khen thưởng khi trở thành một hàng rào hữu ích chống lại Trung Quốc. Việc nâng cấp quan hệ chiến lược Mỹ-Việt vào Chủ nhật cũng sẽ giúp các đồng minh của Mỹ như Hàn Quốc dễ dàng bán vũ khí tiên tiến cho Việt Nam hơn.
Ngay cả trước khi cuộc chiến ở Ukraine bộc lộ vấn đề với một số khí tài quân sự của Nga, Hà Nội đã bắt đầu đa dạng hóa, khai thác các nhà cung cấp Israel và Cộng hòa Séc, cùng nhiều nước khác. Việc Nga xâm chiếm Crimea vào năm 2014 đã buộc Việt Nam phải mua tàu khu trục của Nga nhưng lại mua các bộ phận quan trọng của Ukraine, một cuộc tranh giành khó xử. Và nhu cầu tự cung cấp vũ khí cho chiến tranh của Moscow đã đặt ra câu hỏi về việc liệu các nhà máy của Nga có thể sản xuất đủ năng lực để đáp ứng các đơn đặt hàng vũ khí nước ngoài hay không.
Hoa Kỳ đã áp dụng một loạt biện pháp trừng phạt đối với Nga vào năm 2017, nâng cao khả năng trừng phạt đối với các quốc gia làm ăn với quân đội hoặc cơ quan tình báo Nga. Sau khi Nga xâm chiếm Ukraine vào năm ngoái, Mỹ cũng loại các ngân hàng Nga khỏi hệ thống thanh toán toàn cầu mà Việt Nam sử dụng để mua thiết bị quân sự.
Nguyễn Thế Phương, nhà phân tích quốc phòng từng giảng dạy tại Đại học Kinh tế Tài chính ở Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam, cho biết: “Nếu Việt Nam tiếp tục mua vũ khí từ Nga, uy tín quốc tế của Việt Nam sẽ bị tổn hại. Nhập khẩu vũ khí từ Nga sẽ có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế trong tương lai của Việt Nam vì Hoa Kỳ và các đối tác châu Âu là nguồn xuất khẩu chính của chúng tôi. Làm như vậy không đáng.”
Tuy nhiên, quân đội Việt Nam vẫn gắn bó sâu sắc với Nga – và thay đổi điều đó có thể mất nhiều năm, nếu không muốn nói là hàng chục năm. Lòng trung thành lịch sử rất mạnh mẽ. Trong thời gian Chiến tranh chống Mỹ, tên lửa Liên Xô đã giúp bộ đội Cộng sản Việt Nam chiến đấu với người Mỹ. Nhiều thế hệ tướng lĩnh hàng đầu của Việt Nam được đào tạo ở Liên Xô và sau này là Nga.
Có những cân nhắc thực tế. Bảng điều khiển máy bay chiến đấu và tàu ngầm của Việt Nam được viết bằng chữ Cyrillic. Việc chuyển đổi sẽ tốn thời gian và tiền bạc, những thứ mà Việt Nam không có nhiều. Họ cần các máy bay chiến đấu mới hơn sau một loạt vụ tai nạn máy bay chiến đấu cũ kỹ của Nga.
Một lý do khác để tiếp tục mở đường dây vũ khí của Nga: việc mua vũ khí của phương Tây sẽ đòi hỏi sự minh bạch hơn là giao dịch với Nga.
Carlyle A. Thayer, giáo sư danh dự tại Đại học New South Wales Canberra và là chuyên gia về quân đội Việt Nam, cho biết: “Mọi thoả thuận với Nga đều đi kèm với tiền ngầm hoặc thứ gì đó dưới gầm bàn. Các tướng lĩnh Việt Nam có muốn từ bỏ điều đó không?”
Các thành viên lãnh đạo cứng rắn của Việt Nam giờ đây chiếm thế thượng phong khi ông Trọng siết chặt vòng tay. Họ vẫn không tin tưởng vào Hoa Kỳ, bất chấp sự chào đón dành cho ông Biden. Zachary Abuza, giáo sư tại Đại học Chiến tranh Quốc gia ở Washington và là tác giả của một cuốn sách về quân đội Việt Nam sắp ra mắt, cho biết có lo ngại rằng Hoa Kỳ có thể cố gắng thúc đẩy một cuộc cách mạng dân chủ ở Việt Nam hoặc ít nhất là gắn các điều kiện nhân quyền vào việc mua vũ khí trong tương lai.
Ông nói: “Một thỏa thuận với Nga có ý nghĩa rất lớn trên thế giới. Ai cũng đều muốn nói về mối quan hệ quốc phòng đang phát triển với Hoa Kỳ, nhưng điều đó sẽ không xảy ra vì quân đội Việt Nam rất thân Nga.”
Cân bằng
Quân đội Việt Nam đã đánh bại kẻ thù hùng mạnh. Họ đã đánh đuổi đế quốc Pháp và Mỹ. Năm 1979, quân đội Việt Nam đụng độ với Quân đội Giải phóng Nhân dân, cuộc xâm lược ngắn ngủi của Trung Quốc gợi lên việc bị Trung Quốc đô hộ một ngàn năm của Trung Quốc.
Tuy nhiên, Hà Nội cũng phụ thuộc vào chính sách “ngoại giao cây tre” linh hoạt để duy trì mối quan hệ trong một khu vực khó khăn, Alexander Vuving, giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu An ninh Châu Á-Thái Bình Dương Daniel K. Inouye ở Honolulu, cho biết. Đối với mọi thước đo về tình hữu nghị với một siêu cường, Việt Nam có xu hướng bắt tay với một siêu cường khác. Những người theo dõi Việt Nam kỳ vọng rằng Tập Cận Bình và có lẽ cả Putin sẽ đến thăm Việt Nam trong năm nay, ngay sau chặng dừng chân của ông Biden tại Hà Nội.
Ông Vuving nói: “Bây giờ người Việt Nam đang nâng cao quan hệ với Mỹ, họ cũng cần cho Trung Quốc và Nga thấy rằng họ không bị bỏ rơi”. “Đó là một sự cân bằng rất mong manh mà họ phải duy trì.”
Bí mật ràng buộc quân đội Việt Nam với một nhà cung cấp vũ khí đang gặp khó khăn trong việc cung cấp vũ khí có vẻ không phải là một chiến lược khéo léo nhất. Một số quan chức trẻ Việt Nam và những người có liên quan với chính phủ khác nói rằng họ không ủng hộ thỏa thuận vũ khí mới với Nga. Nhưng quân đội là tổ chức bảo thủ nhất nước, và ưu tiên hàng đầu của họ là bảo vệ Đảng chứ không phải nhà nước.
_______________
Nguồn: New York Times – Hanah Beach – Vietnam Chases Secret Russian Arms Deal, Even as It Deepens U.S. Ties