VNTB – Lãnh đạo mới của Lào đu dây giữa Trung Quốc và Việt Nam
Lê Lộc dịch
(VNTB) – Tổng bí tư mới của Lào mong chờ sự hỗ trợ từ chủ nợ lớn nhất – Bắc Kinh bất chấp quan hệ chặt chẽ với Hà Nội
Tác giả: MARWAAN MACAN-MARKAR, Asia regional correspondent
Khi nhận vai trò là người đứng đầu đảng cộng sản Lào, Thủ tướng Thongloun Sisoulith phải đối mặt với một cuộc đấu tranh ngoại giao khó khăn: tiếp tục tỏ ra trung thành với đồng minh lớn tuổi Việt Nam ngay cả khi nền kinh tế nghèo khó, Trung quốc gã khổng lồ ngày càng quyết đoán ở phía bắc hiện đang bảo lãnh nợ nần của Lào.
Các nhà quan sát chính trị kỳ cựu của Lào nói rằng đó là một hành động cân bằng tinh tế ở sân sau cộng sản cai trị ở Đông Nam Á mà Thongloun đã có tiên liệu. Rốt cuộc, chính trong nhiệm kỳ 5 năm đứng đầu nhà nước độc đảng, Trung Quốc đã đánh bật Việt Nam trở thành nhà cho vay, nhà đầu tư và xây dựng hàng đầu của Lào. Trung Quốc cũng làm đối tác thương mại song phương của Lào tốt hơn Việt Nam khi Trung Quốc đứng thứ hai sau Thái Lan.
Công việc của ông Thongloun 75 tuổi đã được giảm bớt sau khi ông được bầu làm tổng bí thư Đảng Cách mạng Nhân dân Lào cầm quyền vào tuần trước tại đại hội đảng toàn quốc 5 năm kéo dài ba ngày ở thủ đô Vientiane. Việc Thongloun nói tiếng Nga và việc người được Liên Xô đào tạo thăng tiến lên vị trí chính trị quyền lực nhất trong Đảng Cách mạng Nhân dân Lào mở đường cho việc bổ nhiệm ông làm Chủ tịch nước tiếp theo của Lào trong năm nay.
Thongloun, từng giữ chức ngoại trưởng trước khi bắt đầu nhiệm kỳ thủ tướng vào năm 2016, kế nhiệm chủ tịch lớn tuổi Bounnhang Vorachit. Nhiệm kỳ lãnh đạo tối cao trong Đảng của ông Bounnhang 83 tuổi đánh dấu thế hệ cuối cùng của thế hệ được gọi là những nhà cách mạng, những người thống trị chính trị ở quốc gia Đông Nam Á không giáp biển kể từ năm 1975.
Thế hệ của Bounnhang đã chiến đấu bên cạnh các đồng minh cộng sản ở Việt Nam trong cuộc chiến tranh chống mỹ ở Đông Dương, đặt nền tảng cho mối quan hệ anh em bền chặt giữa các nước láng giềng thời hậu chiến. Kể từ đó, người dân Lào chỉ biết đến một đảng chính trị đã cai trị cuộc sống của họ bằng một kìm kẹp áp bức để đạt được mục tiêu đã nêu: xây dựng một điều không tưởng cho giai cấp vô sản.
Điều đó vẫn là một điều không tưởng đối với đất nước miền núi thưa dân với 7,2 triệu người. Lào, quốc gia có thu nhập bình quân đầu người là 2.500 USD, vẫn được xếp hạng là một trong 47 quốc gia kém phát triển nhất thế giới, theo như xếp hạng của Liên hợp quốc về các quốc gia ở cuối bảng phát triển.
Không có gì đáng ngạc nhiên khi mối quan hệ lâu đời giữa hai nước láng giềng đảm bảo cho Việt Nam lớn mạnh hơn và mạnh mẽ hơn một vai trò thống trị. Nó cho thấy các đồng chí của Đảng Cách mạng Nhân dân Lào dành thời gian ở Việt Nam để học tư tưởng của chủ nghĩa Mác và lý thuyết xã hội chủ nghĩa trên đường vươn lên trong hàng ngũ của đảng.
Bounnhang là người từng được Việt Nam đào tạo, Thongloun cũng vậy. Những người lãnh đạo khác cũng đã được đào tạo tại Hà Nội: Bà Pany Yathotou, Chủ tịch Quốc hội Lào, Phó Thủ tướng Bounthong Chitmany, và Phó Chủ tịch Phankham Viphavanh. Một nhà quan sát chính trị người Lào nói với Nikkei Asia: “Đây là thế hệ lãnh đạo mới, và họ đều tốt nghiệp cao đẳng lý luận chính trị ở Việt Nam. “Đào tạo lý luận chính trị ở Việt Nam là điều bắt buộc để trở thành lãnh đạo quốc gia”.
Norihiko Yamada, một học giả người Nhật Bản đã từng là học giả thỉnh giảng trong các bộ của chính phủ Lào, khẳng định rằng mối quan hệ tư tưởng có nguồn gốc sâu xa. Yamada, một học giả chuyên về Lào tại Viện các nền kinh tế đang phát triển thuộc Tổ chức Ngoại thương Nhật Bản cho biết: “Trong lịch sử, Lào có quan hệ chính trị sâu sắc với Việt Nam, và không ngoa khi nói rằng sự thành lập của Lào là nhờ Việt Nam” “Một yếu tố quan trọng của mối quan hệ gắn bó giữa hai nước [là] các quan chức cấp cao của Lào sang học tập và đào tạo tại Việt Nam. Điều đó vẫn không thay đổi. “
Nhưng sức ép kinh tế của Trung Quốc tràn qua Lào đã làm mất thế độc quyền của Việt Nam. Năm 2013, Việt Nam vẫn là nhà đầu tư lớn nhất tại Lào, đã rót 4,9 tỷ USD tài trợ cho 420 dự án kể từ năm 1989, tiếp theo là Thái Lan, vốn đầu tư 4 tỷ USD vào thời điểm đó, và Trung Quốc, với 3,9 tỷ USD. Đến năm 2020, Trung Quốc đã lật ngược thế cờ khi bơm hơn 12 tỷ USD để hỗ trợ 785 dự án, kéo dài từ các đặc khu kinh tế đến các dự án cơ sở hạ tầng lớn.
Trung Quốc cũng đã làm tương tự trên hai mặt trận kinh tế khác để làm lu mờ Việt Nam. Đến năm 2020, Trung Quốc là nước cho vay lớn nhất đối với nền kinh tế 20 tỷ USD của Lào, chiếm 5,9 tỷ USD trong tổng số nợ nước ngoài ước tính 12,6 tỷ USD của nước này. Vào năm 2019, ngay trước đại dịch COVID-19, Trung Quốc được xếp hạng đối tác thương mại lớn thứ hai của Lào sau Thái Lan, với thương mại song phương trị giá 3,5 tỷ USD, theo báo cáo chính thức.
Do đó, tiền mặt của Trung Quốc đã khuyến khích các nhà cầm quyền cộng sản của Lào phải lãnh đạm với các cơ quan phát triển được chính phủ phương Tây hậu thuẫn vốn từng xâm nhập vào Lào trước khi Trung Quốc làm thay đổi về quy mô. “Mặc dù hỗ trợ của các nhà tài trợ đã tăng lên đáng kể trong thập kỷ qua, tác động hoặc ảnh hưởng của họ đối với Trung Quốc đã giảm đi đáng kể”, một nhà phân tích kỳ cựu về hỗ trợ phát triển ở Lào cho biết. Những nhà tài trợ này “đang ngày càng làm ngơ [trước những vụ vi phạm nhân quyền và tham nhũng] để duy trì ảnh hưởng.”
Những thay đổi về kinh tế ở Lào đã không phải không được người Việt Nam chú ý. Ông Yamada nói: “Việt Nam không cảm thấy thoải mái khi chứng kiến Lào phát triển mối quan hệ sâu sắc với Trung Quốc, nhưng xem là các nhà lãnh đạo Lào đang“ khéo léo cân bằng quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc, và [họ] đã không thất bại trong việc cứu vãn thể diện cho Việt Nam ”.
Supalak Ganjanakhundee, một nhà phân tích Đông Nam Á và chuyên gia theo dõi Lào, có trụ sở tại Bangkok, đã phát hiện ra rằng các ủy viên bộ chính trị LPRP phải đối mặt với sự giằng co của Trung Quốc đối với Việt Nam.
Ông nói: “Nhiều nhà lãnh đạo và quan chức Lào mà tôi đã nói chuyện trong những năm qua ám chỉ rằng họ coi Trung Quốc là hình mẫu để phát triển, mặc dù họ đã được đào tạo và giáo dục tại Việt Nam”. “Những gì Lào cố gắng làm là không làm cho Việt Nam khó chịu”.
Nguồn: Nikkei Asia Review