Khúc Thừa Sơn
Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam (ảnh: SBTN.TV)
(VNTB) – Rầm rộ, đoàn kết và rất mực ôn hòa là những gì mà giáo dân miền Trung đặc biệt là giáo dân ở giáo phận Vinh đã làm được trong những lần xuống đường biểu tình, kêu gọi cộng đồng bảo vệ môi trường, phản đối Formosa và đòi hỏi một Nhà nước sạch, một chính quyền minh bạch…
Hơn 5 tháng trôi qua, kể từ khi thảm họa môi trường biển do Formosa Hà Tĩnh gây ra vào hồi đầu tháng 4/2016, người dân Việt Nam và quốc tế đã thấy được những gì? Hàng triệu người dân Việt phải lâm vào cảnh khốn khổ, lao đao, hàng chục cuộc biểu tình từ Bắc xuống Nam trong đó có phong trào biểu tình vì môi trường của giáo dân miền Trung chủ yếu ở Gíao phận Vinh để phản đối Formosa. Yêu cầu Formosa rời khỏi Việt Nam! Yêu cầu chính phủ Việt Nam phải khởi tố Formosa và Yêu cầu trả lại biển sạch cho người dân chứ không chọn sắt thép mà bỏ cá tôm. Theo Linh mục (Lm.) Antôn Đặng Hữu Nam ở giáo xứ Phú Yên trực thuộc giáo phận Vinh, muốn làm được những yêu cầu này thì phải có một Nhà nước sạch, một chính quyền minh bạch.
Việt Nam Thời Báo có cuộc trao đổi với Lm. Antôn Đặng Hữu Nam để được rõ hơn về phong trào biểu tình của giáo dân ở giáo phận Vinh, miền Trung Việt Nam.
PV.VNTB: Thưa cha! Rất nhiều cuộc biểu tình phản đối Formosa mà các giáo dân ở Giáo phận Vinh trong suốt mấy tháng qua kể từ sau thảm họa môi trường biển do Formosa gây ra từ đầu tháng 4/2016, tạm gọi là thành công vậy theo cha thì những nguyên nhân nào làm nên sự thành công của những cuộc biểu tình này?
Lm. Antôn Đặng Hữu Nam: Thứ nhất, do sự đoàn kết của người giáo dân và với sự lãnh đạo của mình. Thứ hai, việc tổ chức những cuộc biểu tình của người dân là rất trật tự trong ôn hòa, không có lý do gì để người ta đàn áp được cả. Chúng ta so sánh các cuộc tuần hành, biểu tình tại Sài Gòn hay ở Hà Nội đã bị đàn áp đấy thì chúng ta thấy những cuộc tuần hành của những giáo dân ở giáo phận Vinh đi theo hàng lối rất trật tự, rất là ôn hòa. Sự đoàn kết giữa người giáo dân cũng như sự đoàn kết hợp nhất giữa người lãnh đạo với giáo dân của mình. Đó cũng là một thế lực rất là mạnh và những hình ảnh nhìn từ bên ngoài có thể nói được rằng, đứng trước hình ảnh đó cũng như đứng trước thế lực đó người ta (chính quyền) cũng sẽ chùn tay khi muốn xử lý hay muốn đàn áp cuộc biểu tình người ta cũng cân nhắc.
Một cuộc biểu tình ở giáo dân ở giáo phận Vinh (ảnh: tinmungchonguoingheo)
PV.VNTB: Mặc dù những cuộc tuần hành phản đối Formosa của các giáo dân ở Giáo phận Vinh cũng có vài cá nhân bị chính quyền bắt bớ, đe dọa, sách nhiễu nhưng không thể nói là đàn áp như những cuộc biểu tình ở Sài Gòn, Hà Nội vào thời điểm tháng 5 vừa qua phải chăng có sự biến đổi trong nhận thức?
Lm. Antôn Đặng Hữu Nam: Tôi từng khẳng định đó chưa hẳn là một sự biển đổi nhận thức theo kiểu tích cực nhưng mà chúng ta có quyền hy vọng đó là sự biến đổi trong nhận thức bởi vì con người chúng ta là sinh vật duy nhất có ước muốn. Vì thế, khi trả lời cho câu hỏi tại sao thì con người chúng ta sẽ tìm gặp chân lý, sự thật, khi biết được sự thật thì người ta sẽ thay đổi, khi đã thay đổi được quan điểm sự thật thì người ta sẽ đổi về cách hành xử. Vì thế đối với tôi, có lẽ việc người ta (chính quyền) không đàn áp các cuộc biểu tình của người giáo dân nhiều khi do thế lực bề ngoài và lực đối trọng. Cũng có việc nhiều người nghĩ đó là sự chuyển biến trong nhận thức theo tích cực nhưng theo tôi đó chưa phải là sự thật, vì cái chuyển biến theo tích cực đó thì người ta sẽ có hành động khác. Tất nhiên, là một linh mục tôi có quyền hy vọng, mong muốn đó là sự chuyển biến tích cực của những người làm việc trong các cơ quan công quyền, đó cũng là điều giúp ích cho xã hội hơn và đó cũng là thật sự xứng đáng với hai chữ “con người”. Khi đứng trước sự vật hiện tượng thì người ta sẽ đặt câu hỏi cho mình tại sao? Và khi trả lời được câu hỏi thì người ta sẽ tìm ra cho mình một sự thật, khi đó sẽ thay đổi thái độ sống của mình đó là điều tôi mong muốn đối với những người làm công tác công quyền.
PV.VNTB: Ảnh hưởng trực tiếp đến thảm họa Formosa là người dân ở 4 tỉnh miền Trung từ Hà Tĩnh đến Thừa Thiên Huế trong đó có giáo dân ở Giáo phận Vinh, vậy theo cha thì những cuộc biểu tình đã giúp ích gì cho người dân ở hoàn cảnh hiện tại?
Lm. Antôn Đặng Hữu Nam: Ít nhất là người dân thấy được vai trò, trách nhiệm của mình. Chúng ta biết rằng, với người giáo dân Công giáo thì sự lãnh đạo chung và có một tổ chức thống nhất từ trên xuống dưới toàn cầu chứ không phải chỉ giới hạn trong Việt Nam. Với Đức giáo hoàng Phanxico là vị đứng đầu của giáo hội Công giáo ở toàn cầu với thông điệp Laudatosi tức là đạo đức về môi trường thì chúng ta thấy rằng, Giáo hội nhắc con cái của mình được biết rằng; môi trường sống này là quà tặng, là ân ban của Thiên chúa và cũng là “căn nhà chung” mà Thiên chúa ban cho mọi người, mỗi người chúng ta phải có trách nhiệm gìn giữ và bảo vệ “căn nhà chung” đó. Khi Đức giáo hoàng lên tiếng về vấn đề chúng ta đã lạm dụng quyền của mình, chúng ta đã khai thác tài nguyên môi trường quá lạm dụng và làm như thế thì tác hại đến môi trường. Điều đó, ngoài việc hiểu biết, học hỏi về thông điệp Laudatosi của Đức giáo hoàng, của Giáo hội, tiếng nói chính thức của Giáo hội với môi trường thì người dân cũng sẽ học hỏi, nhìn thấy được những vai trò và bổn phận của mình khi tổ chức các cuộc tuần hành, xuống đường như vậy bởi vì khi đó, chắc chắc các vị lãnh đạo cũng như các linh mục sẽ giải thích cho người dân biết vì sao, chúng ta phải làm gì, hiện tượng ở Việt Nam lúc này chẳng hạn như thảm họa Formosa sẽ gây tác hại như thế nào không chỉ cho chúng ta mà con cho giống nòi, quê hương của chúng ta nữa.
Riêng người giáo dân Công giáo, người ta sẽ hiểu rõ hơn về thảm họa, hiểu rõ hơn về tác hại của thảm họa không chỉ vì họ là những nạn nhân trực tiếp bởi vì cũng có nhiều người khác cũng là nạn nhân trực tiếp nhưng có ít đi cơ hội để học hỏi, hiểu và nhận ra tác hại của thảm họa, nhất là nhận ra vai trò và bổn phận của mình trong việc bảo vệ môi trường chung. Đối với người giáo dân công giáo, việc khi chúng ta hủy hoại môi trường đó là một cái tội chứ không phải mình làm một việc sai trái đó là không có tội. Cho nên, để có những cuộc biểu tình thì chắc chắn người dân được học hỏi, được biết và hiểu, nhận ra rõ vấn đề chẳng hạn như thảm họa môi trường hôm nay, hậu quả của nó, cũng như trách nhiệm và bổn phận của mỗi người như thế sẽ hiểu rõ hơn vấn đề và sẽ thay đổi tùy theo mục đích dẫn đến thay đổi hành động của mình.
PV.VNTB: Formosa đã nhận lỗi gây ra thảm họa và hoàn thành số tiền đền bù 500 triệu USD, chính quyền Việt Nam mà theo báo đài của họ cũng cho thấy họ có những hành động thiết thực hướng về người dân trong vùng thảm họa vậy theo cha thì trong thời gian tới các giáo dân ở Giáo phận Vinh có tiếp tục những cuộc biểu tình như thời gian qua không?
Lm. Antôn Đặng Hữu Nam: Chúng ta hãy nhìn vào việc Nhà nước nói và việc Nhà nước làm. Chúng ta thấy, gần 5 tháng trôi qua đặc biệt từ ngày Formosa chính thức nhận lỗi sẽ thấy cách hành xử, tôi từng khẳng định “500 triệu USD không đủ mua quan tài cho dân Việt ” nếu chúng ta nói số tiền bồi thường này là cân xứng có lẽ không thể bởi thảm họa này đã làm cho người dân thiệt hại như thế nào chúng ta đã biết? Hơn nữa các nhà khoa học cũng nói rằng, phải mất từ 50 đến 70 năm mới cải tạo lại được môi trường biển khi đó không phải chỉ từ 50 đến 70 năm một cách tự nhiên như Bộ môi trường nói biển Việt Nam có thể tự giải độc mà phải có sự can thiệp rất là nhiều… Tại sao hôm nay, Nhà nước Việt Nam chúng ta thấy chỉ cần một hội nghị thì biển đã sạch, cách đó sẽ như thế nào? Nếu là một người dân thấy được thảm họa, thấy được tương lai, thấy được sự thật cũng như thấy được cách hành xử của Nhà cầm quyền như thế thì liệu có thể thỏa lòng được người dân, đặc biệt là những người dân bị ảnh hưởng trực tiếp thảm họa Formosa? Đấy là những điều mà chúng ta có thể thấy được và lường trước được cho tương lai.
PV.VNTB: Theo cha thì những cuộc tuần hành của các giáo dân ở Giáo phận Vinh trong thời gian qua có được xem là những cuộc luyện chuẩn bị “cuộc chiến” đòi Chính quyền Nhà nước Việt Nam trả món nợ luật Biểu tình cho người dân Việt Nam hay không?
Lm. Antôn Đặng Hữu Nam: Điều này thì khi Bộ công an đã câu lưu tôi tại Hà Nội, lúc làm việc với tôi họ có nói với tôi rằng: Nhà nước Việt Nam chưa có luật Biểu tình. Tôi bảo không. Cái này anh hiểu sai rồi! Luật biểu tình mà Quốc hội đang trì hoãn từ mấy chục năm nay nhớ rằng Quốc hội đang nợ người dân. Phải hướng dẫn cho người biểu tình, phải làm như thế nào cũng như các cơ quan công quyền phải giải quyết nguyện vọng của những người biểu tình ra sao? Nếu chúng ta nói Nhà nước chúng ta là Nhà nước pháp quyền thì chúng ta phải tôn trọng pháp luật, tất cả mọi việc phải quy hướng về pháp luật mà pháp luật Việt Nam cao nhất là Hiến pháp vì vậy những điều gì mà Hiến pháp không cấm thì tôi hay bất cứ ai đều được quyền làm, quy vào Hiến pháp thì chúng ta sẽ thấy như thế nào? Hơn nữa, nhìn lại lịch sử dân tộc Việt Nam khi chúng ta đấu tranh để giải phóng dân tộc, chúng ta nói rằng; đấu tranh giải phóng dân tộc, giành lại độc lập từ tay thực dân Pháp thì hồi đó Hồ Chí Minh nói như thế nào? Họ không chúng ta hội họp, họ không cho chúng ta lên tiếng nói của chúng ta, họ không cho chúng ta biểu tình thế này thế nọ…
PV.VNTB: Ngoài việc tuần hành phản đối Formosa, yêu cầu khởi kiện và đuổi Formosa ra khỏi Việt Nam nhưng dự đoán sẽ có nhiều Fomosa khác mọc lên trên toàn cõi Việt Nam, vậy theo cha giải pháp nào là cần thiết hơn giải pháp biểu tình trong công cuộc lên tiếng bảo vệ môi trường sống nói chung?
Lm.Antôn Đặng Hữu Nam: Tôi từng khẳng định rằng; thảm họa của đất nước không chỉ đến từ Formosa Hà Tĩnh. Tôi cũng nói rằng đất nước chúng ta không chỉ có mỗi ô nhiễm môi trường mà ô nhiễm cả văn hóa, ô nhiễm y tế, ô nhiễm giáo dục, ô nhiễm tôn giáo và cả ô nhiễm chính trị. Chính ô nhiễm chính trị là căn nguyên của mọi ô nhiễm khác và vì thế nếu một đất nước, một chính thể, một nhà cầm quyền không minh bạch và không tôn trọng dân chủ chắc chắn sẽ sinh ra nhiều tệ nạn khác nữa. Ngày hôm nay, ta thấy không chỉ có Formosa Hà Tĩnh mà Formosa còn ở các tỉnh khác nữa, nhiều nhà máy khác nữa nếu xét về ô nhiễm môi trường thôi thì không chỉ ở Hà Tĩnh mà trên khắp mảnh đất hình chử S này, chắc chắn chúng ta không chỉ giải quyết một Formosa Hà Tĩnh là xong rốt ráo vấn đề ô nhiễm môi trường tại Việt Nam. Muốn giải quyết rốt ráo dù chỉ là vấn đề ô nhiễm môi trường mà thôi thì ít nhất chúng ta phải có một nhà nước sạch, một chính thể sạch thì khi đó chúng ta mới có một môi trường sạch và ngược lại không chỉ một vấn đề môi trường mà như tôi đã nói trên, vấn đề y tế, giáo dục… đều bị ô nhiễm cả. Có thể ngày hôm nay chúng ta đòi giải quyết cái Formosa Hà Tĩnh này vì hậu quả do thảm họa mà nó gây ra ai cũng thấy và lường được, tương lai giống nòi Việt Nam ai cũng có thể nhận ra thì chúng ta nhắm vào cái Formosa này nhưng qua đó cũng nhắm vào các Formosa khác. Và điều để làm cho người dân thấy được, cái nguyên tắc mà người dân có thể thấy được là Formosa Hà Tĩnh hay Formosa ở chỗ khác chỉ là phần triệu chứng, còn nguyên nhân chính đến từ chính quyền như tôi đã nói; nếu không có một nhà nước sạch, không có một chính thể sạch thì không thể có một môi trường sạch.
VNTB cám ơn những chia sẻ của Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam.