VNTB – Lòng biết ơn
TS Phạm Đình Bá
(VNTB) – Hãy tưởng tượng cuộc sống của bạn sẽ như thế nào nếu một sự kiện tích cực nào đó không xảy ra.
Có những khoảnh khắc trong cuộc sống mà chúng ta có thể cảm thấy rằng khả năng của chúng ta có thể nhân lên nhiều hơn thế là có thể. Tuy nhiên, hầu hết mọi người đều rơi vào khuôn mẫu cũ mà não bộ đã phát triển như một phương tiện để bảo vệ hiện trạng, quen thuộc. Bước ra khỏi vùng an toàn của chúng ta là tiến vào vùng chưa biết và chúng ta có thể cần một ít chất xúc tác để giúp chúng ta điều hướng địa hình mới trong quá trình làm đẹp đời sống cá nhân và đời sống những người chung quanh.
Nhạc sĩ Tuấn Khanh kể nửa đêm (1), tự nhiên nghe một cái tin nhắn từ đứa em, chỉ quen trên facebook thôi chứ cũng chưa từng gặp mặt bao giờ. “Bên anh có ai cần ăn rau không anh, mai em chạy qua đưa”.
Trước đây mà có ai hỏi vậy, chắc chỉ là chuyện nói qua lại cho vui rồi thôi. Nhưng giữa bóng tối thăm thẳm và heo hút phố chợ, sao nghe như tiếng chuông dịu dàng mở đầu cho buổi cầu kinh sớm mai.
“Có được bao nhiêu vậy D.?”.
“Bao nhiêu cũng có, em ở nhà vườn ngay ngoại ô Sài Gòn mà, anh tính chia ra cho bao nhiêu người thì nhắn, mấy chục ký còn dư”.
Nhạc sĩ thoáng nhẩm. Nhà anh T, chị L, chị N,… Trong đầu hiện ra luôn gương mặt của những con người đó, vui với món quà “cần thiết” và hết sức “chính đáng” lúc này. Anh nhắn cho D. con số 30kg toàn là rau, cải… rồi theo đợi mật lệnh.
Trưa hôm sau, điện thoại anh nhá lên tin nhắn “Ra nhận đi, em thả ngay đầu hẻm”. Nhờ thêm một thằng bé nữa, chạy tới nơi thì thấy mấy bịch rau lớn bỏ chỏng trơ ở đó. Không thấy ai khác. “Đâu rồi D.?”, “Em chạy rồi anh, để không bị phạt thì xui. May mà có thủ thêm cái áo chạy xe ôm Grab”.
Câu chuyện kể của nhạc sĩ Tuấn Khanh có tựa là “Nhật ký phong thành (số 6): Vặt nữa đi em.” trong đại dịch (1). Việc anh thuật lại chuyện của chị D. tỏ rõ phần nào lòng biết ơn của anh đối với việc làm của chị. Chị D. làm vậy thì nói lên tấm lòng của chị trong giai đoạn rất khó khăn của đại dịch.
Biết ơn là biểu hiện của sự đánh giá cao đối với những gì bạn có được (2). Đó là sự thừa nhận giá trị độc lập với giá trị tiền tệ. Được tạo ra một cách tự phát từ bên trong, biết ơn là một sự khẳng định của tình cảm, lòng tốt, sự nhiệt tình, hoặc sự ấm áp. Cảm xúc xã hội này củng cố các mối quan hệ và nguồn gốc của nó sâu xa trong lịch sử tiến hóa – xuất phát từ giá trị sống còn của việc giúp đỡ người khác và được giúp đỡ để đáp lại.
Các nghiên cứu chỉ ra rằng các khu vực cụ thể của não có liên quan đến việc trải nghiệm và bày tỏ lòng biết ơn. Hình ảnh chụp phần mềm trong não của những người được giao một nhiệm vụ kích thích sự bày tỏ lòng biết ơn cho thấy những thay đổi lâu dài trong miền não trước trán làm tăng độ nhạy cảm với những trải nghiệm về lòng biết ơn trong tương lai.
Biết ơn là gì?
Biết ơn là một cảm giác tự phát, nhưng càng ngày, nghiên cứu càng chứng tỏ giá trị của nó như một cách thực hành — nghĩa là, nỗ lực có ý thức để đếm những điều may mắn và tốt lành đã đến với bạn. Các nghiên cứu cho thấy rằng mọi người có thể cố ý nuôi dưỡng lòng biết ơn — và có những lợi ích xã hội và cá nhân quan trọng khi làm như vậy. Có thể cảm thấy biết ơn những người thân yêu, đồng nghiệp, động vật, thiên nhiên và cuộc sống nói chung. Cảm xúc biết ơn tạo ra một bầu không khí tích cực vừa hướng vào bên trong vừa mở rộng ra bên ngoài.
Biết ơn có phải là một cảm xúc?
Biết ơn là một cảm xúc, một cảm xúc làm cho bạn cảm thấy hạnh phúc hơn. Biết ơn cũng là một tâm trạng cũng như một đặc điểm nhân cách. Một số người chỉ có xu hướng cảm thấy biết ơn như một thói quen hàng ngày.
Biết ơn có phải là một cảm giác?
Lòng biết ơn vừa là một cảm giác nhất thời vừa là một đặc điểm có thể nuôi dưỡng và tăng trưởng được. Trong cả hai trường hợp, lòng biết ơn liên quan đến một quá trình nhận ra, thứ nhất, rằng bạn đã đạt được một kết quả tích cực và thứ hai, rằng có một nguồn bên ngoài cá nhân bạn tạo ra kết quả tốt đó.
Tại sao lại quan trọng hóa lòng biết ơn?
Các nhà tâm lý học nhận thấy rằng, theo thời gian, cảm giác biết ơn sẽ làm tăng hạnh phúc và tăng cường sức khỏe thể chất và tâm lý, ngay cả đối với những người đang phải vật lộn với các vấn đề sức khỏe tâm thần. Các nghiên cứu chỉ ra rằng việc thực hành lòng biết ơn sẽ hạn chế việc sử dụng các từ thể hiện cảm xúc tiêu cực và chuyển sự chú ý nội tâm khỏi những cảm xúc tiêu cực như oán giận và ghen tị, giảm thiểu khả năng suy ngẫm quá nhiều về một việc (rồi làm bạn bối rối trong suy nghĩ), vốn là một dấu hiệu của bệnh trầm cảm.
Lòng biết ơn có làm giảm căng thẳng không?
Những người biết ơn cảm thấy nhẹ nhàng hơn, ít căng thẳng hơn, ít bị mất ngủ hơn, có hệ thống miễn dịch mạnh hơn, trải nghiệm các mối quan hệ lành mạnh hơn và làm tốt hơn trong học tập và nghề nghiệp. Nhìn chung, nó có thể tăng cường sức khỏe tinh thần và thể chất của bạn.
Những người biết ơn có bớt chán nản không?
Những người biết ơn thực sự ít có nguy cơ mắc các vấn đề về sức khỏe tâm thần như trầm cảm. Một nghiên cứu cho thấy rằng một cách thực hành về lòng biết ơn đã thành công trong việc giảm ảnh hưởng tiêu cực và tăng khả năng phục hồi tinh thần ở một nhóm người lớn tuổi.
Lòng biết ơn có thể giúp bạn chăm sóc bản thân tốt hơn không?
Một nghiên cứu cho thấy rằng chỉ dành vài phút để tham gia vào một hoạt động tri ân, chẳng hạn như viết một lá thư cảm ơn cho một người thân yêu, có thể thúc đẩy bạn lựa chọn thức ăn lành mạnh.
Làm thế nào để nuôi dưỡng lòng biết ơn?
Biết ơn bắt đầu bằng việc nhận ra những điều tốt đẹp trong cuộc sống. Một nền văn hóa duy vật khuyến khích ham muốn không ngừng và coi của cải là nguồn gốc của hạnh phúc. Cách sống này không phải là mảnh đất màu mỡ nhất cho lòng biết ơn. Nhưng nó không phải là rào cản không thể vượt qua để phát triển lòng biết ơn. Đố kỵ và đặc biệt là thói yếm thế và lòng tự ái cũng là những yếu tố tiêu cực thiếu vắng về lòng biết ơn. Trên thực tế, việc nuôi dưỡng lòng biết ơn ít nhất có thể là một giải pháp khắc phục một phần cho lòng tự ti tự ái.
Làm thế nào để bạn thực hành lòng biết ơn?
Chỉ cần ở bên gia đình và bạn bè của bạn có thể giúp bạn cảm thấy biết ơn hơn. Ngoài ra, việc trân trọng cuộc sống hơn và bớt hoài nghi hơn sẽ đẩy bạn vào tâm trí biết ơn nhiều hơn. Vào những thời điểm khác, khi bạn phải đối mặt với một quyết định khó khăn, xem nó như một món quà rất hữu ích, bạn sẽ không phiền và không ngần ngại khi đưa ra quyết định để giải quyết khó khăn.
Điều gì khiến một người cảm thấy biết ơn?
Điều này phụ thuộc vào mỗi người và tất cả chúng ta đều khác nhau về mức độ mà chúng ta có xu hướng trải nghiệm và bày tỏ lòng biết ơn. Nó có thể là một cái gì đó đơn giản như một cơn mưa xuân lành mạnh, chỉ vì mưa rửa sạch mọi thứ. Tham gia vào một hành động cụ thể hơn, chẳng hạn như tình nguyện giúp đỡ người khác, khiến mọi người cảm thấy hài lòng về bản thân.
Lòng biết ơn có lây không?
Lòng biết ơn là một cảm xúc xã hội và việc bày tỏ lòng biết ơn đối với người khác sẽ mang lại lợi ích cho mỗi cá nhân. Cảm xúc thực sự tự trang trải cho cố gắng thực hành lòng biết ơn và về lâu về dài, bạn càng trở nên hữu hiệu hơn trong các thực hành lòng biết ơn. Và hầu như không quan trọng liệu lòng biết ơn có được người khác truyền đạt hay đáp lại hay không.
Những kỹ thuật để nuôi dưỡng lòng biết ơn
Viết nhật ký hoặc theo cách nào đó ghi lại những niềm vui lớn và nhỏ trong cuộc sống hàng ngày. Viết ra “ba điều tốt” —xác định ba điều tốt cho bạn và xác định nguyên nhân. Viết lời cảm ơn cho người khác. Hãy nghĩ về những người đã truyền cảm hứng cho bạn và điều gì ở họ là quan trọng nhất. Tham gia vào “phép trừ nhẩm” để loại bỏ những suy nghĩ đi ngược lại lòng biết ơn. Hãy tưởng tượng cuộc sống của bạn sẽ như thế nào nếu một sự kiện tích cực nào đó không xảy ra.
______________
Nguồn:
Số 1. Tuấn Khanh. Nhật ký phong thành (số 6): Vặt nữa đi em. https://nhacsituankhanh.com/2021/07/16/nhat-ky-phong-thanh-so-6-doi-biet-ai-thuong-minh/
Số 2. https://www.psychologytoday.com/ca/basics/gratitude