Ngân Bình dịch
(VNTB) – Nếu Tổ chức Y tế Thế giới là mũi nhọn trong chính sách y tế quốc tế và ứng phó với dịch bệnh một cách hiệu quả, thì tổ chức này phải theo đuổi cải cách sâu rộng nhằm mục đích mở rộng quyền tài phán và quyền hạn. Điều đó không xảy ra trừ khi và cho đến khi WHO xây dựng lại uy tín của mình, bắt đầu với lãnh đạo mới.
Đại dịch COVID-19 là một thời điểm xác định cho thế giới đòi hỏi cải cách lớn cho các tổ chức quốc tế. Tốt nhất là bắt đầu từ Tổ chức Y tế Thế giới, WHO đã bị mất uy tín nặng gần đây.
WHO là tổ chức duy nhất có thể lãnh đạo y tế toàn cầu. Nhưng, tại thời điểm cần sự lãnh đạo như vậy, WHO đã thất bại thảm hại. Trước khi tuyên bố muộn đại dịch COVID-19 vào ngày 11 tháng 3, WHO đã đưa ra hướng dẫn mâu thuẫn và khó hiểu. Nguy hại hơn, WHO đã giúp Trung Quốc che đậy dấu vết dịch bệnh.
Hiện nay người ta nhận ra rằng văn hóa chính trị bí mật của Trung Quốc đã khiến dịch bệnh địa phương biến thành đại dịch toàn cầu lớn nhất trong thời đại chúng ta. Khác xa với báo động khi virus corona mới được phát hiện ở Vũ Hán, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) che giấu dịch bệnh, để dịch lây lan xa và rộng. Mấy tháng sau, Trung Quốc tiếp tục gieo rắc nghi ngờ về nguồn gốc đại dịch và ém giữ dữ liệu có khả năng cứu mạng sống.
WHO đã đồng lõa với sự lừa dối này. Thay vì cố gắng độc lập xác minh các yêu sách của Trung Quốc, WHO chấp nhận – và phổ biến ra thế giới.
Vào giữa tháng 1, WHO đã tweet rằng nhà chức trách Trung Quốc đã không tìm thấy bằng chứng rõ ràng về việc truyền virut từ người sang người thông qua điều tra. Cảnh báo ngày 31 tháng 12 của Đài Loan rằng việc truyền nhiễm từ người sang người có khả năng xảy ra ở Vũ Hán đã bị WHO phớt lờ, mặc dù với thông tin này chính quyền Đài Loan đã đưa ra các biện pháp phòng ngừa trong nước sớm nhất và trước cả Trung Quốc.
Việc WHO Liên tục nêu tình hình Trung Quốc đã khiến các quốc gia khác rơi vào tình trạng tự mãn nguy hiểm đó là trì hoãn các phản ứng hàng tuần lễ. Trên thực tế, WHO đã chủ động ngăn chặn hành động. Vào ngày 10 tháng 1, khi Vũ Hán bùng phát dịch bệnh, WHO nói rằng họ “không đề xuất bất kỳ biện pháp y tế cụ thể nào cho khách du lịch đến và rời Vũ Hán”, và còn nói thêm rằng thanh lọc nhập cảnh “không lợi lộc gì”. Họ cũng khuyên nên phản đối việc áp dụng bất kỳ hạn chế đi lại hoặc thương mại nào cho Trung Quốc.
Ngay cả sau khi nhà nghiên cứu phổi nổi tiếng nhất Trung Quốc, Zhong Nanshan, xác nhận lây truyền từ người sang người vào ngày 20 tháng 1, WHO vẫn tiếp tục làm suy yếu các phản ứng hiệu quả bằng cách hạ thấp nguy cơ lây truyền không triệu chứng và không khuyến khích xét nghiệm rộng rãi. Trong khi đó, Trung Quốc tiến hành tích trữ thiết bị bảo vệ cá nhân – tăng quy mô xuất khẩu PPE và các thiết bị y tế khác do Trung Quốc sản xuất và nhập khẩu nguồn cung thế giới. Trong tuần cuối cùng của tháng 1, theo dữ liệu chính thức Trung Quốc đã nhập khẩu 56 triệu khẩu trang.
Vào thời điểm WHO cuối cùng coi dịch bệnh này là một trường hợp khẩn cấp sức khỏe cộng đồng vào ngày 30 tháng 1, người Trung Quốc đã mang COVID-19 đi khắp thế giới: Úc, Brazil, Pháp và Đức. Tuy nhiên, khi Úc, Ấn Độ, Indonesia, Ý và Mỹ áp đặt hạn chế đi lại từ Trung Quốc, Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus đã lên tiếng chỉ trích rằng như vậy sẽ “làm tăng sợ hãi và kỳ thị, không có lợi cho sức khỏe cộng đồng.”
Đồng thời, Tedros đã ca tụng Tập Cận Bình là “một lãnh đạo hiếm có” cũng như “sự minh bạch” của Trung Quốc. Sự thiên vị đã được tuyên bố rõ ràng đến mức gần đây, Phó Thủ tướng Nhật Bản Taro Aso đã lưu ý rằng, đối với nhiều người, WHO giống CHO – Tổ chức Y tế Trung Quốc.
Tuy nhiên, mặc dù WHO đã lặp đi lặp lại sự trì hoãn đối với Trung Quốc, chính quyềnTQ đã không cho phép một nhóm WHO đến thăm vào giữa tháng Hai. Ba trong số 12 thành viên của nhóm được phép đến thăm Vũ Hán, nhưng không ai được phép vào Viện virus học Vũ Hán, phòng thí nghiệm được cho là có một loại virus corona tự nhiên có nguồn gốc từ dơi đã lọt ra ngoài. Trên thực tế, một nghiên cứu được thực hiện tại Đại học Công nghệ Nam Trung Quốc tại Quảng Châu với sự hỗ trợ của Quỹ khoa học tự nhiên quốc gia Trung Quốc đã kết luận vào tháng 2 rằng, “ sát thủ corona có lẽ bắt nguồn từ một phòng thí nghiệm ở Vũ Hán,” đang nghiên cứu virus corona trên dơi.
Trung Quốc không phải lúc nào cũng được hưởng sự đối xử khác biệt từ WHO. Khi đại dịch tSARS diễn ra hồi đầu hế kỷ XXI ở Trung Quốc vào năm 2002, WHO đã công khai khiển trách chính quyền Trung Quốc vì che giấu thông tin quan trọng.
Tại sao WHO thay đổi giọng điệu? Câu trả lời không phải là tiền: Trung Quốc vẫn là một quốc đóng góp tương đối ít vào ngân sách 6 tỷ đô la của WHO. Vấn đề là sự lãnh đạo của WHO.
Tedros, là tổng giám đốc WHO đầu tiên không phải là bác sĩ vào năm 2017 nhờ sự hỗ trợ của Trung Quốc, Tedros đã bị cáo buộc che đậy ba đợt dịch tả trong khi làm bộ trưởng y tế của Ethiopia. Tuy nhiên, không ai có thể tưởng tượng rằng, là người đứng đầu WHO, nhà vi trùng học và nhà nghiên cứu bệnh sốt rét lại đồng lõa với sự lừa dối chết người của Trung Quốc.
Phản ứng chậm chạp của WHO đối với dịch Ebola năm 2014 đã nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách trước khi Tedros nắm quyền điều hành cơ quan này. Nhưng, thay vì giám sát những thay đổi cần thiết, Tedros đã để những cân nhắc chính trị vượt qua sức khỏe cộng đồng.
Khi cái giá của việc quản lý sai lầm tiếp tục tăng lên, điều tất yếu đã xảy ra. Một kiến nghị trực tuyến kêu gọi Tedros từ chức đã thu được hơn một triệu chữ ký. Tệ hơn nữa, chính quyền của Tổng thống Donald Trump, đã đình chỉ tài trợ của WHO mức tài trợ chiếm 9,2% ngân sách của WHO.
Thế giới cần WHO. Nhưng nếu cơ quan này đi đầu trong chính sách y tế quốc tế và ứng phó với dịch bệnh một cách hiệu quả, thì WHO phải theo đuổi những cải cách sâu rộng trong việc mở rộng quyền tài phán và quyền hạn. Điều đó sẽ không xảy ra trừ khi và cho đến khi WHO xây dựng lại uy tín của mình bắt đầu bằng lãnh đạo mới.