Quang Nguyên
(VNTB) – Tô Lâm không thể khẳng định không biết Bộ Công An có liên quan đến vụ bắt cóc Trương Duy Nhất trên đất Thái
Bài 3: Bắt cóc Trương Duy Nhất trên đất Thái (*)
Bài 1: Các chiến công lẫy lừng của nguyên Bộ Trưởng Công An Tô Lâm
Bài 2: Bắt cóc Trịnh Xuân Thanh trên đất Đức – Tô Lâm lừng danh thế giới
Phối hợp thực hiện vụ bắt cóc Trương Duy Nhất với Cảnh sát Thái Lan trên đất Thái phải được lãnh đạo cấp cao nhất của Bộ Công An phê duyệt. Theo nhân chứng ở Thái Lan, công an Thái giao người bị bắt cóc cho công an Việt Nam(1); điều này sau đó đã được xác nhận bởi các thành viên trong gia đình và một nhân chứng (2). Hơn nữa, khi được đưa về Việt Nam Trương Duy Nhất bị giam tại trại tạm giam T16 do Bộ Công An điều hành và, trước sự phản đối kịch liệt của cộng đồng quốc tế(3), Tướng Tô Lâm không thể khẳng định không biết Bộ Công An có liên quan đến vụ bắt cóc.
Sau khi rời khỏi vị trí phóng viên tại một cơ quan truyền thông nhà nước, ông Trương Duy Nhất trở thành người viết tự do, blogger, và bắt đầu chỉ trích chính phủ Việt Nam không loại được bỏ tận gốc rễ các quan chức cấp cao [tham nhũng](4). Ông bị bắt ngày 26 tháng 5 năm 2013 và sau đó bị kết án hai năm tù theo Điều 258 Bộ luật Hình sự 1999 về tội “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm quyền lợi ích của nhà nước.”(5). Sau khi ông Nhất bị tuyên án năm 2014, Nhóm Công Tác của Liên Hiệp Quốc về Giam Giữ Tùy Tiện, Working Group on Arbitrary Detention, (WGAD) đã viết thư cho chính phủ Việt Nam bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc bắt giữ tùy tiện ông Nhất và việc xét xử ông này thiếu thủ tục tố tụng hợp pháp(6). Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cũng bày tỏ quan ngại sâu sắc về việc bắt giữ ông này và việc Việt Nam đàn áp quyền tự do ngôn luận.
Vào đầu năm 2019, Trương Duy Nhất, lúc đó là cộng tác viên của Đài Á Châu Tự do, cảm nhận sắp bị bắt khi chính phủ tăng cường trấn áp những người chỉ trích chính phủ trên mạng.
Theo WGAD, đối với luật an ninh mạng mới có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2019 (7), “cuối năm 2018, ông Nhất đã viết một số bài báo phê phán chính phủ”. Theo nguồn tin đáng tin cậy, vào tháng 12/2018, ông bị giám sát ngặt nghèo và nhận được thông tin có khả năng bị bắt lại. Ông Nhất lo ngại luật an ninh mạng mới sắp được ban hành vào tháng 1/2019 sẽ được dùng để chống lại các blogger, nhà báo nổi tiếng nhằm trấn áp người chỉ trích chính quyền.
Ngày 8/1/2019, ông viết bài chỉ trích chính phủ san ủi nhà dân ở Vườn Rau Lộc Hưng mà không cung cấp giấy tờ pháp lý cho chủ đất. Nguồn tin cho biết, khoảng ngày 16/1/2019, công an tăng cường giám sát ông Nhất và nhà của ông này. Đồng thời có tin đồn ông sẽ đăng tải những tài liệu khác có hại cho đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. Lo sợ bị bắt, khoảng ngày 17/1/2019, ông Nhất vượt biên. Ông đến Thái Lan khoảng ngày 19 tháng 1 năm 2019. Ông đi không có giấy tờ hợp pháp vì trước đó đã bị chính quyền Việt Nam cấm xuất cảnh.(8)
Ngay sau khi ông Nhất bị bắt cóc, các nhân chứng đã cung cấp cho BPSOS (*) thông tin, video, hình ảnh cảnh sát Thái Lan theo dõi, bắt giữ Nhất. Những nhân chứng này bao gồm ông NVC và người vợ không chính thức của ông, cả hai đều là người tị nạn được UNHCR công nhận quy chế. Hai người này đã bị cảnh sát Thái Lan bắt giữ và áp giải trong suốt hai ngày khi truy tìm Nhất cho đến lúc bắt được ông ta. Cảnh sát nhầm tưởng cặp vợ chồng này đã giúp đỡ Nhất trong thời gian ông ở Thái Lan.(9).
Người chứng kiến thứ ba là một sĩ quan cảnh sát Thái Lan, bất đắc dĩ tham gia bắt giữ theo lệnh cấp trên. Lo sợ bị trừng phạt hoặc bị cấp trên dùng làm vật tế thần nếu vụ bắt cóc bị phanh phui, viên cảnh sát này đã thu thập bằng chứng để sử dụng trong trường hợp cần sự can thiệp của cộng đồng quốc tế(10). Theo ông NVC, một trong ba nhân chứng, cảnh sát Thái Lan, cùng với một người nói tiếng Việt lưu loát nhưng biết rất ít tiếng Thái, bắt đầu theo dõi hành tung của Trương Duy Nhất từ ngày 25/1/2019(10)
Cảnh sát đã xác định được khách sạn nơi ông Nhất ở và bắt đầu theo dõi ông ta bằng quay video để nhận dạng (11). Vào lúc 5 giờ 40 chiều ngày 26 tháng 1, bốn sĩ quan cảnh sát Thái Lan, thuộc Đội tuần tra, Đội đặc nhiệm của Cục Cảnh sát Thủ đô và Cục Đặc vụ, đã bắt Nhất tại một tiệm kem ở Future Park Rangsit Mall ở Bangkok (12). Biết Nhất vừa nộp đơn xin được bảo vệ theo quy chế người tị nạn với UNHCR ngày hôm trước, cảnh sát nói với Nhất rằng họ sẽ đưa ông đến văn phòng UNHCR sau bữa tối (13). Khoảng 18h40, công an đưa Nhất đến một nhà hàng. Camera giám sát của nhà hàng đã ghi lại cảnh xe cảnh sát đến (14) và Nhất đang đi bộ từ bãi đậu xe đến nhà hàng, có 4 cảnh sát Thái Lan đi cùng (15).
Ngay sau đó, các sĩ quan cảnh sát Thái Lan nhận được điện thoại từ cấp trên yêu cầu giao Nhất cho công an Việt Nam. Các sĩ quan Thái Lan phản đối, nói rằng nhiệm vụ của họ đã hoàn thành và các đặc vụ Việt Nam nên đến nhà hàng để bắt Nhất (16). Bị cấp trên phản đối, các sĩ quan cảnh sát Thái Lan nói với Nhất rằng họ sẽ đưa anh ta đến UNHCR (16). Nhất yêu cầu thay một bộ trang phục phù hợp hơn. Ông ta được phép mặc một chiếc áo sơ mi và một chiếc quần mang theo trong ba lô. Sau đó, họ đưa ông đến một khu vực tương đối ít xe cộ qua lại, cách nhà hàng khoảng nửa km và giao ông cho người trên một chiếc xe tải màu trắng. Theo viên cảnh sát Thái Lan tìm cách bảo vệ khỏi bị trả thù, vụ bắt cóc diễn ra rất nhanh (16).
“Trên xe có 7 người, trong đó có một người Thái ngồi ở ghế lái, một phụ nữ đeo khẩu trang và 5 công an Việt Nam. Ba người Việt Nam đeo khẩu trang và găng tay đen bước ra từ xe tải. Một người trong số họ dùng tay phải bóp cổ họng Nhất để ngăn tiếng kêu và tay trái xiết gáy Nhất. Người đàn ông thứ hai khóa một cánh tay của Nhất bằng cách uốn cong khuỷu tay. Người thứ ba nhấc một chân của Nhất lên đồng thời lấy chiếc ba lô đựng đồ dùng cá nhân của ông Nhất.
Họ kéo ông ra khỏi xe và đẩy vào xe tải, nơi hai người Việt còn lại áp đảo Nhất. Vụ bắt cóc diễn ra nhanh chóng và hoàn toàn bất ngờ. Nhất vùng vẫy vô ích, làm rơi chiếc điện thoại Samsung. Người phụ nữ đeo mặt nạ, có thể được đào tạo về y tế, đã tiêm cho Nhất một thứ có vẻ như là thuốc gây mê. Chiếc xe tăng tốc. Hoạt động này cho thấy cảnh sát Việt Nam đã được huấn luyện bài bản về bắt cóc và lên kế hoạch tỉ mỉ.”
Báo cáo của nhân chứng bao gồm hình ảnh chiếc xe tải, biển số xe và hồ sơ đăng ký, cho thấy xe này là tài sản của cảnh sát Thái Lan.(16)
Vào ngày 13 tháng 2 năm 2019, vẫn không nhận được tin tức về chồng, vợ ông Nhất đã khiếu nại chính phủ Việt Nam để biết thông tin về tung tích của chống mình (17).
Trong phiên tòa xét xử ngày 14 tháng 8 năm 2019, Nhất khai rằng ông đã bị Cảnh sát Hoàng gia Thái Lan bắt giữ vào ngày 26 tháng 1, một ngày sau khi ông đăng ký với UNHCR để bảo vệ người tị nạn và giao cho cảnh sát Việt Nam tại Thái Lan, sau đó họ đưa ông qua biên giới sang Lào, rồi từ đó quay trở lại Việt Nam (18). Lời khai này xác nhận lời kể của ba nhân chứng ở Thái Lan.
Hai ngày sau khi bị bắt cóc ở Thái Lan, người ta thấy ông Nhất tại trại tạm giam T16 ở Hà Nội, nơi trực thuộc BCA (19). Ngày 9 tháng 3 năm 2020, ông Nhất bị kết án 10 năm tù với tội danh không rõ ràng là “lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”(20). Ban đầu ông ta bị buộc tội chiếm đoạt tài sản trái phép, nhưng tội danh này sau đó đã bị hủy bỏ vì thiếu bằng chứng để kết tội ông (21). Ngày 17 tháng 8 năm 2020, tòa phúc thẩm nhân dân giữ nguyên bản án đó (22).
Ngày 18 tháng 9 năm 2020, WGAD đưa ra quan điểm về việc bắt giữ Trương Duy Nhất: “Ông Nhất bị đặc vụ Thái và Việt Nam bắt giữ vì đưa tin về tham nhũng bởi sự bất lực của Chính phủ Việt Nam. Phản ứng của Việt Nam với sự hỗ trợ của Thái Lan là không cần thiết, không tương xứng và trái pháp luật.”(23)
WGAD cho biết “Chính phủ Việt Nam chịu trách nhiệm về hành động bắt giữ ông Nhất, cũng như liên đới chịu trách nhiệm với Chính phủ Thái Lan về vụ bắt, giam giữ và chuyển ông Nhất về Việt Nam,”(24). Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, trong thông cáo báo chí, bày tỏ sự quan ngại và thất vọng sâu sắc “trước sự kết án blogger và cộng tác viên của Đài Châu Á Tự do (RFA) Trương Duy Nhất, và bản án 10 năm tù của ông ta” với những cáo buộc mơ hồ. Thông cáo báo chí kêu gọi thả ngay lập tức Nhất và tất cả tù nhân lương tâm ở Việt Nam. Như vậy, BCA không chỉ liên quan đến việc ông ta mất tích mà còn liên quan đến việc ông bị giam giữ tùy tiện sau đó.
Đối với cặp vợ chồng tị nạn bị cảnh sát Thái bắt giữ để tìm ông Nhất, và làm chứng việc cảnh sát Thái và Việt Nam bắt ông Nhất nêu trên, BPSOS đã đưa họ đến một nơi an toàn và làm việc với UNHCR để nhanh chóng tái cho họ định cư. Vào tháng 7 năm 2019, họ đến định cư tại Thụy Điển.
Công an Việt Nam không chỉ xâm nhập Thái Lan và yêu cầu cảnh sát Thái góp sức bắt cóc Trương Duy Nhất, họ đã bắt cóc ông Đường Văn Thái, nhà báo tự do, và tìm cách bắt cóc ông Y Quynh Buon Dap thuộc tổ chức Người Thượng Vì Công Lý. Chúng tôi sẽ viết về 2 trường hợp này sau khi có thông tin đầy đủ. (24)
_______________
Tham khảo:
(*) Bài viết này đăng tải một số tin tức của BPSOS liên quan đến vụ bắt cóc Trương Duy Nhất và đã dược tổ chức này cho phép.
(2): https://www.rfa.org/english/news/vietnam/blogger-hanoi-03202019175732.html
(3): https://www.rfa.org/english/news/vietnam/blogger-hanoi-03202019175732.html
(4):https://www.hrw.org/news/2014/03/03/vietnam-relentless-prosecutions-squelch-dissent#
(5) https://cpj.org/reports/2014/12/2014/ 111 AL VNM 5/2020, August 12, 2014. Available at:
https://spcommreports.ohchr.org/TMResultsBase/DownLoadPublicCommunicationFile?gId=18726
(6)https://spcommreports.ohchr.org/TMResultsBase/DownLoadPublicCommunicationFile?gId=18726
(7) https://cpj.org/reports/2019/09/10-most-censored-eritrea-north-korea-turkmenistan-journalist/#6
(8)https://www.ohchr.org/Documents/Issues/Detention/Opinions/Session88/A_HRC_WGAD_2020_42_Advance_Edited_Version.pdf
(9 Tài liệu không được phép phổ biến SENSITIVE – NOT FOR PUBLIC DISSEMINATION.
(11) Video showing Trương Duy Nhất in the hotel, January 25, 2019, available at: https://dvov.org/wp-content/uploads/2021/08/25-01-2019.-LINE_MOVIE-.mp4
(12) https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/02/thailand-investigate-reports-of-abducted-vietnamese-journalist/
(13) https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/03/vietnamese-thai-authorities-come-clean-about-journalist-disappearance/
(14 )Video showing police car taking Trương Duy Nhất to a restaurant, January 26, 2019, available at:
https://dvov.org/wp-content/uploads/2021/08/Xe-dua-Nhat-den-quan-an.mov
(15) Video showing Trương Duy Nhất walking from parking lot towards restaurant, January 26, 2019, available at: https://dvov.org/wp-content/uploads/2021/08/TDN-den-quan-an-1.mov
(16): https://dvov.org/wp-content/uploads/2023/03/Appendix-2-Eyewitness-account-re-abduction-of-Truong-Duy-Nhat-1.pdf
17) https://www.rfa.org/english/news/vietnam/blogger-missing-wife-02132019160632.html
(18) https://www.usagm.gov/news-and-information/threats-to-press/truong-duy-nhat/
(19)) https://www.rfa.org/english/news/vietnam/blogger-hanoi-03202019175732.html
(20)https://cpj.org/2020/03/vietnamese-blogger-who-was-abducted-in-thailand-se/
(21)https://cpj.org/2020/03/vietnamese-blogger-who-was-abducted-in-thailand-se/
(22) https://cpj.org/2020/08/vietnamese-blogger-truong-duy-nhats-10-year-jail-sentence-upheld-on-appeal/
https://vietnamthoibao.org/vntb-cong-an-viet-nam-truy-lung-nguoi-thuong-ty-nan-tai-thai-lan/