Anh Khoa dịch
(VNTB) – Những điểm yếu trầm trọng khiến Bắc Kinh thua Mỹ
Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Katsunobu Kato gần đây đã cảnh báo rằng nên dự kiến về các cuộc tấn công mạng trong Thế vận hội Olympic Tokyo 2020 sắp tới, sẽ bắt đầu vào ngày 23 tháng 7. Tuy nhiên, khả năng phòng thủ của Nhật Bản trong lĩnh vực này vẫn còn hơi non nớt, gây lo ngại trước những mối đe dọa ngày càng leo thang và các báo cáo về sự thay đổi cán cân quyền lực, cả trong không gian mạng và hơn thế nữa.
Trong cuộc tranh luận này, Trung Quốc thường được xem một cường quốc mạng hàng đầu thế giới dựa trên các hoạt động gián điệp khổng lồ và rất thành công của họ. Nhưng hiện tại, theo đánh giá mới của Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế, Mỹ vẫn dẫn trước Trung Quốc trên mặt trận đó và có bề dày thành tích hơn nhiều.
Bên cạnh ý chí chính trị, quyền lực mạng phụ thuộc vào ba yếu tố: mỗi quốc gia được tổ chức tốt như thế nào – chiến lược và học thuyết, và sự chỉ huy và kiểm soát; nó có thể tự bảo vệ như thế nào thông qua an ninh mạng hoặc thông qua các quan hệ đối tác quốc tế; cũng như mức độ hiệu quả của nền kinh tế kỹ thuật số có thể hỗ trợ các nhu cầu và tham vọng không gian mạng của quốc gia đó.
Chiến lược của Trung Quốc đang bị tụt hậu và khả năng phòng thủ mạng của họ yếu, nhưng đó là lĩnh vực thứ ba vừa được đề cập – sức mạnh của nền kinh tế kỹ thuật số – nơi Mỹ duy trì lợi thế mạnh nhất trước Trung Quốc. Đây có thể là một cú sốc đối với nhiều người Mỹ trong các tầng lớp chính trị, những người tự cho rằng Mỹ đang tụt xuống vị trí thứ hai sau tham vọng siêu cường không gian mạng của Bắc Kinh. Nhưng sẽ không quá sốc đối với những sinh viên lâu năm của các hệ thống đổi mới quốc gia, cũng như những người đã trải qua cuộc sống đại học bị giám sát bởi một chế độ độc tài tự xưng.
Các trường đại học Trung Quốc đã đạt được những bước tiến dài và các nhà nghiên cứu Trung Quốc là những người dẫn đầu thế giới trong một số công nghệ tiên tiến quan trọng, chẳng hạn như truyền thông lượng tử.
Nhưng dữ liệu khảo sát từ Hiệp hội Cựu sinh viên Đại học Trung Quốc chỉ ra rằng nước này không có trường đại học đẳng cấp thế giới trong lĩnh vực an ninh mạng, vốn là nền tảng thiết yếu của năng lực không gian mạng. Hệ thống đổi mới của Trung Quốc đang phải vật lộn để thích ứng với các yêu cầu về an ninh trong không gian mạng và các trường đại học có thể là mắt xích yếu nhất của Trung Quốc.
Một số yếu tố kết hợp làm chậm lại các trường đại học của Trung Quốc: các cơ sở giáo dục đại học trên toàn cầu rất bảo thủ; các giáo sư kiểm soát chương trình giảng dạy, chi tiêu và sắp xếp tổ chức không thích các khoa mới hoặc mở rộng về an ninh mạng; không có đủ nhà giáo dục đại học và người giám sát luận án để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng. Thêm vào đó thực tế là Đảng Cộng sản Trung Quốc rất muốn liên kết việc quảng bá hoạt động tư tưởng, với theo dõi mọi email do các giáo sư và sinh viên gửi đi.
Bên ngoài các trường đại học, Trung Quốc không có câu trả lời cho công thức hợp tác chặt chẽ rất thành công của Hoa Kỳ – vì lợi nhuận tư nhân – giữa các trường đại học, ngành công nghiệp và chính phủ. Vâng, đã có những ví dụ tuyệt vời của Trung Quốc về sự thành công của khu vực tư nhân. Lenovo, hiện là thương hiệu toàn cầu hàng đầu về doanh số máy tính cá nhân, phát triển từ Legend, một công ty được các nhà nghiên cứu từ Học viện Khoa học Trung Quốc thành lập vào năm 1984.
Tuy nhiên, sự hợp tác ba bên giữa chính phủ, ngành công nghiệp và giới học thuật – cái được gọi là vòng xoắn ba của đổi mới quốc gia – vẫn chưa phải là chuẩn mực ở Trung Quốc. Phản ứng tốt nhất của Chủ tịch Tập Cận Bình là cái gọi là chính sách kết hợp quân sự-dân sự, đang tỏ ra quan liêu và thiếu tổ chức.
Ngay cả khi Trung Quốc có thể vươn lên vị trí hàng đầu về cường quốc mạng trong cuộc so sánh một mất một còn với Mỹ, thì vẫn chưa có đủ phương tiện để sánh ngang với quyền lưc của Mỹ xuất phát từ vị thế là trung tâm của liên minh tình báo mạng hùng mạnh nhất trong lịch sử, mạng Five Eyes/ Ngũ Nhãn.
Mỹ cũng có thể trông cậy vào nhiều đồng minh có khả năng sử dụng mạng khác, chẳng hạn như Pháp và Israel. Mỹ cũng có thể tin tưởng Nhật Bản, mặc dù theo những cách rất khác nhau. Nhưng sự đóng góp của Nhật Bản đối với quyền lực mạng của Mỹ có thể thực sự hữu ích như thế nào nếu Lực lượng Phòng vệ và các cơ quan tình báo chậm phát triển năng lực mạng?
Trớ trêu thay, Nhật Bản lại đóng góp rất lớn vào sức mạnh liên minh trong chính lĩnh vực mà Trung Quốc chưa làm được như mong muốn – sức mạnh của nền kinh tế kỹ thuật số. Nhật Bản chỉ đứng sau Mỹ về các khía cạnh quan trọng của hoạt động và chính sách công nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông.
Ví dụ, Nhật có nhiều công ty công nghệ và viễn thông trong Fortune Global 500 năm 2020 hơn Trung Quốc, lần lượt là 10 và 8, so với Mỹ là 16. Nhật Bản được cho là ít nhất cũng có ảnh hưởng trong thiết lập tiêu chuẩn công nghệ di động thế hệ thứ năm hoặc 5G như Trung Quốc. Nhật Bản cùng với Hoa Kỳ vẫn là nhà tài trợ lớn nhất của Liên minh Viễn thông Quốc tế.
Quan trọng nhất, Nhật Bản đã rất tích cực trong chính sách ngoại giao để giúp đảm bảo tính ưu việt về công nghệ của Mỹ và đồng minh đối với Trung Quốc vẫn nguyên vẹn. Các đồng minh của Hoa Kỳ đã sớm ủng hộ ý tưởng cấm Huawei Technologies tham gia triển khai 5G, trước cả quan điểm chính thức của Washington.
Do đó, khi Nhật Bản tính đến những tình huống khó xử về an ninh mạng và những lỗ hổng hoạt động rất rõ ràng trong sức mạnh không gian mạng quốc gia, trước Thế vận hội Olympic hoặc trong tương lai dài hạn, Nhật có thể nên coi trọng việc thực hiện ngoại giao thành công như một tuyến quan trọng của phòng thủ.
Nếu điều tồi tệ nhất xảy ra và Nhật Bản phải hứng chịu một cuộc tấn công mạng nghiêm trọng, thì nước này sẽ không phải chỉ phụ thuộc vào lực lượng mạng yếu kém của mình. Nhật Bản có nhiều đối tác, dẫn đầu là Mỹ, những quốc gia sẽ sát cánh cùng Nhật trên tuyến đầu phòng thủ mạng.
*Greg Austin là thành viên cấp cao về không gian mạng, không gian và xung đột trong tương lai tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế tại Singapore.
Nguồn: Nikkei Asia Review