Khánh An dịch
(VNTB) – Không nên trao trao quyền kiểm soát quyền tự do ngôn luận cho Thung Lũng Silicon
16 tháng 1 năm 2021
Phản ứng đầu tiên của nhiều người là cảm giác nhẹ nhõm. Vào ngày 6 tháng 1, với 14 ngày còn lại của nhiệm kỳ, vị tổng thống mạng xã hội đã bị Twitter đình chỉ sau nhiều năm có những phát ngôn lạm dụng, dối trá và về những chuyện vớ vẩn vô nghĩa. Ngay sau đó, nhiều người trong số những người cùng phe cánh và những người ủng hộ ông cũng bị Thung lũng Silicon cấm cửa. Sự kết thúc của những lời lẽ khó nghe của họ mang lại cảm giác hạnh phúc. Nhưng sự yên bình đó che giấu hành vi giới hạn tự do ngôn luận đang làm Mỹ — và tất cả các nền dân chủ – cảm thấy ớn lạnh.
Các hành động cấm cản sau vụ bạo loạn ở điện Capitol là hỗn loạn. Vào ngày 7 tháng 1, Facebook đã đình chỉ “vô thời hạn” đối với Tổng thống Donald Trump. Twitter tiếp theo sau với lệnh cấm vĩnh viễn một ngày sau đó. Snapchat và YouTube đã cấm ông Trump luôn. Một loạt các tài khoản khác đã bị tạm ngưng. Google và Apple đã loại Parler, một mạng xã hội nhỏ phổ biến trong giới cực hữu ra khỏi cửa hàng ứng dụng và Amazon đã loại Parler khỏi dịch vụ đám mây của mình, buộc Parler trong tình trạng ngoại tuyến hoàn toàn.
Những hành động này có thể chắc chắn chấp nhận được khi đối mặt với một đám đông hung hãn? Về mặt pháp lý, các công ty tư nhân có thể làm những điều họ muốn. Tuy nhiên, một số quyết định thiếu tính nhất quán hoặc tương xứng. Mặc dù Twitter đã trích dẫn “nguy cơ kích động bạo lực” của ông Trump “tiếp diễn”, nhưng các dòng tweet mà họ chỉ ra không vượt qua ngưỡng pháp lý chung xác định hành vi lạm dụng quyền tự do ngôn luận theo hiến pháp. Trong khi đó Ayatollah Ali Khamenei vẫn hoạt động trên Twitter và những lời đe dọa giết người rất dễ tìm thấy trên mạng. Các công ty này lẽ ra phải tập trung vào từng phát ngôn có tính kích động.
Thay vào đó, họ đã cấm mọi người, như cả tổng thống, đẩy những tiếng nói ngoài lề ra khỏi dòng chính. Trong một số trường hợp, cần phải hành động, như với các cuộc nói chuyện liên quan bạo lực và được kiểm soát kém của Parler, nhưng nhìn chung không có tiêu chuẩn rõ ràng cho việc cấm phát ngôn. Cơ sở hạ tầng của internet, bao gồm cả các dịch vụ điện toán đám mây, vốn phải là trung lập, có nguy cơ bị lôi kéo vào các cuộc chiến đảng phái gây chia rẽ.
Vấn đề còn lại là ai đã đưa ra quyết định. Sự kiểm soát ngành công nghệ này của một số nhỏ các công ty có nghĩa là một số giám đốc điều hành không được bầu chọn và không chịu trách nhiệm nắm quyền kiểm soát. Có lẽ mục đích của họ thực sự là bảo vệ nền dân chủ, nhưng họ cũng có thể có những động cơ khác, ít cao thượng hơn. Một số đảng viên Đảng Dân chủ đã cổ vũ, nhưng họ nên đánh giá bất kỳ cơ chế độ kiểm soát ngôn luận mới nào dựa trên ứng dụng rộng rãi hơn.
Nếu không, một hành động khiến kẻ thù của họ phải im lặng vào tuần trước có thể trở thành tiền lệ để khiến họ phải im lặng trong tương lai. Có một số ý kiến tỏ vẻ hối tiếc khá đáng chú ý. Angela Merkel, Thủ tướng Đức, nói rằng các công ty tư nhân không nên là các tổ chức đưa ra các quy tắc phát ngôn. Alexei Navalny, một nhà bất đồng chính kiến người Nga, đã chỉ trích rằng đây là một “hành động kiểm duyệt không thể chấp nhận được”. Ngay cả Jack Dorsey, giám đốc điều hành của Twitter, cũng đã gọi đó là một “tiền lệ nguy hiểm”.
Có một cách tốt hơn để xử lý các phát ngôn trực tuyến. Làm cho ngành công nghiệp trở nên cạnh tranh hơn sẽ giúp giảm bớt ảnh hưởng của các công ty riêng lẻ và bằng cách kích thích các mô hình kinh doanh mới không dựa vào tính lan truyền. Nhưng trong khi ngành công nghiệp ở trong tình trạng gần như độc quyền, cần có một cách tiếp cận khác. Bước đầu tiên là xác định một phương pháp xác định những gì nên bị kiểm duyệt.
Ở Mỹ, điều đó nên được dựa trên sự bảo vệ tự do ngôn luận của hiến pháp. Nếu các công ty muốn tiến xa hơn bằng cách đính kèm các cảnh báo hoặc giới hạn nội dung pháp lý thì họ cần phải minh bạch và thực hiện theo cách có thể dự đoán được. Các quyết định khó khăn nên thuộc về các hội đồng độc lập dưới quyền của khối hành pháp, cho phép mọi người có quyền kháng cáo.
Hơn 80% người dùng Twitter và Facebook sống bên ngoài nước Mỹ. Ở hầu hết các quốc gia, các công ty công nghệ nên tuân thủ luật pháp địa phương về phát ngôn — chẳng hạn như các quy tắc của Đức về những phát ngôn mang tính thù hận. Ở các chế độ chuyên quyền, như Belarus, họ nên mặc định tuân theo các tiêu chuẩn mà họ tuân theo ở Mỹ. Một lần nữa, các quyết định liên quan đến tiêu chuẩn áp dụng ở mỗi quốc gia có thể được thực hiện bởi các ban truyền thông. Điều này có thể gây hại cho các công ty Mỹ ở nhiều nơi hơn: tuần này Uganda đã cấm Facebook và Twitter trước một cuộc bầu cử gây tranh cãi.
Nước Mỹ cần giải quyết cuộc khủng hoảng hiến pháp thông qua một quy trình chính trị, chứ không phải kiểm duyệt. Và thế giới phải tìm kiếm một cách tốt hơn để xử lý phát ngôn trực tuyến thay vì cho phép các công ty công nghệ hoạt động trong tình trạng gần độc quyền kiểm soát các quyền tự do cơ bản.
Nguồn: The Economist