Những đánh giá về chính sách đối ngoại của Việt Nam của giáo sư Carl Thayer về chuyến thăm làm việc của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại Hoa Kỳ từ ngày 11-13/05/2022.
Hoa Kỳ có vai trò gì trong chính sách đối ngoại của Việt Nam?
Carl Thayer: Hoa Kỳ là một trong năm quốc gia quan trọng nhất trong quan hệ đối ngoại của Việt Nam, cùng với Trung Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ và Nga cộng với Liên minh châu Âu.
Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam có thặng dư đáng kể. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam và Việt Nam bị thâm hụt đáng kể.
Hoa Kỳ là một nguồn đổi mới khoa học và công nghệ chính bao gồm thương mại điện tử và kinh tế kỹ thuật số. Việt Nam cần tăng cường đầu tư trực tiếp nước ngoài của Hoa Kỳ để tạo ra các ngành công nghiệp mới để thúc đẩy cuộccách mạng công nghiệplần thứ 4ở Việt Nam.
Hoa Kỳ là một nhà cung cấp nâng cao năng lực về nguồn nhân lực và giáo dục và đào tạo quan trọng.
Hoa Kỳ, đặc biệt là Bộ Tư lệnh Ấn Độ-Thái Bình Dương, cung cấp sự cân bằng cho Trung Quốc trong khu vực và Biển Đông nói riêng. Sự hỗ trợ của Hoa Kỳ đối với ASEAN, tính trung tâm của ASEAN, các thể chế đa phương do ASEAN dẫn dắt và Triển vọng ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương là rất quan trọng đối với Việt Nam.
Việt Nam luôn cố gắng giữ thế cân bằng trong quan hệ với Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, trong bối cảnh thế giới hiện nay, liệu Việt Nam có còn giữ được sự cân bằng đó hay phải đứng về một phía? Việt Nam sẽ chọn bên nào – Trung Quốc hay Mỹ?
Carl Thayer: Việt Nam theo đuổi chính sách đối ngoại “đa dạng hóa và đa phương hóa” quan hệ đối ngoại của Việt Nam thông qua mười bảy quan hệ đối tác chiến lược và một số quan hệ đối tác toàn diện như Hoa Kỳ.
Việt Nam thích một sự cân bằng đa cực trong đó tất cả các cường quốc lớn đều có sự công bằng về chính trị – ngoại giao – kinh tế và an ninh ở Việt Nam. Đổi lại, Việt Nam đảm bảo sẽ không liên kết với một hoặc nhiều cường quốc nào để chống lại một cường quốc khác. Việt Nam đã nỗ lực rất nhiều trong việc phát triển uy tín quốc tế bằng cách theo đuổi một chính sách đối ngoại độc lập và mang tính xây dựng để tự bảo vệ khỏi các áp lực bên ngoài.
Việc Nga xâm lược Ukraine và ngày càng cô lập cũng như địa vị ngang hàng trên trường quốc tế là một thách thức lớn đối với chính sách đối ngoại của Việt Nam. Việt Nam phụ thuộc vào Nga về vũ khí, trang thiết bị quân sự và công nghệ và sự hỗ trợ ngoại giao – chính trị của Nga với tư cách là thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Cuộc chiến ở Ukraine càng kéo dài, Việt Nam sẽ càng phải đối mặt với các biện pháp trừng phạt của phương Tây hoặc Nga không có khả năng cung cấp vũ khí và thiết bị cần thiết,
Quan hệ của Việt Nam với Nga mang lại một sự đối trọng hữu ích cho Trung Quốc và Hoa Kỳ. Việt Nam sẽ bị đặt vào tình thế khó khăn hơn nếu Nga tiếp tục suy yếu hoặc trở nên phụ thuộc nhiều hơn vào Trung Quốc.
Mối quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc có thể thay đổi như thế nào sau chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Hoa Kỳ?
Carl Thayer: Việt Nam sẽ có vị trí tốt hơn để đối phó với Trung Quốc sau chuyến thăm của Phạm Minh Chính đến Washington vì mối quan hệ song phương của Việt Nam với Hoa Kỳ sẽ diễn ra trong bối cảnh sự tham gia toàn diện của Hoa Kỳ – ASEAN ngày càng tăng.
Việt Nam sẽ tiến hành thận trọng trong việc nâng quan hệ với Mỹ vì ba lý do. Đầu tiên, có một số vấn đề, chẳng hạn như phân loại của Hoa Kỳ về Việt Nam là một nền kinh tế phi thị trường và các vấn đề liên quan đến thuế quan thương mại, phải được giải quyết trước tiên.
Thứ hai, sự biến động của chính trị trong nước Mỹ tạo ra một sự không chắc chắn về bất kỳ cam kết kinh tế hoặc cam kết nào khác do Tổng thống Biden đưa ra đối với Việt Nam. Việt Nam dễ bị tổn thương vì phụ thuộc quốc phòng vào Nga cùng hồ sơ về các quyền chính trị và dân sự.
Thứ ba, Việt Nam sẽ rất cẩn thận để không thực hiện hợp tác với Mỹ mà Bắc Kinh cho là nhằm vào Trung Quốc.
Nếu theo như tiền lệ thì Trung Quốc và Việt Nam sẽ trao đổi các chuyến thăm cấp cao để thúc đẩy quan hệ đối tác hợp tác chiến lược toàn diện trong năm nay.