Nguyễn Đình Ấm
(VNTB) – Khi thị trường cạnh tranh đã ở mức cân bằng thì các hãng HK phải tính toán áp dụng giá vé hợp lý để cạnh tranh, hãng nào bán giá vé không hợp lý sẽ mất khách “sập tiệm”
Tại sao phải có và không nên áp giá trần?
Từ những năm 2010 trở về trước trên mạng bay nội địa hầu như hãng hàng không quốc gia Vietnam Airlines (VNA) độc quyền khai thác.Do hành khách không có sự lựa chọn nên việc nhà nước áp giá vé trần (mức giá cao nhất cho mỗi đường bay) là đúng để bảo vệ người tiêu dùng tránh hiện tượng doanh nghiệp lợi dụng độc quyền tăng giá cước vô tội vạ.
Từ ngày 25/ 12/2011 khi hãng HK tư nhân Vietjet Air (VJA) bay chuyến đầu tiên đến những năm 2018, 2019 rồi thêm hãng Bamboo Airway tham gia khai thác thì thị trường HKVN đã bước vào thời kỳ cạnh tranh thực sự. Cuối năm 2019 VJA đã vượt VNA chiếm 42-44% thị phần hành khách, VNA 35,9%, Vasco 2%, Jetstar Pacific (JPA) 13,9%, Bamboo Airway 4,2%.
Có thể nói từ 2018 trên thị trường HKVN đã diễn ra cuộc cạnh tranh khốc liệt chủ yếu giữa VJA và các hãng còn lại
Từ đây câu hỏi được đặt ra, có cần áp giá trần với các hãng HKVN nữa không. Câu trả lời là không.
Bởi vì, khi thị trường cạnh tranh đã ở mức cân bằng thì các hãng HK phải tính toán áp dụng giá vé hợp lý để cạnh tranh, hãng nào bán giá vé không hợp lý sẽ mất khách “sập tiệm”. Nhà nước không cần can thiệp.
Việc bỏ giá trần sẽ có lợi cho các hãng vì khi không còn giá trần họ sẽ có nhiều phương án giá hợp lý kinh doanh hiệu quả hơn. Ví dụ không có giá trần một vé Hà Nội -TP. HCM bình thường chỉ 2 triệu đồng chẳng hạn nhưng khi cần hãng hàng không có thể bán giá 5 triệu đồng trong trường hợp khách hàng có nhu cầu.Ví dụ, sát chuyến bay, khách đã kín chỗ nhưng có một đoàn doanh nhân từ Hà Nội cần vào gấp TP.HCM để ký hợp đồng lớn. Khi đó hãng sẽ vận động những hành khách chưa cần đi gấp nhường chỗ cho đoàn VIP kia đi còn mình chờ chuyến sau và nhận lại tiền đền bù thỏa đáng. Như vậy trong trường hợp này tất cả đều có lợi. Vào mùa cao điểm nhu cầu khách vượt năng lực chuyên chở của các hãng HK cũng có thể bán vé giá cao hơn để lấy số tiền thặng dư bán vé giá rẻ khi qua mùa cao điểm, khuyến mại cho những đối tượng chính sách, kích thích tiêu dùng…Nếu áp giá trần thì đoàn khách VIP kia sẽ bỏ lỡ cơ hội kinh doanh, hãng HK sẽ hạn chế tiềm lực tài chính để hạ giá vé vào những thời điểm, đối tượng thích hợp. Đây là những trường hợp thường xuyên xảy ra trong vận tải HK …
Tại sao cần áp giá sàn?
Giá sàn tức là giá tối thiểu hãng HK được phép bán. Thời gian qua các hãng HKVN đều áp dụng giá sàn 0 đồng hoặc vài trăm nghìn đ để quảng cáo, thu hút khách. Khi công bố giá 0 đ hoặc giá vé thấp không tưởng thì sẽ thu hút nhiều người quan tâm và khi đã đi máy bay của hãng rồi thì thành thói quen lần sau sẽ lựa chọn hãng đó.
Thời gian qua hãng VJA phát triển rất nhanh nhờ nguồn vốn dồi dào, quản lý, điều hành linh hoạt, tiết kiệm chi phí mà một hãng HK quốc doanh dù tài giỏi cũng không thể sánh được.
Hãng quốc doanh ngoài cơ chế quản lý cứng nhắc, khó tiết kiệm chi phí còn phải làm nhiều nghĩa vụ với nhà nước. Năm 2019 VJA đã có 80 máy bay hiện đại A320, 321 thực hiện 385 chuyến bay/ngày, chuyên chở 65 triệu khách, chiếm 44% thị phần HKVN, đã trở thành hãng HK chi phối thị trường HKVN.
Trong một thị trường mà có một hãng lớn nhất nếu không có giá sàn thì hãng có tiềm lực vốn sẽ bóp chết các hãng nhỏ bằng cách bán nhiều vé dưới chi phí để thu hút hết khách của các hãng nhỏ. Khi các hãng HK nhỏ đã kiệt quệ, phá sản thì thị trường trở về độc quyền và người tiêu dùng lại phải mua vé với giá độc quyền của hãng độc quyền.
Từ nguyên nhân này mà nhà chức trách các nước trên thế giới phải áp dụng giá vé sàn nếu muốn duy trì thị trường cạnh tranh.Đây cũng là nội dung quan trọng trong luật cạnh tranh của các quốc gia có ngành HK phát triển.