Phạm Hy Sơn
(VNTB) – Cuba không phải là một ngoại lệ của qui luật Cộng Sản XHCN là suy thoái, lạc hậu, nghèo đói.
Cuba là một nước nhỏ về cả diện tích và dân số, nằm trong vịnh Caribe, cách tiểu bang Florida của Mỹ 150 km . Diện tích 109.884 km2, dân số 11.200.000 người gồm nhiều chủng tộc . Dân tộc gốc là người Ciboney Taimo có mặt tại đây 4 ngàn năm trước Tây lịch. Sau đó là di dân Tây Ban Nha tới làm ăn khi Cuba bị chiếm làm thuộc địa Tây Ban Nha và dân nô lệ gốc châu Phi bị bán làm trong những đồn điền mía, thuốc lá và ca cao của các chủ đồn điền người da trắng . Cuba bị người Tây ban Nha chiếm năm 1.410 và cai trị trong 388 năm .
Ngày 15 tháng 2 năm 1898 một tàu chiến của Mỹ đang đậu tại bến tàu La Havana bị đánh đắm làm 266 người chết nên xẩy ra cuộc chiến tranh giữa Mỹ và Tây ban Nha . Mỹ đem ngay quân chiếm đóng Cuba và cuộc chiếm chỉ kéo dài trong mấy tháng với kết qủa là TBN thua phải ký hiệp ước tại thủ đô Paris nước Pháp tháng 6 năm 1898 buộc nhường cho Mỹ Phillippines, Guam, Puerto Rico . Theo hiệp ước Paris, Cuba bị đặt dưới sự bảo hộ của Mỹ trong 20 năm, tức đến năm 1918. Nhưng chỉ 4 năm sau Tổng Thống Theodore Roosevelt trao trả độc lập cho Cuba ngày 20/5/1902 . Tuy được trả độc lập nhưng Mỹ vẫn nắm quyền bảo hộ về ngoại giao và tài chánh . Do đó người Mỹ có nhiều ảnh hưởng trên đất nước Cuba .
Sau khi được độc lập, đất nước này trải qua nhiều rối loạn. Năm 1952 Batista lên làm Tổng Thống lập ra chế độ độc tài Batista với tình trạng tham nhũng, bè phái làm dân chúng bất mãn tạo cơ hội cho Fidel Castro lên cầm quyền vào năm 1959 và lập ra chế độ Cộng Sản cho tới ngày nay .
Thiết tưởng chúng ta cũng nên tìm hiểu sơ qua về hai nhân vật đã tạo ra lịch sử đương đại của Cuba .
-Batista : Tên đầy đủ là Fulgencio Batista y Zaldiva, sinh ngày 16/1/1901 trong một gia đình nghèo có 4 người con . Batista là anh cả, học xong lớp 4 đã phải nghỉ học theo cha là Belisario Batista đi trồng mía thuê trong đồn điền mía tại địa phương . Batista luôn xung khắc với cha nên năm 1916, lúc 15 tuổi, vì mẹ là Camela Zaldiva chết Batista bỏ nhà ra đi lang thang, đói khát làm rất nhiều công việc khác nhau để kiếm sống cho đến khi xin được việc làm tại công ty xe lửa tỉnh Camagiiey . Đa số công nhân tại đây thích ăn uống say sưa nhưng Batista không tham dự và dùng thì giờ đọc sách .
Năm 1921 Batista gia nhập quân đội với cấp bậc binh nhì, đến năm 1928 được thăng lên cấp trung sĩ và lái máy bay cho Tổng Tham Mưu Trưởng quân đội là Tướng Herrera. Khi chính quyền độc tài của Tướng Machado sụp đổ năm 1933, Batista lợi dụng tình trạng rối loạn tập hợp một số trung sĩ tổ chức “ Cuộc nổi dậy của các Trung Sĩ “nắm quyền kiểm soát các lực lượng quân đội rồi kết hợp với sinh viên và các nghiệp đoàn lao động lập ra một chính phủ cai trị đất nước Cuba, nhưng Batista không có chân trong nội các mà chỉ nắm quân đội để chi phối chính quyền. Năm 1940 Batista tự ra ứng cử lên làm Tổng Thống trong 4 năm. Trong 4 năm Batista cầm quyền dù Cuba khá phát triển về kinh tế nhưng khi tái ứng cử Tổng Thống bị Ramon Grau đánh bại. Batista và vợ sang sống tại bãi biển Daytona của Mỹ một thời gian vài năm rồi trở lại Cuba và được bàu làm Thượng Nghị Sĩ năm 1948 . Trong thời gian này Batista thành lập đảng Hành Động Tổng Lực. Năm 1952 Batista lại ra ứng cử Tổng Thống và khi thấy bị hai ứng cử viên đối lập là Roberto Agramont và Carlos Hevia bỏ xa thì dùng quân đội – lực lượng mà Batista có nhiều ảnh hưởng – làm cuộc đảo chánh 3 tháng trước ngày bàu cử, ngày 10/3/1952, làm Tổng Thống đương nhiệm là Carlos Brio chạy vào tòa Đại Sứ Mexico tại Havana xin tị nạn. Batista tự tuyên bố làm Tổng Thống lâm thời và sẽ tổ chức bàu cử sau hai năm. Do sức ép của Mỹ, năm 1954, Batista tổ chức bàu cử . Đảng Antentico đưa cựu TT Grau ra tranh cử nhưng khi thấy Batista lũng đoạn cuộc bàu cử thì rút lui, còn lại một người ứng cử duy nhất nên đương nhiên Batista lên làm Tổng Thống. Vì độc tai và tham nhũng làm người dân oán ghét, Batista bị Castro đem quân đánh bại ngày 1/1/1959 và chạy sang sống lưu vong tại Bồ đào Nha rồi sang Tây Ban Nha và chết tại đó.
-Fidel Castro : Tên đầy đủ là Fidel Alejandro Castro Ruz sinh ngày 13/8/1926 tại Biran, tỉnh Oriente. Cha là một di dân Tây Ban Nha làm chủ đồn điền mía ở Biran. Năm 8 tuổi Castro được gửi tới Santiago học và nội trú tại trường dòng Lasalle nhưng vì hay quậy phá nên bị gửi vào một trường tư do dòng Tên (dòng Jesuite ) điều khiển. Năm 1945 Castro được gửi vào học trường El Colegio de Helen ở La Havana. Tại đây Castro thích về các môn sử ký, địa lý và tranh luận nhưng vì ham chơi thể thao hơn là học nên không có gì suất sắc .
Học xong Trung học, Castro vào Trường Luật ở La Havana và tại đây Castro theo khuynh hướng cánh Tả, chống chính quyền bảo thủ được người Mỹ ủng hộ. Castro đã từng sang Dominica dự huấn luyện quân sự và tham gia các cuộc nổi loạn chống chính quyền ở Dominica và Colombia nhưng các cuộc nổi loạn tại hai nước này đều bị thất bại. Castro về nước tổ chức một đội quân chống chính quyền Batista. Ngày 26/7/1953 Castro đem quân tấn công trại lính tại Moncada nhưng thất bại: 80 binh lính của Castro chết,Fidel Castro và em trai là Raoul Castro bị bắt, bị kết án tù 15 năm nhưng chỉ hơn một năm sau nhờ sự vận động của một tu sĩ ở dòng Tên là thầy cũ của Castro, cả Fidel và Raoul được thả.
Anh em Castro bỏ Cuba sang Mexico lập nhóm vũ trang trong đó có Che Guevara, một sinh viên y khoa ở thành phố Mexico tham dự . Ngày 2/12/1956 Castro đem quân về Cuba bị quân đội của Batista bao vây tiêu diệt chỉ còn 12 người trốn thoát vào miền rừng núi Sierra Maestra tổ chức chiến tranh du kích . Lực lượng của anh em Castro dần dần lớn mạnh, cuối cùng đánh bại quân đội của Batista và lập ra chế độ Cộng Sản 60 năm nay .
Xã Hội Cuba từ thời Batista đến thời Cộng Sản Castro :
Qua cuộc đảo chánh năn 1952, Batista lên cầm quyền với sự ủng hộ của quân đội , giới điền chủ và giới giàu có ở thành thị . Về kinh tế, nhờ Cuba ở vào vùng nắng ấn và có nhiều bãi biển đẹp lôi cuốn khách du lịch từ Mỹ, Canada tới nên Batista chỉ chú trọng phát triển kỹ nghệ du lịch ở thành thị như xây khách sạn và cho mở sòng bạc lôi cuốn du khách . Nông dân và thợ thuyền thành thị bị bỏ quên càng ngày càng trở nên nghèo và bất mãn . Chính quyền thì bè phái và tham nhũng cộng thêm xã hội đen, ma túy hoành hành làm cho giới trí thức, sinh viên và ngay cả một vài tu sĩ công giáo cũng chống đối chính quyền Batista, không riêng gì nông dân và thợ thuyền . Batista đàn áp những người chống đối, giết hại những lãnh tụ đảng phái đối lập làm cho sự chống lại chính quyền ngày càng gia tăng, người dân phải tìm cách chống lại bằng mọi cách . Chính điều này giúp cho Castro, với danh nghĩa chống tham nhũng và độc tài đã nhanh chóng lật đổ Batista chứ không phải dưới danh nghĩa Cộng Sản vì sau khi lật đổ Batista, Castro vẫn giữ kín tung tích và đầu óc Cộng Sản trong một hai, lần khẳng định ông ta không phải là Cộng Sản .
Người dân Cuba dưới chế độ Cộng Sản của anh em nhà Castro :
Báo Bohemien ngày 11/1/1959 đăng tuyên bố của Fidel Castro khi trả lời phỏng vấn : “ Tôi không phải là người Cộng Sản . Ý Tưởng chính trị của tôi rất rõ ràng .” Và 4 tháng sau, tháng 4 năm 1959 khi sang thăm nước Mỹ trong một buổi nói chuyện tại Hội Đồng Quan Hệ Đối Ngoại (CFR ) ] ] ở New York, Castro tuyên bố : “Tôi biết rằng thế giới nghĩ gì về chúng tôi, rằng chúng tôi là người Cộng Sản và tất nhiên chúng tôi đã giải thích rất rõ ràng rằng chúng tôi không phải là người Cộng Sản, rất rõ ràng . “ Nhưng chỉ 1 tháng sau, tháng 5 năm 1959 Fidel Castro ra lệnh tịch thu tất cả đất đai của các địa chủ, rồi quốc hữu hoá các công ty sản xuất, buôn bán, tàu bè, xe cộ . . . , tóm lại là tất cả các phương tiện sản xuất dưới quyền kiểm soát của “ nhà nước “ . Các công trường, nông trường, hợp tác xã, các cửa hàng quốc doanh . . . được nhanh chóng mọc lên thay cho các hoạt động của tư nhân . Tất cả mọi người dân Cuba trở thành công nhân của nền kinh tế tập thể do nhà nước kiểm soát, quy hoạch theo kế hoạch đúng với chủ nghĩa Mác – Lê . Lương thực, thực phẩm, vải vóc, quần áo . . . căn cứ theo sổ hộ khẩu phân phối .
Về chính trị, các hội đoàn, nhất là các đảng phái – trừ những đảng do nhà nước lập ra và kiểm soát – đều bị loại trừ . Báo chí tư nhân bị đóng cửa, chỉ còn báo chí đảng do nhà nước lập ra để tuyên truyền cho chế độ .
Tất cả chúng ta, những người Việt Nam, đã sống, đã biết thế nào là Cộng Sản .
Cuối năm 1975, một người bạn học thân thời tiểu học của tôi từ Hà Nội vào Sàigon ghé thăm tôi kể lại rằng sau khi chính quyền Cộng Sản từ chiến khu về Hà Nội cuối năm 1954 thì người dân miền Bắc cứ đầu năm 1955 mong kinh tế được như năm 1954, đầu năm 1956 thì mong được như năm 1955 . . . nhưng chỉ hoài công, càng ngày càng kiệt quệ .
Tôi hỏi tại sao, anh trả lời :
-Thứ nhất, kinh tế tập trung trong tay nhà nước Cộng Sản, nhà nước giao cho cán bộ chiến đấu từ rừng núi trở về là những người kém khả năng, không có chuyên môn quản lý . Họ không biết tổ chức, điều khiển luộm thuộm nên công việc rối bời, không hiệu quả, chưa kể đến tham ô, tham nhũng .
-Thứ hai, năng suất nông nghiệp, công nghiệp đã kém lại phải nuôi một guồng máy cai trị (đã không hiệu qủa lại) qúa nặng nề. Ở Trung Ương, ngoài bộ máy nhà nước còn phải nuôi bộ máy Đảng, ở địa phương cũng vậy. Ngày xưa mỗi Xã chỉ có một Lý Trưởng, một Phó Lý và năm bảy trương tuần lo chống trộm cắp. Tất cả trên nguyên tắc không có lương. Bây giờ nào Bí thư Xã, Phó Bí Thư, Đoàn, Đội, Hội Nông Dân, Hội Phụ Nữ . . . . Đó là về mặt Đảng, về chính quyền nào là Chủ Tịch, các Phó Chủ Tịch, Công An Trưởng, năm bảy du kích xã, thuế vụ . . . hàng chục người làm sao nuôi cho nổi. Kết quả là người dân làm mà không có ăn nên người ta chán không muốn làm, nhiều nơi ruộng đất bỏ hoang.
Nghe anh nói tôi không thể hình dung được kinh tế Cộng Sản XHCN như thế nào, nhưng chỉ bảy, tám năm sau, khoảng 1984, 1985 từ Hà Nội vào tới Saigòn cả nước ăn bobo nhai muốn gãy cả răng vẫn chưa nát để nuốt vào bụng .(*)
Trở lại với Cuba, năm 2008 ruộng đất do nhà nước Cuba quản lý bỏ hoang đến 50 phần trăm trong khi phải nhập cảng 80 phần trăm lương thực . Cuộc nổi dậy rung chuyển Cuba hôm 11 tháng 7 mới đây “Đả Đảo Chế Độ Độc Tài “, “ Đả Đảo Cộng Sản” và đòi Chủ Tịch Miguel Diaz-Canel từ chức một phần là vì thiếu lương thực và các nhu yếu phẩm .
Theo bản tin đăng trên Trang RFI ngày 27/7 người dân Cuba xếp hàng cả ngày để mua thực phẩm của nhà nước phân phối theo Sổ Lương Thực. Vì phải chờ đợi lâu nhiều người thuê người đi xếp hàng, việc này tạo ra một nghề mới tại Cuba. Bản tin này cho biết dân chúng Cuba hiện nay được nhà nước phân phối lương thực theo đầu người như sau: 3,5 kg gạo, ½ kg đậu đen/tháng, 400gr thịt gà/tuần. Sữa bột, giấy vệ sinh xếp hàng tại cửa hàng quốc doanh và mua phải trả bằng tiền ngoại quốc.
Tình trạng kinh tế kể trên là tình trạng phổ quát của mô hình kinh tế Cộng Sản ở tất cả các nước theo Xã Hội Chủ Nghĩa. Vì càng ngày kinh tế càng bị kiệt quệ đưa đến sự sụp đổ của các nước Đông Âu và Liên-Xô cách nay 40 năm.
Cuba không phải là một ngoại lệ của qui luật Cộng Sản XHCN là suy thoái, lạc hậu, nghèo đói.
Vì vị trí chiến lược sát nách nước Mỹ Cuba được Liên-Xô nâng đỡ đặc biệt về kinh tế nên còn dễ thở nhưng khi Liên-Xô sụp đổ năm 1990 Cuba rơi vào tình trạng vô cùng túng bấn . Ngày 29/8/1990 Chính quyền Cuba thông báo thời kỳ đặc biệt kinh tế khó khăn về khan hiếm thực phẩm và các nhu yếu phẩm .
Từ năm 1990 đến năm 1993 lạm phát tới 125 phần trăm, thâm hụt Ngân Sách 58 phần trăm, GDP giảm 35 phần trăm .
Trước những khó khăn kinh tế dồn dập, Castro cũng giống như Kim Jong il của Bắc Triều Tiên một hai lần nói muốn cải tổ kinh tế noi gương Việt Nam nhưng cả hai đều e ngại nếu để cho người dân tự do làm ăn buôn bán thì không còn kiểm soát chặt chẽ họ được như đúng Marx-Lenine dạy .
Khi Fidel Castro còn cầm quyền đã có những sửa đổi nhưng vì vẫn kiên định theo chủ nghĩa Marx-Lenine nên chỉ mở nhỏ giọt không ai muốn làm ăn gì cả . Raoul Castro thay anh nắm quyền ngày 31/7/2006, tháng 9/2010 cắt giảm 500.000 công nhân viên và cho phép mở 178 trong hơn 2.000 ngành nghề cho tư nhân hoạt động với chừng mực hạn chế và kiểm soát chặt chẽ để những người hành nghề không thể trở thành tư bản giàu có vì Cuba vẫn kiên định Xã Hội Chủ Nghĩa . Kết qủa không có gì khả quan, vẫn nghèo, vẫn đói . Nhà nước vẫn nắm hầu hết các hoạt động, không cho người dân hành nghề.
Năm 2020 kinh tế Cuba phát triển âm 11 phần trăm nên ngày 7/2/2021 Bộ Trưởng Lao Động Marta Elena Feito loan báo mở toàn bộ hơn 2.000 ngành nghề, chỉ để lại một số ít cho nhà nước nắm giữ. Bao nhiêu năm sốnng dưới chế độ XHCN người dân Cuba đã quá kiệt quệ lấy tiền đâu mở cửa hàng và mua đồ đạc, máy móc hành nghề lại thêm đại dịch ùa tới đẩy người dân tới con đường cùng phải nổi lên phản đối.
Trước sức ép của kinh tế và sự bất mãn của người dân, đảng Cộng Sản XHCN Cuba lớn tiếng đổ cho nước Mỹ cấm vận, phá hoại nhưng thử hỏi trong khi dân chêt đói mà ruộng đất do nhà nước quản lý bỏ hoang tới ½ không không ai cày cấy là lỗi từ đâu?
____________________________________________________________________________
Chú Thích : (*) Người ta kể lại vào thời gian cả nước ăn bobo đó mỗi khi nghe có tàu chở bobo sắp cập bến tàu Hải Phòng thì đích thân lãnh tụ Đỗ Mười và Bí Thư đảng các Tỉnh dù đêm hôm khuya khoắt cũng chờ đợi cho đến khi tàu cập bến để phân chia cho nhau kịp đem về bán cho dân ăn . Ngày nay nhờ bỏ mô hình kinh tế Cộng Sản XHCN, mỗi năm VN xuất cảng bốn, năm triệu tấn gạo, đứng vào hàng đầu thế giới cùng với Thái Lan, Ấn Độ.