Khánh An dịch
(VNTB) – Một bầu không khí sợ hãi đã bao trùm các trường đại học của Hồng Kông
Các trường đại học Hồng Kông đang nghỉ hè. Số ít ỏi sinh viên ở lại trường có tâm trạng rất ảm đạm. Vào ngày 16 tháng 7, cảnh sát đã khám xét văn phòng của hội sinh viên tại Đại học Hồng Kông . Cảnh sát trưởng Hồng Kông cho biết một số lãnh đạo của công đoàn sinh viên có thể đã vi phạm luật an ninh quốc gia Hồng Kông có hiệu lực vào năm 2020 sau những tháng bất ổn do sinh viên gây ra trước đó. Sau khi Anh nhường quyền kiểm soát Hồng Kông gần 25 năm trước, các trường đại học vẫn là nền tảng của chủ nghĩa tự do. Bây giờ chúng bị nỗi sợ hãi bao trùm.
Lý do khám xét trường là công đoàn sinh viên đưa ra một nghị quyết bày tỏ lòng biết ơn đối với sự “hi sinh” của người đã đâm một sĩ quan cảnh sát trước khi tự sát. Chính phủ cho biết tuyên bố này “không khác gì ủng hộ và khuyến khích khủng bố“. Công đoàn sinh viên đã xin lỗi và dàn lãnh đạo tổ chức này đã từ chức. Nhưng nhà chức trách đã không để yên: cảnh sát đã thu giữ hồ sơ ở trụ sở công đoàn và cấm một số cựu lãnh đạo rời khỏi lãnh thổ.
Các nhóm sinh viên ở Hồng Kông đã đi đầu trong cuộc biến động vào năm 2019. Họ nằm trong tầm ngắm của Đảng Cộng sản. Trong các cuộc biểu tình, quan chức đại lục đã phỏng vấn các học giả và cư dân ở Hồng Kông. Họ đặt câu hỏi về việc tài trợ của Hội sinh viên, việc bầu chọn lãnh đạo và mối liên hệ với tình trạng bất ổn. Các phương tiện truyền thông do nhà nước kiểm soát ở đại lục cáo buộc lãnh đạo công đoàn ủng hộ nền độc lập cho Hồng Kông (một tội danh sẽ phải lãnh án tù chung thân theo luật an ninh quốc gia) và truyền bá tư tưởng chống Đảng.
Để tránh bị bắt, nhiều sinh viên giờ đây tránh đụng chạm đến các vấn đề chính trị của trường. Trong năm học vừa kết thúc, hầu hết các trường đại học ở Hồng Kông đã không tổ chức các cuộc bầu cử hội sinh viên vì thiếu ứng viên. Các ban quản lý khu học xá cũng đang đối xử thận trọng với các công đoàn. Vào tháng 2, Đại học Hồng Kông Trung Quốc đã cắt đứt quan hệ với công đoàn sinh viên trường vì lo ngại rằng bản tuyên ngôn của một số ứng cử viên sinh viên có thể đã vi phạm dự luật an ninh quốc gia mơ hồ.
Tự do học thuật đã bắt đầu bị ảnh hưởng nghiêm trọng trước khi luật an ninh quốc gia được ban hành chỉ hơn một năm trước. Năm 2010, các trường đại học của Hồng Kông được xếp hạng A, có nghĩa là chúng nằm trong số những trường tự do nhất trên thế giới, về Chỉ số Tự do Học thuật, một bảng xếp hạng của một số trường đại học và tổ chức tư vấn ở Châu Âu . Đến năm 2018, chỉ số rơi xuống hạng C, trung bình. Bây giờ là D, chỉ hơn Trung Quốc đại lục đang được xếp hạng chót là hạng E. Trong năm năm qua, Hồng Kông sút giảm nhiều hơn so với hầu hết các quốc gia khác.
Một lý do cho điều này là tự kiểm duyệt. Một số giảng viên hiện nay tránh các chủ đề nhạy cảm, lo lắng rằng đồng nghiệp hoặc sinh viên của họ sẽ tố cáo những gì họ nói trong lớp học. Các học giả giảng dạy và viết về các chủ đề như Hồng Kông, Trung Quốc, bất tuân dân sự và dân chủ đặc biệt thận trọng. Một học giả dạy lịch sử hiện đại Trung Quốc cho biết: “Dù sao thì cũng không thể đoán được đâu là ranh giới đỏ, bởi vì không có gì rõ ràng. Bà nói rằng luật an ninh đã gây khó khăn cho những người chuyên về các lĩnh vực này: làm thế nào để khuyến khích nghiên cứu khách quan các vấn đề nhạy cảm trong khi bảo vệ sinh viên và các giảng viên khác không trở thành nạn nhân của luật an ninh.
Ban Quản lý trường đại học cũng chịu trách nhiệm về việc giảm thứ hạng mạnh của Hồng Kông. Nhiều báo cáo cho biết các học giả trực tính không được ký hợp động lao động dài hạn, không được thăng chức hoặc không được gia hạn hợp đồng. Ip Iam-Chong, là giáo sư Đại học Lĩnh Nam 18 năm đã bị ban lãnh đạo của trường từ chối đơn xin ký hợp đồng dài hạn vào năm 2020 dù khoa của ông ủng hộ. Ông cho biết: “Họ không bao giờ nói đó là chính trị”. Hợp đồng của ông Ip sẽ hết hạn vào tháng Tám. Ông Ip tin rằng ông bị làm khó ủng hộ dân chủ InMediaHK).
Johannes Chan, một giáo sư luật tại Đại học Hồng Kông và là người ủng hộ dân chủ hàng đầu gần đây đã nghỉ việc. Hợp đồng gia hạn hai năm của ông sau khi nghỉ hưu (60 tuổi) đã hết hạn. Trước đây, hợp đồng thường được gia hạn 5 năm; năm 2018 đơn xin hợp đồng 5 năm của ông đã không được chấp thuận.
Nhiều học giả đã thất vọng vào năm ngoái khi năm hiệu trưởng trường đại học ký một lá thư bày tỏ sự ủng hộ đối với tự do học thuật nhưng họ có thể “hiểu” sự cần thiết của một đạo luật an ninh quốc gia (nội dung hà khắc của luật này chưa được công khai lúc đó). “ Làm việc cho một tổ chức chủ động tham gia vào việc bóp nghẹt bất đồng chính kiến thật khó chịu,” một học giả than thở khi đề cập đến bầu không khí đàn áp tại trường đại học của bà. Bà cho biết bà và nhiều đồng nghiệp đang tìm việc ở nước ngoài.
Một số người tin rằng sự sợ hãi trong khuôn viên trường là dấu hiệu cho thấy Đảng Cộng sản – vốn không hoạt động công khai ở Hồng Kông – đã xâm nhập vào giới học thuật. John Burns của Đại học Hong Kong cho biết đảng viên từ lâu đã bí mật thu thập thông tin về các hoạt động trong khuôn viên trường. Năm ngoái, hội đồng quản trị của trường đại học đã sa thải Benny Tai, một giảng viên luật mãn nhiệm, ông Tai đã khuyến khích các cuộc biểu tình của sinh viên vào năm 2014. Ông Tai hiện đang ở tù, trước đó ông cho biết rằng quyết định không phải do hội đồng quản trị trường đưa ra, mà là từ một cơ quan có thẩm quyền khác ngoài trường đại học”.
Có một mối đe dọa khác đối với tự do học thuật không liên quan trực tiếp đến luật an ninh. Ông Burns nói rằng chính quyền trung ương ở Bắc Kinh, cũng như các cơ quan chức năng ở Hồng Kông, đã gây “áp lực rất lớn” trong việc các trường đại học mở cơ sở tại đại lục. Những liên doanh như vậy thường kéo theo những thỏa hiệp: các cơ sở con phải tuân theo những điều cấm kỵ về chính trị của Trung Quốc. Trong những năm gần đây, ít nhất hai trường đại học ở Hồng Kông đã mở cơ sở ở đại lục. Năm trường khác kể cả Đại học Hồng Kông cho biết họ sẽ làm theo vậy. Các trường đại học Hồng Kông có nguy cơ ngày càng giống các trường đại học ở đại lục, khi những người có tư tưởng tự do biết rằng họ phải giữ miệng.
Nguồn: The Economist