Lynn Huỳnh
(VNTB) – Đức Giáo hoàng là người nắm quyền lực tối cao của Tòa thánh và chính quyền nhà nước Vatican, có đồng thời cả quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Việt Nam tuy là thể chế chính trị xã hội chủ nghĩa, nhưng có điểm tương đồng là Tổng bí thư nắm quyền lực tối cao của Đảng cộng sản Việt Nam và chính quyền nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, đồng thời giữ luôn quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp.
Dĩ nhiên so sánh ở trên là không cùng đại lượng, vì Vatican là quốc gia có chủ quyền với lãnh thổ bao gồm một vùng đất có tường bao kín nằm trong lòng thành phố Roma, Ý, với diện tích chỉ khoảng 44 hécta.
“Vatican” và “Tòa Thánh” là hai thực thể riêng biệt.
Trong khi “Vatican” là thuật ngữ thường để chỉ về lãnh thổ của một quốc gia với chừng chưa tới một ngàn công dân, có ý nghĩa về mặt hành chính, thì “Tòa Thánh” – tức là “ngai tòa của thánh tông đồ” lại là thuật ngữ bao hàm ý nghĩa rộng lớn trên khía cạnh quan hệ tôn giáo với cơ cấu điều hành trên cả tỷ tín hữu toàn cầu, và cả khía cạnh quan hệ chính trị với thế giới thế tục.
Trong các quan hệ ngoại giao và đối ngoại, tên gọi “Tòa Thánh” (tiếng Anh: Holy See) được sử dụng, chứ không phải “Vatican”. Văn kiện chính thức của thành phố Vatican được ban hành bằng tiếng Ý, còn của Tòa Thánh được ban hành chủ yếu bằng tiếng Latinh.
Hai thực thể này cũng có hộ chiếu riêng biệt: Tòa Thánh cấp hộ chiếu ngoại giao và công vụ, trong khi Thành quốc Vatican cấp hộ chiếu phổ thông cho công dân.
Việt Nam là một nhà nước nhất nguyên, và về lập pháp thì theo như cách diễn đạt của Tuyên giáo Đảng, khác với nghị viện các nước tư sản phục vụ quyền lợi giai cấp tư bản, Quốc hội các nước xã hội chủ nghĩa đại diện cho ý chí, lợi ích của nhân dân lao động dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Tuyên giáo Đảng nói rằng Hiến pháp các nước xã hội chủ nghĩa đều quy định Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất.
Sau khi chính sách mở cửa được đưa ra vào năm 1978, Trung Quốc ban hành bản Hiến pháp 1982 đã mở rộng quyền của Quốc hội. Tại Lào, sau khi chính sách đổi mới kinh tế được ban hành năm 1986, cải cách hệ thống chính trị được tiến hành năm 1991 và bản Hiến pháp thành văn được thông qua cùng năm. Hội đồng nhân dân tối cao đổi thành Quốc hội, quyền lực của nó được mở rộng và hoạt động có hiệu quả hơn.
Tại Việt Nam, sau khi tiến hành công cuộc đổi mới vào năm 1986, và đặc biệt là Hiến pháp 1992 được ban hành, sau đó là Hiến pháp 2013, Quốc hội hoạt động ngày càng có thực quyền và thực chất hơn, thực sự là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân.
Tuyên giáo Đảng cũng nhìn nhận những điểm khuyết cần thiết phải có những cải cách như đổi mới hoạt động của hệ thống chính trị, trong đó quan trọng là đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Quốc hội, tăng số đại biểu chuyên trách, tăng thời gian họp của Quốc hội và điều chỉnh quyền hạn, nhiệm vụ của Quốc hội và ủy ban thường vụ Quốc hội cũng như một số quyền của ủy ban thường vụ Quốc hội trao cho Quốc hội), đổi mới công tác bầu cử,…
Tuy nhiên luồng ý kiến khác của giới xã hội dân sự cho rằng cần định nghĩa cho đúng về vai trò lập pháp của Quốc hội Việt Nam, theo đó, không khác mấy với nghị viện các nước tư sản phục vụ quyền lợi giai cấp tư sản, Quốc hội các nước xã hội chủ nghĩa như Việt Nam khi đã chấm dứt nội chiến Bắc – Nam, thì đó là đại diện cho ý chí, lợi ích của ‘đảng viên nhân dân’ (phân biệt với quần chúng nhân dân, nghĩa là người dân không là đảng viên) dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản.
Và thực ra dù lập luận nào đi nữa thì cũng không mang nhiều ý nghĩa, vì trên thực tế cả 3 quyền lập pháp – hành pháp – tư pháp đều thuộc quyền lực tối cao của Tổng bí thư Đảng.