VNTB – Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ không cho tàu chiến quá cảnh?

Hiền Lương

(VNTB) – Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, Mevlut Cavusoglu, cho biết từ đầu tháng 3, quốc gia này đóng cửa eo biển Dardanelles và Bosphorus đối với tất cả các tàu quân sự…

Theo tờ Naval News thì chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã cảnh báo tất cả các nước dù có giáp Biển Đen hay không đều không nên gửi tàu chiến qua eo biển Dardanelles và Bosphorus đến Biển Đen trong cuộc chiến Nga – Ukraine.

“Khi Thổ Nhĩ Kỳ không phải là kẻ hiếu chiến trong cuộc xung đột, thì nước này có quyền hạn chế việc tàu chiến của các quốc gia tham chiến qua eo biển. Nếu tàu chiến quay trở lại căn cứ ở Biển Đen, lối đi không bị đóng. Chúng tôi tuân thủ các quy tắc Montreux. Tất cả các chính phủ, các nước ven sông và không ven sông, đã được cảnh báo là không được gửi tàu chiến qua eo biển ” – Mevlut Cavusoglu, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ, nhấn mạnh.

Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ cũng cho biết rằng chính phủ Nga trước đó đã đặt câu hỏi liệu Thổ Nhĩ Kỳ có thực hiện các quy tắc Montreux khi cần thiết hay không? Câu trả lời là chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tuân thủ nghiêm ngặt các điều khoản của thỏa thuận.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, Recep Tayyip Erdogan, xác nhận các tuyên bố của Ngoại trưởng Cavusoglu bằng cách nêu rõ tầm quan trọng của các quy tắc Montreux để tránh leo thang trong khu vực.

Ông cũng nhấn mạnh rằng Thổ Nhĩ Kỳ đã hoàn thành nghiêm túc trách nhiệm của mình trong khuôn khổ các thể chế và liên minh mà họ tham gia, đặc biệt là Liên hiệp quốc, NATO và EU, đồng thời xác định hành động xâm lược của Nga là “không thể chấp nhận được”.

“Turkiye sẽ sử dụng thẩm quyền của mình đối với eo biển Thổ Nhĩ Kỳ theo Công ước Montreux năm 1936 để ngăn chặn cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine tiếp tục leo thang” – Recep Tayyip Erdogan, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ, nhấn rõ.

Trước đó, trong một cuộc phỏng vấn với CNN, Ngoại trưởng Mevlut Cavusoglu nói rằng họ coi xung đột giữa hai nước là một cuộc chiến toàn diện. Ông đề cập đến Điều 19 của Công ước Montreux, nhấn mạnh quyền kiểm soát của Thổ Nhĩ Kỳ đối với các eo biển trong chiến tranh.

Điều 19 của công ước như sau:

“Trong thời kỳ chiến tranh, Thổ Nhĩ Kỳ không tỏ ra hiếu chiến, các tàu chiến sẽ được hưởng hoàn toàn tự do đi lại và hàng hải qua Eo biển với các điều kiện như quy định tại Điều 10 đến Điều 18 (các điều khoản quy định về giới hạn trọng tải và quy tắc đi qua).

Tuy nhiên, tàu chiến của các Lực lượng hiếu chiến sẽ không đi qua Eo biển trừ những trường hợp phát sinh do việc áp dụng Điều 25 của Công ước này, và trong những trường hợp hỗ trợ cho một Quốc gia là nạn nhân của hành động xâm lược theo một hiệp ước của hỗ trợ lẫn nhau ràng buộc Thổ Nhĩ Kỳ, được ký kết trong khuôn khổ Công ước của Hội Quốc liên, và được đăng ký và xuất bản theo các quy định tại Điều 18 của Công ước.

Trong các trường hợp ngoại lệ được quy định trong đoạn trên, các giới hạn quy định tại Điều 10 đến Điều 18 của Công ước này sẽ không được áp dụng.

Bất chấp việc cấm đi lại được quy định tại khoản 2 ở trên, các tàu chiến thuộc các Lực lượng hiếu chiến, cho dù họ có phải là Lực lượng Biển Đen hay không, đã tách khỏi căn cứ của họ, vẫn có thể quay trở lại đó.

Các tàu chiến thuộc các Lực lượng hiếu chiến sẽ không được thực hiện bất kỳ hoạt động đánh chiếm, thực hiện quyền thăm dò và khám xét, hoặc thực hiện bất kỳ hành động thù địch nào trong Eo biển”.

Cựu sĩ quan hải quân Thổ Nhĩ Kỳ Tayfun Ozberk – chuyên gia về Chiến tranh trên mặt nước, đã bình luận như sau về vấn đề trên:

“Mặc dù thực tế là bộ trưởng Thổ Nhĩ Kỳ đã nêu Điều 19, điều này cấm tàu ​​chiến đến từ các quốc gia tham chiến. Do đó, Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ dường như đã thực hiện các quyền của mình theo Điều 21, trong đó quy định rằng việc cho tàu chiến đi qua phải hoàn toàn theo quyết định của Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ khi họ cảm thấy bị đe dọa bởi nguy cơ chiến tranh sắp xảy ra.

Tuyên bố của Bộ trưởng Thổ Nhĩ Kỳ được coi là tuyên bố chính thức của chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ liên quan đến chế độ đi qua eo biển”.