Joshua Kurlantzick
(VNTB) – Thặng dư thương mại với Hoa Kỳ gia tăng có thể đe dọa đến mối quan hệ song phương chiến lược và kinh tế chặt chẽ của Việt Nam dưới thời chính quyền Trump thứ hai.
Việt Nam và Hoa Kỳ đã xây dựng mối quan hệ chiến lược và kinh tế chặt chẽ trong hai thập niên qua, bất chấp những thách thức đang diễn ra trong mối quan hệ song phương như hồ sơ quyền của Hà Nội và mong muốn liên tục của nước này trong việc phòng ngừa giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Trong cả hai chính quyền Trump và Biden, Việt Nam, cùng với nhiều quốc gia khác ở Nam Á và Đông Nam Á như Malaysia, Indonesia, Ấn Độ và ở một mức độ nào đó là Thái Lan, Bangladesh và Philippines, đã được hưởng lợi rất nhiều từ sự kết hợp của các xu hướng dẫn đến sự gia tăng đầu tư vào Việt Nam và hầu hết Đông Nam Á. Những xu hướng đó là mối quan ngại ngày càng tăng của chính phủ Hoa Kỳ về nhiều loại hình thương mại, một số mức thuế quan của Hoa Kỳ đối với các sản phẩm của Trung Quốc và nỗi lo sợ ngày càng tăng của nhiều công ty nước ngoài (không chỉ các công ty Hoa Kỳ) về những thách thức về đầu tư và bán hàng tại Trung Quốc. Những thách thức này bao gồm an ninh công nghệ thông tin tại Trung Quốc, thị trường tiêu dùng yếu kém của Trung Quốc đối với nhiều sản phẩm nước ngoài, các hạn chế ngày càng tăng đối với các công ty nước ngoài tại Trung Quốc và lập trường ngày càng đàn áp từ Bắc Kinh đối với cả bất đồng chính kiến và khu vực tư nhân (Trung Quốc và nước ngoài). Thật vậy, Việt Nam – một địa điểm đầu tư ổn định với lực lượng lao động đáng kể tập trung vào nhiều lĩnh vực sản xuất – đã chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ về đầu tư trong những năm gần đây. Điều này không chỉ đến từ các công ty Hoa Kỳ mà còn từ dòng vốn đầu tư lớn từ các công ty lớn của Hàn Quốc và Nhật Bản, một số trong số đó đã nhận được sự hỗ trợ và áp lực của chính phủ để chuyển khỏi Trung Quốc và xem xét Việt Nam.
Việt Nam gần đây đã báo cáo mức tăng trưởng 7% vào năm 2024, theo Reuters, vượt xa hầu hết các nước láng giềng và chắc chắn vượt qua tốc độ của Trung Quốc. Theo Reuters đưa tin, “Nền kinh tế Việt Nam đã tăng trưởng 7,09% vào năm ngoái lên 476,3 tỷ đô la, hơn mức tăng trưởng 5,05% vào năm 2023, nhờ xuất khẩu tăng và dòng vốn đầu tư nước ngoài mạnh mẽ, theo dữ liệu của chính phủ cho thấy vào thứ Hai [ngày 6 tháng 1].”
Tuy nhiên, hiện nay, Việt Nam đang phải đối mặt với một thách thức với chính quyền Trump thứ hai, thậm chí còn nhiều hơn so với nhiều nước láng giềng. Trong khi vị tổng thống mới nhậm chức không nhất quán về nhiều khía cạnh trong chính sách đối ngoại của mình, thì một điểm chung là ông cực kỳ ghét thâm hụt thương mại, đặc biệt là thâm hụt lớn, với các quốc gia khác, bất kể họ có phải là đối tác hay thậm chí là đồng minh của Hoa Kỳ hay không. Trong chính quyền Trump đầu tiên, phần lớn sự tập trung vào mất cân bằng thương mại đó nhắm vào Trung Quốc, Nhật Bản và một số nước láng giềng gần của Hoa Kỳ. Trump không bày tỏ bất kỳ thái độ thù địch đáng kể nào đối với Việt Nam trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, mặc dù quốc gia này từ lâu đã có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ.
Với mức tăng trưởng mạnh mẽ do xuất khẩu dẫn đầu như vậy – một phần là do chính các chính sách đã đẩy các nhà đầu tư ra khỏi Trung Quốc và đặc biệt là vào miền Bắc Việt Nam – Việt Nam có thặng dư thương mại tăng mạnh với Hoa Kỳ. Theo Reuters, đến cuối năm ngoái, thặng dư của Việt Nam đã tăng 20% so với cùng kỳ năm trước với Hoa Kỳ, so với năm 2023. Việt Nam hiện có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ cao thứ ba trên thế giới.
Có không nhiều lý do để tin rằng thặng dư sẽ không tiếp tục tăng nếu không có bất kỳ sự can thiệp nào từ Washington. Reuters lưu ý thêm rằng một trong những người con trai của Trump, Eric, đã nói với các nhà đầu tư ở Việt Nam rằng Việt Nam đã “lừa” Hoa Kỳ. Vì vậy, chắc chắn là Việt Nam, quốc gia không có một số khả năng trả đũa bằng thuế quan như Trung Quốc hoặc Mexico hoặc nhanh chóng tăng cường mua hàng hóa của Hoa Kỳ để cân bằng tốt hơn mối quan hệ thương mại, sẽ là mục tiêu ban đầu trong chính quyền Trump thứ hai nếu tổng thống tập trung vào thặng dư thương mại.
Mặt khác, quan chức Việt Nam, thường khá hiểu biết về mối quan hệ với Washington, đã chuẩn bị cho khả năng này trong nhiều năm qua. Họ đã âm thầm vận động các quan chức và chuyên gia an ninh Hoa Kỳ về tầm quan trọng của mối quan hệ chiến lược song phương, đặc biệt là nếu chính quyền Trump thứ hai có ý định giảm bớt các khía cạnh về sự hiện diện an ninh của Hoa Kỳ tại châu Âu và thay vào đó là củng cố liên minh các đồng minh và đối tác. Liên minh này có thể là cần thiết trong trường hợp Đài Loan bị cô lập, xảy ra xung đột ở Biển Đông hoặc các cuộc đối đầu tiềm tàng khác giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ở Đông Nam Á. Mối quan hệ chiến lược Hoa Kỳ-Việt Nam mở rộng đến mối quan hệ quân sự cực kỳ chặt chẽ, cũng như mối liên hệ chặt chẽ với nhiều thượng nghị sĩ có ảnh hưởng đến các vấn đề châu Á. Những mối liên hệ đó, cùng với mức thuế Trump 2.0 thậm chí còn cao hơn đối với Trung Quốc, cuối cùng có thể cứu Việt Nam khỏi việc phải gánh chịu những tổn thất kinh tế lớn từ nhiệm kỳ thứ hai của Trump.
_________________
Nguồn: Vietnam Struggles to Avoid the Trump Administration’s Glare