Anh Khoa biên dịch
(VNTB) – Các mối quan hệ được thiết lập để tiếp tục phát triển, mặc dù vẫn còn một số lĩnh vực đáng quan tâm
Derek Grossman nhận định trên tờ The Diplomat rằng Việt Nam sẽ đa phần hài lòng với Hoa Kỳ dưới thời Biden.
Quan hệ an ninh Việt -Mỹ đã được củng cố đều đặn trong suốt 4 năm qua dưới thời chính quyền Trump. Dù có một số bất ổn cho Hà Nội trong quá trình chuyển giao quyền lực tổng thống, nhưng chính quyền Biden đang phát đi các tín hiệu tích cực đến Hà Nội.
Đó là tiếp tục duy trì chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương, tiến hành các hoạt động tự do hàng hải ở Biển Đông, và không công nhận đường chín đoạn của Trung Quốc ỏ Biển Đông.
Chính quyền Biden về cơ bản có kế hoạch duy trì chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của chính quyền Trump, nhằm giữ cho khu vực “tự do và cởi mở” này khỏi sự chèn ép của Trung Quốc nhưng với những lời lẽ nhẹ nhàng hơn và nhấn mạnh thêm vào việc tăng cường quan hệ với các đồng minh và đối tác.
Việt Nam, mặc dù không tuyên bố công khai ủng hộ để tránh gây bất lợi với Trung Quốc không cần thiết, nhưng lại ủng hộ nhiệt thành chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của chính quyền Trump. Hà Nội đánh giá cao sự tập trung của Washington đối với khu vực, đặc biệt là về các tranh chấp chủ quyền mà Bắc Kinh gây ra ở Biển Đông. Việt Nam hoan nghênh sự hỗ trợ của Mỹ trong các hình thức hoạt động tự do hàng hải (FONOP) và các tuyên bố chính thức.
Trong thời gian ngắn lên nắm quyền, chính quyền Biden đã tiến hành ba hoạt động tự do hàng hải – FONOP công khai ở Biển Đông, hai lần ở vùng lân cận quần đảo Trường Sa và một ở quần đảo Hoàng Sa.
Hơn nữa, Ngoại trưởng Antony Blinken khẳng định lại việc thay đổi chính sách ở Biển Đông vào tháng 7 năm 2020 của người tiền nhiệm Mike Pompeo. Theo đó công nhận sự tồn tại và tính hợp pháp của các vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của các bên phản đối yêu sách “Đường chín đoạn” của Trung Quốc. Yêu sách này được Trung Quốc cho là dựa trên các quyền lãnh thổ lịch sử nhưng trái với luật pháp và chuẩn mực hành vi quốc tế.
Chính quyền Biden rõ ràng có kế hoạch tiếp tục cuộc cạnh tranh siêu cường của chính quyền Trump với Trung Quốc thể hiện quyết tâm lâu dài nhằm đẩy lùi tham vọng của Trung Quốc. Điều này Grossman cho rằng sẽ làm cho Hà Nội hài lòng.
Trong bài phát biểu về chính sách đối ngoại chính của mình tại Bộ Ngoại giao vào ngày 4 tháng 2, Tổng thống Biden cho Trung Quốc là một “đối thủ cạnh tranh đáng ”. Vài ngày sau, ông Biden đã trả lời phỏng vấn cho chương trình “Face the Nation” của CBS, trong đó ông đề cập đến tình trạng “cạnh tranh gay gắt” với Trung Quốc.
Toàn bộ chính quyền Biden theo sát chính sách của Trung Quốc. Lầu Năm Góc cũng như các Bộ trong Hội đồng An ninh Quốc gia của Biden – công nghệ, y tế, khí hậu, … – đều hết sức chú ý đến các tác động an ninh quốc gia từ sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Trong “Hướng dẫn Chiến lược An ninh Quốc gia Tạm thời” phát hành vào ngày 3 tháng 3, chính quyền Biden cho biết “Chúng tôi sẽ… làm việc cùng với New Zealand, cũng như với Singapore, Việt Nam và các quốc gia thành viên Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) khác, để thúc đẩy các mục tiêu chung ”. Vì vậy Grossman cho rằng Hà Nội có thể tin tưởng về việc Hoa Kỳ đặc biệt coi Việt Nam là đối tác chính ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.
Grossman cho đây là điều có thể đoán được. vì hai bên chia sẻ cùng lợi ích và tầm nhìn trong khu vực và thế giới theo như nhận định của Đại sứ Hoa Kỳ Daniel Kritenbrink tại một sự kiện gần đây do Đại học Virginia tổ chức.
Nhưng chắc chắn cũng có những mối quan ngại về Việt nam mà chính quyền Biden cần phải lưu tâm. Đầu tiên, chính quyền Biden dường như không chỉ nhấn mạnh đến lợi ích mà còn các giá trị quốc gia được chia sẻ , chẳng hạn như dân chủ, tự do và nhân quyền. Đối với Hà Nội đây vốn là những vấn đề cực kỳ nhạy cảm đối với các nhà lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) khiến cho Hà Nội lo lắng.
Mối lo thứ hai là liệu chính quyền Biden có biện pháp gì đối với những cáo buộc đối với Việt Nam từ thời Trump là thao túng tiền tệ cũng như các biện pháp trừng phạt vì Việt Nam đã mua thiết bị quân sự của Nga theo Đạo luật Chống lại Kẻ thù của nước Mỹ thông qua trừng phạt (Countering America’s Adversaries Through Threat of Sanctions Act).
Nguyễn Phú Trọng đi Mỹ?
Việt Nam cũng đang ấp ủ những toan tính khác.
Hà Nội đang cố gắng thu xếp cho Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đến thăm Nhà Trắng và gặp Tổng thống Biden. Lần cuối cùng và duy nhất Nguyễn Phú Trọng đi Mỹ là tháng 1 năm 2015, nếu không thể tổ chức hội nghị thượng đỉnh trong năm nay thì lại sẽ phải tiếp tục lùi lại.
Trong cuộc họp Bộ trưởng Bộ tứ vào tháng Hai, thông báo của Washington không đề cập đến vấn đề Biển Đông cũng là một dấu hiệu đáng lo ngại đối với Hà Nội.
Tuy nhiên, điều này có thể đã được cải thiện. Sau hội nghị thượng đỉnh Bộ Tứ lần đầu tiên vào ngày 12 tháng 3, chính quyền Biden có tuyên bố: “Chúng tôi sẽ tiếp tục ưu tiên vai trò của luật pháp quốc tế trong lĩnh vực hàng hải, đặc biệt như được phản ánh trong UNCLOS [Luật của Liên hợp quốc về Công ước Luật Biển], và tạo điều kiện thuận lợi cho sự hợp tác, bao gồm cả trong lĩnh vực an ninh hàng hải, để đáp ứng những thách thức đối với trật tự hàng hải dựa trên luật lệ ở Biển Hoa Đông và Biển Đông ”.
Cuối cùng, Việt Nam quan ngại rằng cuộc gặp Mỹ – Trung tại Anchorage, Alaska vào ngày 18 tháng 3 có thể báo hiệu một sự “tái thiết lập” trong quan hệ Mỹ – Trung, do đó có thể tác động tiêu cực đến quan hệ Việt – Mỹ trong chừng mực nào đó.
Tuy nhiên, Grossman cho rằng tất cả những thách thức này đều có thể kiểm soát được nhờ vào động lực tích cực và đáng kể của quan hệ song phương một khi chính quyền Biden có thể tìm cách giảm bớt những lo ngại trên của Việt Nam để củng cố hơn nữa sự ủng hộ của Hà Nội đối với chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Hoa Kỳ.
Việc mời Nguyễn Phú Trọng đến thăm Nhà Trắng sẽ có tác dụng hơn. Về phần Việt Nam cần giữ tư tưởng cởi mở về chính quyền mới và sẵn sàng chấp nhận những thay đổi tiềm năng đối với cách tiếp cận của Washington trong 4 năm tới.
Nguồn: The Diplomat
(*) Tựa do VNTB đặt