Trần Dzạ Dzũng
(VNTB) – “Dù cơ quan chức năng các nước đã rất nỗ lực ngăn chặn, triệt phá những đường dây buôn người nhưng hoạt động này vẫn xảy ra.”
Việt Nam đã ký Công ước Palermo (United Nations Convention Against Transnational Organised Crime, tức Công ước của Liên hiệp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia).
Việt Nam bị đẩy xuống hạng 3 trong bản phúc trình của Bộ Ngoại giao Mỹ về nạn buôn người năm 2022.
Chính phủ Việt Nam, mà cụ thể là Cục phòng, chống tệ nạn xã hội (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) đã thừa nhận trong một báo cáo, rằng, “từ bẫy việc nhẹ lương cao cho tới những lời hứa đổi đời, nhiều người cả tin, đặc biệt là phụ nữ ở những quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam, đã trở thành nạn nhân của những kẻ buôn người bất lương. Dù cơ quan chức năng các nước đã rất nỗ lực ngăn chặn, triệt phá những đường dây buôn người nhưng hoạt động này vẫn xảy ra”.
Một tài liệu của cơ quan chuyên trách nói trên cho biết điểm đến của những kẻ buôn người đang thay đổi, sau khi Trung Quốc thiết lập hàng rào khổng lồ dọc biên giới phía nam giáp Việt Nam, Lào và Myanmar.
Hàng rào dây thép gai này cao 3m được trang bị cảm ứng, và dài ít nhất 1.000km. Hàng rào ngăn cản người dân Việt Nam sang các vùng đất giáp ranh thuộc Trung Quốc để thu hoạch ngô hoặc bán dược liệu. Hàng rào này được ví như “nhà tù”, theo lời của một người dân Việt Nam sống ở Lào Cai.
Hàng rào thép gai dường như cũng góp phần kiểm soát đường biên nhằm ngăn chặn tình trạng buôn lậu, nhập cư, mặc dù Bắc Kinh luôn cho rằng hàng rào biên giới này là để ngăn Covid ở thời gian mà nước này theo đuổi chiến lược ‘zero Covid’.
Tổng cộng biên giới của Trung Quốc với các nước Đông Nam Á trải dài từ Myanmar, Lào tới Việt Nam dài khoảng 5.000km. Đây cũng là chiều dài bức tường phía nam mà Chính phủ Trung Quốc bắt đầu xây dựng từ năm 2020, khi đại dịch bùng phát.
Tư duy ngăn chặn nguy cơ từ xa bằng một bức tường vật lý tất nhiên không có gì mới ở Trung Quốc. Các vương triều trong lịch sử nước này đã tốn nhiều công sức và thời gian suốt nhiều thế kỷ để xây dựng Vạn Lý Trường Thành bằng đá ở phía bắc, với mục đích bảo vệ lãnh thổ chống các bộ lạc du mục hung hãn.
Ngày nay, trong khi Vạn Lý Trường Thành đã nằm sâu trong nội địa Trung Quốc, thì ở phương nam một bức tường mới đang mọc lên. Dân Trung Quốc gọi bức tường cao khoảng 3m, bên trên có cuộn dây thép gai đó là Vạn Lý Trường Thành phương Nam.
Trên mạng, nhiều người Trung Quốc tán dương tốc độ xây dựng thần tốc của bức tường, nhất là khi so với nỗ lực thất bại và đầy tranh cãi của Mỹ khi xây bức tường phía nam với Mexico để ngăn chặn người nhập cư.
Khác hẳn nhân khẩu học ở hai bên bức tường biên giới Mỹ – Mexico, cư dân sống ở khu vực nam Trung Quốc – bắc Đông Nam Á gồm nhiều dân tộc thiểu số là người bản địa lâu đời như người H’Mông, Dao đỏ, Dao đen, Tày, Giáy, Mường, Thái và Xa Phó.
Họ đã sinh sống ở vùng đó suốt nhiều thế kỷ trước khi trở thành công dân của các quốc gia – nhà nước hiện đại. Theo tập quán và truyền thống, họ sống lẫn ở cả hai bên biên giới, và nay cuộc sống đấy đang buộc phải thay đổi với bức tường dây thép gai vừa dựng lên.
Trong số người dân bị buộc thay đổi đó, có không ít người Việt Nam sinh sống gần biên giới Trung Quốc, từng dựa vào việc di cư và làm việc phi chính thức ở Trung Quốc, từ khi có hàng rào, họ không còn dễ dàng di chuyển, và rơi vào cảnh kiệt quệ tài chính. Đây chính là cơ hội để những kẻ buôn người giăng bẫy “việc nhẹ lương cao”.
Ông Michael Brosowski, người sáng lập Tổ chức Trẻ em Rồng Xanh (Blue Dragon Children’s Foundation), tổ chức phi chính phủ đặt trụ sở tại Hà Nội chuyên giải cứu các nạn nhân của nạn buôn người, nhìn nhận: “Hàng rào biên giới khiến những kẻ buôn người khó đưa nạn nhân vượt biên hơn.
Trước đây, chúng sẽ đưa nạn nhân băng qua các con đường mòn trên núi và qua sông để vào Trung Quốc mà không bị phát hiện. Nhưng bây giờ, chúng không thể làm như vậy. Những kẻ buôn người đã mở thêm điểm đến mới để đưa nạn nhân tới. Chúng tôi ghi nhận sự gia tăng hoạt động buôn người đến miền bắc Myanmar, Campuchia và cả ở Lào”.
Theo tổ chức Rồng Xanh, nhiều nạn nhân người Việt bị bán sang bang Shan nằm ở phía bắc Myanmar, các nhóm vũ trang ở đây cho phép nhà chứa và sòng bạc bất hợp pháp hoạt động.
“Việc những người Việt thoát khỏi các bang phía bắc Myanmar để trở về quê nhà là cả một hành trình dài xuyên rừng, vượt núi, băng sông. Tất cả đều có nguy cơ bị bắn, bị bắt lại, và bị bán lần nữa. Những gì đang xảy ra ở khu vực này là rất sốc, nhưng thế giới lại hầu như không biết đến”, ông Brosowski nói.