Hà Nguyên – Cát Tường
(VNTB) – Thực tế, để phát hiện và chứng minh hành vi thao túng giá trong lĩnh vực chứng khoán thường kéo dài và rất khó khăn
Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi khẳng định sẽ hủy giao dịch bán 74,8 triệu cổ phiếu FLC hôm 10-1-2022 của ông Trịnh Văn Quyết, chủ tịch FLC. Đồng thời, ông Quyết còn bị phạt tiền mức cao nhất.
Biết luật nhưng cố tình phạm luật
Trịnh Văn Quyết là một luật sư. Đồng môn trường luật kể ngay từ năm thứ 2 tại Đại học Luật Hà Nội, Trịnh Văn Quyết bắt đầu kinh doanh bằng việc mở một trong những văn phòng gia sư đầu tiên ở Hà Nội, và sau đó còn kinh doanh điện thoại. Thời điểm đó, công việc giúp Quyết chi trả học phí và đem lại nguồn vốn ban đầu mở văn phòng luật sư SMiC ngay sau khi Trịnh Văn Quyết ra trường.
Trong vai trò là luật sư tư vấn luật, quản lý đầu tư, Trịnh Văn Quyết và các cộng sự tích lũy kiến thức, kinh nghiệm về cơ chế, chính sách, môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam cũng như cách thức đầu tư của các tập đoàn kinh tế nước ngoài. Đến năm 2010, Trịnh Văn Quyết cho sáp nhập của các công ty thành viên để thành lập Công ty cổ phần Tập đoàn FLC (Tập đoàn FLC).
Trịnh Văn Quyết còn được biết đến là ông chủ hãng hàng không Bamboo Airways.
Ngày 10-11-2017, Ủy ban chứng khoán Nhà nước đã ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với ông Trịnh Văn Quyết. Theo đó, ông Quyết bị phạt tiền 65 triệu đồng với vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán.
Theo Ủy ban chứng khoán, từ ngày 20-10 đến 24-10-2017, ông Quyết – Chủ tịch Hội đồng quản trị của Công ty cổ phần Tập đoàn FLC (mã CK: FLC) đã bán ra 57 triệu cổ phiếu nhưng không báo cáo thông tin giao dịch với Ủy ban chứng khoán và Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM.
Việc giao dịch của ông Quyết được thực hiện khi cổ phiếu FLC ở ngưỡng 7.100 – 7.700 đồng, với giá trị giao dịch thu về ước tính đạt hơn 400 tỷ đồng. Ngay sau đó, cổ phiếu FLC giảm về mức 6.500 đồng, mất gần 10% giá trị.
Cùng ngày, Ủy ban chứng khoán cũng ra quyết định xử phạt Công ty cổ phần Xây dựng FLC Faros (mã CK: ROS) – công ty cũng do ông Trịnh Văn Quyết là Chủ tịch Hội đồng quản trị – với số tiền 130 triệu đồng cho hành vi tương tự.
Cũng trong khoảng thời gian từ ngày 20-10 đến 24-10-2017, FLC Faros đã bán ra 13,6 triệu cổ phiếu AMD của Công ty cổ phần Đầu tư và Khoáng sản AMD Group nhưng không báo cáo thông tin giao dịch với Ủy ban chứng khoán và Sở giao dịch chứng khoán TP HCM. FLC Faros là tổ chức có liên quan đến tổng giám đốc của AMD.
“Bán chui” tái diễn, ngay khi mở đầu phiên giao dịch 11-1-2022, hàng loạt cổ phiếu ‘họ FLC’ lũ lượt rớt xuống giá sàn, không có người mua. Sự việc xảy ra sau khi nhà đầu tư hay tin ông Trịnh Văn Quyết bán cổ phiếu nhưng không báo cáo trước theo quy định.
Tin tức cho biết, 17g45 chiều 10-1-2022, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) có nhận được báo cáo của Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HoSE) về việc ông Trịnh Văn Quyết – chủ tịch hội đồng quản trị Công ty cổ phần Tập đoàn FLC – giao dịch bán 74,8 triệu cổ phiếu FLC nhưng không báo cáo, không công bố thông tin trước khi thực hiện giao dịch.
Theo quy định tại khoản 1, điều 33 thông tư số 96/2020 do Bộ Tài chính ban hành, trước ngày dự kiến thực hiện giao dịch tối thiểu 3 ngày làm việc, người nội bộ của công ty đại chúng, công ty đầu tư chứng khoán đại chúng, quỹ đại chúng và người có liên quan của các đối tượng này phải công bố thông tin việc dự kiến giao dịch cho SSC, sở giao dịch chứng khoán.
Không dễ hình sự hành vi thao túng thị trường chứng khoán?
Lý thuyết nhập môn tài chính cho biết, thao túng trên thị trường chứng khoán được mô tả là việc sử dụng gian lận nhằm tạo cung cầu giả tạo ảnh hưởng đến giá chứng khoán để đánh lừa các nhà đầu tư.
Thao túng thị trường là một hình thức lạm dụng thị trường, chẳng hạn như lan truyền thông tin sai lệch thị trường, nhập lệnh mua và bán cho cùng một mã chứng khoán ở cùng một mức giá, che giấu tỷ lệ sở hữu khi luật pháp yêu cầu báo cáo.
Thao túng thị trường gây bất lợi cho các bên tham gia và cả tổng thể thị trường do ảnh hưởng trực tiếp đến hình thành giá, khiến khó phân tích và phát hiện các khoản đầu tư tốt nhất, dẫn đến làm chậm hoạt động của nền kinh tế.
Bộ luật hình sự 2015 (sửa đổi 2017) đã bổ sung thêm các tội liên quan đến chứng khoán như: Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán (Điều 209); Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán (Điều 210); Tội thao túng thị trường chứng khoán (Điều 211); Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng khoán (Điều 212);…
Tuy nhiên, tội “thao túng thị trường chứng khoán” theo quy định tại Điều 211, Bộ luật hình sự là tội có cấu thành tội phạm vật chất. Theo đó, các dấu hiệu bắt buộc của tội phạm là hành vi khách quan và hậu quả thiệt hại do hành vi gây ra.
Trong khi thực tế, để phát hiện và chứng minh hành vi thao túng giá trong lĩnh vực chứng khoán thường kéo dài và rất khó khăn, chưa kể số lượng trường hợp chứng minh có lỗi lại rất thấp, do không đủ căn cứ… Tiếp đó, cách tính giá trị khoản thu nhập bất chính, hoặc chứng minh thiệt hại của nhà đầu tư cũng rất khó bởi vẫn vướng quy định pháp luật.
Cụ thể, việc đưa ra công thức tính về khoản thu nhập bất chính được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đưa ra tại Quyết định số 201/QĐ-UBCK ngày 03-3-2014 quy định về phương pháp tính số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán, hoặc hành vi giao dịch nội bộ. Và nếu không chứng minh cá nhân có hành vi thao túng giá chứng khoán đã thu lợi bất chính, để truy cứu trách nhiệm hình sự thì phải xác định được nhà đầu tư nào đó bị thiệt hại…
Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, hầu như không thể xác định những nhà đầu tư nào bị thiệt hại do hành vi thao túng giá chứng khoán.
Và vốn xuất thân là một luật sư chuyên tư vấn luật, quản lý đầu tư, Trịnh Văn Quyết thừa hiểu cần biết ‘lách’ luật như thế nào để kiếm tiền, mà không phải bị đe dọa tù tội của án hình sự.