VNTB – Lợi ích nhóm là gì mà án tham nhũng nào cũng nhắc đến?

Mai Lan

(VNTB) – Cụm từ “lợi ích nhóm”, thường mang ý nghĩa của việc các quan chức nhân danh quyền lực đảng để cấu kết nhau trong tham nhũng – bao gồm cả tham nhũng chính sách

Theo nguyên nghĩa, “lợi ích nhóm” là lợi ích của một nhóm người gắn kết với nhau, hỗ trợ, móc ngoặc với  nhau, giúp đỡ lẫn nhau để cùng nhau có lợi ích và bảo vệ lợi ích đó.

Xét về mục đích và tính chất, lợi ích nhóm có thể phân chia thành hai loại: lợi ích nhóm tích cực và lợi ích nhóm tiêu cực.

Lợi ích nhóm tích cực là lợi ích chính đáng, hợp pháp của một nhóm người. Trong xã hội tồn tại nhiều giai cấp, tầng lớp, nhóm người có đặc điểm, hoàn cảnh khác nhau, việc hình thành lợi ích nhóm tích cực là một nhu cầu khách quan, chính đáng, tự nhiên.

Lợi ích của các thành viên trong tổ chức công đoàn, phụ nữ, thanh niên, người khuyết tật… cũng là lợi ích nhóm tích cực. Như vậy, nói theo ngôn ngữ tuyên giáo đảng thì lợi ích nhóm tích cực là lợi ích chính đáng, hợp pháp, phù hợp, không mâu thuẫn với lợi ích của dân tộc quốc gia, hướng tới và hài hòa với lợi ích xã hội, lợi ích dân tộc và quốc gia.

Thế nhưng trên thực tế thì khi báo chí sử dụng cụm từ “lợi ích nhóm”, thường mang ý nghĩa của việc các quan chức nhân danh quyền lực đảng để cấu kết nhau trong tham nhũng – bao gồm cả tham nhũng chính sách.

Báo chí nhà nước thường nói đến lợi ích cục bộ của ngành, địa phương, đơn vị. Thực chất đây cũng là một loại lợi ích tiêu cực. Phạm vi, quy mô của loại lợi ích này rất rộng, có thể là lợi ích cục bộ của một tổ, đội, phòng, ban cho đến lợi ích cục bộ của một phường, xã, huyện, tỉnh.

Loại lợi ích kể trên phục vụ cho một tập hợp người, địa phương, đơn vị. Về bản chất, là giành được nhiều lợi ích hơn cho địa phương, đơn vị mình, không tính đến lợi ích của toàn cục, của các địa phương, đơn vị khác. Trong thực tế, biểu hiện của loại lợi ích này là tranh thủ cấp trên “chạy dự án, công trình”, như dân gian thường nói xã, phường “chạy” trên huyện, huyện “chạy” trên tỉnh, tỉnh “chạy” trên các Bộ, ngành ở Trung ương.

Mặc dù có xung đột với lợi ích toàn cục nhưng tác hại của lợi ích loại này chưa đến mức đối kháng, lũng đoạn, chi phối lợi ích toàn cục. Tuy nhiên, nếu không kiểm soát, ngăn chặn lợi ích cục bộ thì dễ biến tướng, phát triển thành lợi ích nhóm tiêu cực cao hơn.

Một dẫn chứng là ngay ngày cuối năm, phía Thanh tra Chính phủ đã công khai với báo chí về kết luận hàng loạt sai phạm trong biên soạn, tăng giá sách giáo khoa, gắn với trách nhiệm Bộ Giáo dục và Đào tạo, kiến nghị chuyển Bộ Công an điều tra “dấu hiệu lợi ích nhóm” giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với nhà xuất bản trong in ấn, phát hành sách bài tập.

“Thực tế, việc tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo thuộc chức năng, nhiệm vụ của nhà xuất bản, là đơn vị thống lĩnh thị trường, độc quyền tổ chức biên soạn, biên tập, xuất bản, in và phát hành. Nếu sách bài tập được Bộ Giáo dục và Đào tạo thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành là không đúng chức năng, nhiệm vụ” – cơ quan thanh tra phân tích trong kết luận.

“Do đó gây nhầm lẫn cho học sinh, phụ huynh học sinh và xã hội hiểu rằng sách bài tập được nhà xuất bản xuất bản cũng là tài liệu bắt buộc phải mua kèm theo sách giáo khoa, dẫn đến thực tiễn hầu hết gia đình học sinh khi mua sách giáo khoa đều mua sách bài tập kèm theo do nhà xuất bản phát hành”, kết luận nêu.

Từ những phân tích trên, Thanh tra Chính phủ cho rằng “có dấu hiệu lợi ích nhóm” giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo là cơ quan quản lý nhà nước với nhà xuất bản trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Ở đây có thể thấy điểm chung từ các bên liên quan đó là những quan chức lãnh đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo cho đến giám đốc các nhà xuất bản đều là đảng viên. Về nguyên tắc, họ đều chịu sự “quản lý toàn diện” của các cấp Đảng từ cơ sở cho đến Trung ương.

Như vậy, nếu “có dấu hiệu lợi ích nhóm” ở đây, thì cần xem lại toàn bộ cách thức quản trị nhân sự trong nội bộ Đảng. Bởi phải chăng vì thiếu động lực cạnh tranh giữa các đảng phái chính trị, thì ở vị thế độc tôn, chuyện “lợi ích nhóm” như trên, thực ra chỉ là “Kính thưa các đồng chí chưa bị lộ” mà thôi…