Anh Khoa dịch
(VNTB) – Tuyên bố này đánh dấu một bước tiến trong nỗ lực giải quyết các tranh chấp song phương gây mất tập trung giữa các quốc gia Đông Nam Á ở Biển Đông.
Sebastian Strangio
07 tháng 4 năm 2021
Một quan chức Malaysia cho biết nước này sẽ ký Biên bản ghi nhớ (MoU) với Việt Nam vào cuối năm nay để tăng cường hợp tác trong lĩnh vực an ninh hàng hải, trong khi Philippines tiếp tục lên tiếng phản đối việc triển khai các tàu Trung Quốc ở quần đảo Trường Sa.
Ông Datuk Mohammad Zubil Mat Som, Tổng giám đốc Cơ quan Cảnh sát Hàng hải Malaysia (MMEA), nói với các phóng viên hôm thứ Hai rằng dự thảo của Biên bản ghi nhớ hiện đang ở giai đoạn cuối và sẽ sớm được đệ trình lên Văn phòng Bộ trưởng để được xem xét.
“Cả hai bên, cụ thể là MMEA và Cảnh sát biển Việt Nam, đã đồng ý ký Biên bản ghi nhớ, bao gồm hợp tác trong nhiều lĩnh vực khác nhau bao gồm các hoạt động an ninh và tìm kiếm cứu nạn,” ông nói và cho biết thêm rằng thỏa thuận này sẽ giải quyết các hành vi xâm phạm của ngư dân Việt Nam vào lãnh hải Malaysia. Ông Mohammad cho biết kể từ tháng 4 năm 2019, đã có tổng cộng 1.609 ngư dân Việt Nam và 159 tàu cá bị bắt giữ trong vùng biển Malaysia.
Thông báo này là một bước tiến đáng hoan nghênh trong nỗ lực giải quyết tranh chấp giữa các bên liên quan ở Đông Nam Á, điều đã ngăn cản họ thiết lập một lập trường thống nhất liên quan đến sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực này.
Bốn quốc gia Đông Nam Á – Việt Nam, Malaysia, Philippines và Brunei – có tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Đông. Indonesia, một quốc gia có tuyên bố chủ quyền, dù chưa công bố tranh chấp với Trung Quốc, cũng đã trải qua những xích mích gần đây với nước này ở khu vực lân cận Quần đảo Natuna, nằm gần rìa cực nam của yêu sách “đường chín đoạn” của Bắc Kinh.
Nhưng các quốc gia đã bị cản trở bởi các tranh chấp giữa họ. Trong một trường hợp gần đây nhất, vào tháng 12 năm 2019, Malaysia đã đệ trình yêu sách lên một ủy ban của Liên Hợp Quốc về việc mở rộng thềm lục địa ở vùng biển phía bắc của mình. Động thái này thách thức “đường chín đoạn” của Bắc Kinh, nhưng cũng trực tiếp thách thức các tuyên bố chủ quyền của Việt Nam trong khu vực, có nguy cơ gây xích mích giữa hai quốc gia có chung quan tâm đẩy lùi các hoạt động của Trung Quốc trên tuyến đường thủy quan trọng này.
Ông Collin Koh thuộc Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam thuộc Đại học Công nghệ Nanyang của Singapore, mô tả thỏa thuận đang thương lượng này giữa Malaysia và Việt Nam là “một động thái tốt phản ánh nỗ lực nội bộ nhằm giải quyết các vấn đề hàng hải song phương giữa các quốc gia thành viên ASEAN”.
Tầm quan trọng của sự thống nhất của Đông Nam Á nhấn mạnh thêm tranh chấp đang diễn ra và ngày càng căng thẳng giữa Philippines và Trung Quốc về sự hiện diện của hơn 200 tàu Trung Quốc tại Bãi Ba Đầu, được Philippines gọi là Julian Felipe Reef, một cấu trúc nửa nổi nửa chìm ở quần đảo Trường Sa. Bắc Kinh tuyên bố các tàu này là tàu đánh cá nhưng có bằng chứng thuyết phục đây là “lực lượng dân quân hàng hải” không chính thức để khẳng định các tuyên bố chủ quyền trên biển rộng lớn của Trung Quốc.
Sự hiện diện của các tàu này lần đầu tiên được Philippines công bố vào ngày 23 tháng 3, nhưng đã leo thang thành một cuộc khẩu chiến vào đầu tháng 4, khi Manila yêu cầu Trung Quốc rút các tàu mà họ cho là “xâm phạm lãnh hải của Philippines ở Biển Đông.” Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila đã trả lời bằng một tuyên bố khẳng định vùng biển xung quanh Bãi Ba Đầu là “ngư trường truyền thống của ngư dân Trung Quốc trong nhiều năm”.
Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana phản ứng lại bằng cách nhận xét rằng các hoạt động đánh bắt cá cổ đại là không liên quan và cho sự coi thường luật pháp quốc tế của Bắc Kinh là “kinh khủng.” Ông Lorenzana nói thêm: “Tuyên bố của Philippines có nền tảng vững chắc, trong khi Trung Quốc thì không.”
Chính phủ Philippines đã chỉ ra rằng Bãi Ba Đầu nằm cách đảo Hải Nam của Trung Quốc 638 hải lý và chỉ cách đảo Palawan của Philippines 175 hải lý, nằm trong Vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý của họ, như được quy định trong luật hàng hải quốc tế.
Ngày hôm sau, sau một tuyên bố khác của Đại sứ quán Trung Quốc đề cập đến “ngư trường truyền thống”, Bộ Ngoại giao Philippines đã đưa ra một phản ứng thẳng thừng rằng tuyên bố của Trung Quốc có “sự sai lệch trắng trợn”. Họ kêu gọi Trung Quốc “rút ngay các tàu đánh cá và tài sản hàng hải của họ ra khỏi khu vực”, nếu không, “mỗi ngày, Cộng hòa Philippines sẽ gửi công hàm ngoại giao để phản đối”.
Phản ứng lớn tiếng của Manila là một nỗ lực nhằm ngăn chặn việc Trung Quốc đánh chiếm trên thực tế một bãi đá ngầm khác ở quần đảo Trường Sa, nơi họ đã xây dựng các pháo đài nhân tạo trên bảy địa điểm tranh chấp. Như Jay Batongbacal của Đại học Luật Philippines và giám đốc Viện Các vấn đề Hàng hải và Luật Biển của trường đại học này, nói với tờ The Australian, “Bãi Ba Đầu được thêm vào hệ thống các căn cứ đảo nhân tạo của Trung Quốc là sự leo thang đáng kể và là diễn biến đáng lo ngại”.
Vẫn chưa rõ liệu nỗ lực của Manila nhằm đẩy lùi sự xâm nhập của Trung Quốc cuối cùng có bị phá hoại bởi nhu cầu vắc xin COVID-19 từ Trung Quốc của Tổng thống Rodrigo Duterte hay không. Tuy nhiên, họ nhấn mạnh một thực tế là trước sự quyết đoán ngày càng tăng của Trung Quốc, sự hợp tác giữa 5 quốc gia Đông Nam Á có tuyên bố chủ quyền hàng hải và lãnh thổ ở Biển Đông là quan trọng hơn bao giờ hết.
Nguồn: The Diplomat