Khánh Hòa
Trong số ca mắc mới Covid-19, có một ca đáng chú ý: bệnh nhân là công an làm việc tại trại giam, bệnh nhân này thấy ghi ‘là công an canh phạm nhân tại khoa thận – nội tiết, bệnh viện Đà Nẵng’.
Báo chí không đưa tin chi tiết đây là bệnh nhân được đánh số thứ tự bao nhiêu, yếu tố dịch tễ ra sao. Phạm nhân mà vị công an này ‘canh’ có bị nhiễm Covid hay không? Giả dụ, bệnh nhân có quá trình ‘canh phạm nhân’ đang điều trị dài ngày ở khoa thận – nội tiết của bệnh viện Đà Nẵng, và sau đó bị lây nhiễm virus corona tại đây, thì suốt thời gian trước đó, liệu có đồng nghiệp nào của người bệnh này đã đến đây đến thăm, hay ‘thay ca’ cho đồng đội mình hay không?
Trại giam có lẽ là nơi khó thể đảm bảo chặt chẽ về nguồn lây nhiễm Covid. Tuy vậy, có thể do phạm nhân chịu sự giới hạn trong việc đi lại, nên họ không nhiều cơ hội để gặp gỡ những người mang mầm bệnh. Thế nhưng với quản giáo, thì rõ ràng đó vẫn là nguy cơ, đặc biệt là giai đoạn bùng dịch Covid ở Việt Nam khiến con số tử vong bắt đầu ở mức 2 con số – trong đó đã bắt đầu có ca bệnh nhân Covid-19 tử vong trước khi khẳng định dương tính với SARS-CoV-2.
Cụ thể, ở Đà Nẵng có trại giam Hòa Sơn, thuộc Công an Đà Nẵng, địa chỉ đường số 5, xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang.
Tính đến đầu tháng 8-2020, xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, Đà Nẵng là nơi ghi nhận có 5 bệnh nhân nhiễm Covid-19 được phát hiện, có 4 ca tại thôn Lệ Sơn Nam, trong đó có 2 bệnh nhân được xác định lây lan trong cộng đồng. Vùng thiết lập phong tỏa tính từ ranh giới thôn này giáp với thôn Nam Sơn, Lệ Sơn 2, Lệ Sơn Bắc (xã Hòa Tiến) và Điện Hòa (thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam), từ tối 2-8 đến tối 16-8.
Quảng Nam có một trại giam mang tên An Điềm, thuộc Tổng cục 8 Bộ Công an, địa chỉ ở huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam.
Ngày 31-7-2020, ông Trần Văn Tân, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đã ký quyết định thực hiện cách ly xã hội theo Chỉ thị 16 tại năm huyện, thị gồm: thị xã Điện Bàn và các huyện Đại Lộc, Duy Xuyên, Quế Sơn, Thăng Bình. Thời gian thực hiện từ 0 giờ ngày 1-8 đến hết ngày 14-8.
Theo quyết định trên, ông Tân yêu cầu để giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm cộng đồng, người dân ở nhà, hạn chế tối đa ra ngoài khi không thật sự cần thiết. Nếu ra khỏi nhà phải đeo khẩu trang, không tập trung quá hai người tại nơi công cộng, ngoài phạm vi công sở, trường học, bệnh viện và phải giữ khoảng cách tối thiểu 2 m.
Nhận xét về 2 ca mắc mới Covid được công bố vào sáng sớm ngày 5-8, Bộ Y tế nói rằng đều có liên quan đến bệnh viện Đà Nẵng. Theo đó, ca bệnh 671 (BN671), là bệnh nhân nam, 33 tuổi, có địa chỉ tại xã Duy Sơn, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam. Đây là bệnh nhân khoa ngoại – thần kinh, bệnh viện Đà Nẵng, là F1 của BN524.
Ca bệnh 672 (BN672) cũng là bệnh nhân nam, 37 tuổi, có địa chỉ tại xã Đại Hiệp, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam. Bệnh nhân là người chăm sóc người thân tại khoa thận – tiết niệu, bệnh viện Đà Nẵng, là F1 của BN469.
Trong tài liệu có tên “Hướng dẫn kiểm soát bệnh virus corona 2019 (Covid-19) trong cơ sở cải huấn và trại giam” của Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (*), thì tài liệu này dùng để cung cấp các nguyên tắc hướng dẫn cho các nhà quản lý ngành y tế và ngoài ngành y tế của các cơ sở cải huấn và giam giữ (bao gồm nhưng không giới hạn đối với các nhà tù tiểu bang và liên bang, trại giam địa phương cũng như các trại tạm giam), các cơ quan thực thi pháp luật có thẩm quyền giam giữ nhóm dân bị tạm giam (tức là Cơ quan Thi hành Luật Hải quan và Di trú Hoa Kỳ và Cảnh sát Tư pháp Hoa Kỳ) và các sở y tế tương ứng của họ nhằm hỗ trợ việc chuẩn bị ứng phó khả năng xuất hiện, lây lan và giảm thiểu nguy cơ về SARS-CoV-2 (loại vi-rút gây bệnh vi-rút Corona 2019, hay còn gọi là Covid-19) trong các cơ sở của họ.
Nhìn chung, tài liệu sử dụng thuật ngữ liên quan tới các môi trường cải huẩn nhưng cũng có thể áp dụng vào các địa điểm giam giữ trước khi xử án và dân sự.
Xin lược trích, qua đó cho thấy cần thiết có cái nhìn cẩn trọng hơn khi liên tưởng đến tình cảnh lúc này của các trại giam ở Việt Nam, đặc biệt là trại Hòa Sơn (Đà Nẵng) và An Điềm (Quảng Nam).
Một. Những người đang bị giam giữ/tạm giam sống, làm việc, ăn uống, học tập và tham gia vào các hoạt động trong các môi trường giam hãm tập trung, gia tăng khả năng lây lan SARS-CoV-2 sau khi xuất hiện tại cơ sở.
Hai. Trong hầu hết các trường hợp, người đang bị giam giữ/tạm giam không được phép rời khỏi cơ sở.
Ba. Có nhiều cơ hội để SARS-CoV-2 xâm nhập vào một cơ sở cải huấn hoặc giam giữ, bao gồm việc di chuyển nhân viên hàng ngày; thuyên chuyển những người đang bị giam giữ/tạm giam giữa các cơ sở và hệ thống, để có mặt tại tòa và để tới thăm khám y tế tại cơ sở bên ngoài; và các chuyến thăm từ gia đình, đại diện pháp lý và các thành viên khác trong cộng đồng.
Bốn. Một số ngữ cảnh, đặc biệt là trại giam và trung tâm giam giữ có tỉ lệ nghỉ việc và thay thế nhân viên cao, việc cho phép những người mới vào cơ sở mỗi ngày có thể đã phơi nhiễm với SARS-CoV-2 trong cộng đồng xung quanh hoặc khu vực khác.
Năm. Những người đang bị giam giữ/tạm giam tại một cơ sở cụ thể thường đến từ nhiều vùng khác nhau, làm gia tăng khả năng xâm nhập SARS-CoV-2 từ các khu vực địa lý khác.
Sáu. Khả năng để thực thi các biện pháp phòng ngừa bệnh dịch của những người đang bị giam giữ/tạm giam (ví dụ như thường xuyên rửa tay) có thể bị hạn chế và do nguồn cung được cung cấp trong cơ sở và các lưu ý về an ninh định đoạt. Nhiều cơ sở hạn chế tiếp cận với xà phòng và khăn giấy, đồng thời cấm sử dụng dung dịch sát trùng tay chứa cồn và nhiều chất khử trùng.
Bảy. Các lựa chọn cách ly giao tiếp xã hội trong môi trường cải huấn và giam giữ có thể bị hạn chế do điều kiện sống chật chội, đông người.
Tám. Người đang bị giam giữ/tạm giam có thể do dự trong việc báo cáo các triệu chứng về Covid-19 hoặc tìm kiếm chăm sóc y tế do các yêu cầu đồng chi trả, sự kỳ thị và nỗi sợ bị cách ly.
Chín. Người đang bị giam giữ/tạm giam và nhân viên có thể có sẵn bệnh nền làm tăng nguy cơ mắc bệnh nghiêm trọng vì Covid-19.
Mười. Các lựa chọn cách ly y tế cho ca nhiễm Covid-19 còn hạn chế và khác nhau tùy vào loại hình và quy mô của cơ sở, cũng như mức chỗ trống hiện có, điều này một phần căn cứ nhu cầu vào cách ly y tế cho các bệnh khác.
Mười một. Phải duy trì đủ mức giam giữ và nhân viên chăm sóc sức khỏe nhằm đảm bảo cho cơ sở vận hành an toàn, và lựa chọn tạo cách ly giao tiếp xã hội thông qua các biện pháp làm việc thay thế như làm việc từ nhà hoặc giảm/thay thế lịch trình dành cho nhiều vai trò làm việc của nhân viên.
Mười hai. Các cơ sở cải huấn và giam giữ có thể là các cơ sở phức tạp, bao gồm chủ lao động là các cơ quan chính phủ và chủ lao động tư nhân. Mỗi cơ sở có đặc thù tổ chức và trách nhiệm về các quy trình hoạt động, nhân sự và sức khỏe nghề nghiệp của riêng họ và có thể bị cấm không được ban hành hướng dẫn hoặc cung cấp dịch vụ cho chủ lao động khác hoặc nhân viên của họ trong cùng một cơ sở. Tương tự như vậy, các cơ sở cải huấn và giam giữ có thể bao gồm các cá nhân từ nhiều cơ quan thực thi pháp luật và khu vực phân quyền phải tuân thủ các quy trình và chính sách khác nhau.
Mười ba. Do thông tin bên ngoài có sẵn hạn chế với nhiều người đang bị giam giữ/tạm giam, sự bất an và thông tin sai lệch liên quan tới khả năng lây lan SARS-CoV-2 có thể cao, có thể tạo ra những thách thức về an ninh và đạo đức.
Trong một bài báo trên Đà Nẵng Cuối Tuần, số phát hành ngày 10-11-2019 có tựa “Đường về bớt trĩu nặng”, cho biết trại giam Hòa Sơn hiện có gần 800 can, phạm nhân đang bị tạm giam, tạm giữ; trong đó có 78 phạm nhân đang chấp hành án.
Trại giam An Điềm, theo con số báo cáo vào ngày 11-8-2017 tại lễ đón nhận Huân chương Chiến công hạng ba của trại giam này, cho biết nơi đây đang quản lý giam giữ trên 1.800 phạm nhân.
______________________
Chú thích: