VNTB – Đình công nối tiếp đình công… và vai trò mờ nhạt của Công đoàn

VNTB – Đình công nối tiếp đình công… và vai trò mờ nhạt của Công đoàn

 

T.K.Tran

 

(VNTB) – Công đoàn chủ trương “quan hệ lao động hài hòa, ổn định“. Có nghĩa là không đấu tranh quyết liệt, không để đình công xẩy ra để các dây chuyền sản xuất không bị ngưng trệ.

 

Cái xương sống của nền kinh tế Việt Nam là việc bán rẻ sức lao động của người dân cho những tập đoàn tư bản, phần lớn là của nước ngoài. Tuy nhiên trên các phương tiện truyền thông ở Việt Nam ngày nay có rất ít thông tin về tình cảnh người lao động. Chỉ khi nào có một biến cố lớn như việc công nhân bỏ chạy về quê trong dịch Covid hay đình công chúng ta mới có chút ý niệm về hoàn cảnh của họ.

Người lao động phải làm quá nhiều, nhưng lãnh lương quá ít

Ngày 15 tháng 12 năm 2021 vừa qua bộ Lao động, Thương binh và Xã hội ban hành thông tư 18/2021/TT-BLĐTBXH về việc kéo dài thêm giờ làm việc. Đáng nhấn mạnh là quy định mới không phân biệt công việc bình thường và công việc nguy hiểm độc hại. Trước đây công nhân làm việc nguy hiểm độc hại tối đa là 48 giờ/tuần, kể cả giờ làm thêm. Cho công việc bình thường giờ làm tối đa (kể cả giờ làm thêm) là 64 giờ/tuần. Nay thì tất cả làm việc tới 72 giờ/tuần. Thông tư mới có hiệu lực từ ngày 01 tháng Giêng 2022. Chưa đầy 2 tuần sau, đã có tờ trình bổ túc thông tư này: tăng giờ làm thêm trong tháng từ 40 giờ lên tới 72 giờ. Giờ làm thêm trong năm sẽ là 300 giờ cho mọi ngành nghề thay vì 200 giờ như trước đây. Những quy định mới này vượt quá giới hạn mà luật Lao động 2019 cho phép, được ghi ở chương VII, mục 1. Cho tới nay chưa thấy nhà nước sẽ hợp thức hóa những điều này như thế nào, hay cứ im lặng, coi những điều khoản trong luật Lao động như không hề hiện hữu?

Làm việc nhiều, nhưng người công nhân được trả lương ra sao?

Lương tối thiểu vùng của họ từ năm 2020 tới nay không tăng, mặc dù giá sinh hoạt ngày một đắt. Có địa phương (vùng IV) chỉ đạt 3.070.000 đồng/tháng. Họ trông chờ vào khoản tiền lãnh thêm từ việc tăng ca để cải thiện đời sống bất kể những thiệt hại về sức khỏe, về đời sống, gia đình, giáo dục con cái… Nhưng quy định mới không có những điều khoản nào bù đắp những thiệt hại trên. Ví dụ không buộc xí nghiệp phải nâng cao chất lượng các bữa ăn trong căng-tin, phải thêm giờ nghỉ giữa ca hoặc tăng thêm ngày nghỉ phép hàng năm…, để người công nhân có thể phục hồi sức khỏe.

Người lao động làm việc cật lực với tiền lương rất thấp. Đến một lúc nào đó, khi không thể chịu được nữa, họ đình công để đòi hỏi quyền lợi. Đó là điều đang xẩy ra ở Nghệ An, Ninh Bình…

Đình công nối tiếp đình công…

Tại huyện Diễn Châu thuộc tỉnh Nghệ An, công ty “VietGlory“ thuộc tập đoàn Đại Lợi Phổ (DLP Group), do người Đài Loan làm chủ, bắt đầu hoạt động từ tháng 11. 2019, chuyên sản xuất giầy dép với công xuất tới 25 triệu đôi/năm. Hiện công ty có quãng 5000 công nhân, dự kiến sẽ tăng gấp đôi. Lương căn bản cho công nhân hiện nay là 3.670.000 đồng.

Cuộc đình công lần đầu diễn ra ngày 16 tháng 2-2021 sau khi những kiến nghị của công nhân không được đáp ứng. Cụ thể là tăng lương căn bản, thêm phụ cấp, đốc công người nước ngoài không được mắng chửi công nhân, bảng lương phải rõ ràng các tiết mục, không được vô lý trừ tiền lương, không được ép công nhân làm thêm giờ…

Cuộc đình công lần 2 bắt đầu từ ngày 7 tháng 2-2022, sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán năm nay: Nguyên nhân chính vẫn là tiền lương cơ bản quá thấp, không được chủ nhân đáp ứng tương xứng từ lần đình công thứ nhất. Ngoài ra công nhân cũng đòi hỏi trả thêm cho các trợ cấp khác.

“Tôi và mọi người làm việc ở đây gần 3 năm rồi nhưng không có tiền phụ cấp. Lương cơ bản chỉ được 3,6 triệu đồng. Làm quần quật cả tháng, làm thêm giờ, làm cả ngày chủ nhật thì hết tháng chỉ nhận được hơn 6 triệu đồng, không đủ chi phí cuộc sống. Trong khi đó bảng lương công ty trả không rõ ràng, các khoản phụ cấp thì bị trừ vô lý nên công nhân chúng tôi mới nghỉ việc tập thể để yêu cầu giải quyết rõ ràng”, công nhân H.H.L. chia sẻ trong những ngày đầu nghỉ việc (theo báo mạng www.cafef.vn).

Đến nay, tới ngày viết bài này (13-2-2022) có tin chủ nhân đã có văn bản đồng ý giải quyết các đòi hỏi của công nhân, kể cả việc tăng lương cơ bản hàng tháng thêm 6%. Tuy nhiên chưa rõ công nhân có đồng ý trở lại làm việc hay không.

Đình công ở Nghệ An chưa tới hồi kết thúc, thì ngày 11 tháng 2-2022 lại xẩy ra đình công ở Ninh Bình, tại công ty Vienergy chuyên sản xuất giầy da, cũng trực thuộc tập đoàn Đai Lợi Phổ. 5000 công nhân kiến nghị giải quyết 21 vấn đề, trong đó có khoản cấm phụ nữ không được mang bầu trong 2 năm đầu tiên, trừ phụ cấp xăng khi công nhân nghỉ phép. Ngoài ra đòi hỏi tăng giá trị khẩu phần ăn căng-tin, tăng phụ cấp độc hại, phải minh bạch phiếu lương…

Tới nay kết quả thương lượng là có 11/21 nội dung công ty có câu trả lời. Đối với việc tăng tiền ăn, tăng phụ cấp xăng xe, chuyên cần, độc hại, nặng nhọc, sản lượng, công ty Vienergy sẽ xem xét, họp bàn dựa trên tình hình thực tế tại công ty.

Vai trò mờ nhạt của Công Đoàn trong các tranh chấp chủ-thợ

Theo pháp luật Việt Nam, các cuộc đình công ở Nghệ An và Ninh Bình đều là bất hợp pháp bởi là tự phát, không có sự tổ chức hay lèo lái của Công đoàn. 

Nhưng trên thực tế, Công đoàn có khả năng tổ chức hay hướng dẫn đấu tranh của công nhân qua đình công? 

Trong quan hệ lao động giữa chủ và người làm công, thì Công đoàn chủ trương “quan hệ lao động hài hòa, ổn định“. Có nghĩa là không đấu tranh quyết liệt, không để đình công xẩy ra để các dây chuyền sản xuất không bị ngưng trệ. “Hài hòa“ do đó cũng nhiều khi đồng nghĩa với nhượng bộ, thỏa hiệp với chủ nhân, xung khắc với bổn phận bảo vệ quyền lợi người lao động. 

Chủ trương này bắt nguồn từ chính sách của đảng CS: Khi nhà nước muốn ưu đãi những nhà đầu tư bỏ tiền kinh doanh sản xuất ở Việt Nam, đã giảm thiểu chi phí sản xuất cho họ bằng cách kềm giữ tiền lương công nhân ở mức cực thấp, thì trọng tâm của Công đoàn không phải là đấu tranh tăng lương mà là hoạt động mang tính phước thiện như quà, tiền hỗ trợ các công nhân gặp khó khăn. 

Thư chúc Tết của Chủ tịch Công đoàn VN, ông Nguyễn đình Khang (cũng là một Ủy viên Trung ương đảng CSVN) nêu chủ đề hành động của Công đoàn năm 2022 là “Chăm lo việc làm, đời sống cho người lao động; phấn đấu hoàn thành cao nhất các mục tiêu, nhiệm vụ của Nghị quyết Đại hội XII Công đoàn Việt Nam”. Trong khi đó, “việc làm“ không phải là vấn đề chính yếu, bởi phần lớn các xí nghiệp đều thiếu nhân công, sau khi công nhân bỏ xí nghiệp, tháo chạy về quê trong nạn dịch Covid. Công đoàn không đề cập cụ thể tới giải quyết vấn đề cốt lõi của người lao động là tiền lương quá thấp.

Trở lại các cuộc đình công ở VietGlory hay ở Vienergy thì điểm chung là Công đoàn chỉ xuất hiện sau khi đình công đã xẩy ra. Mặc dù Công đoàn cơ sở đã được thành lập, song cán bộ Công đoàn Cơ sở hoặc không nắm được tâm tư nguyện vọng của công nhân để giải quyết tận gốc trước khi xẩy ra đình công, hoặc đứng về quan điểm của chủ nhân để cho rằng công nhân cần phải thông cảm “đồng hành“ với xí nghiệp (?). Những ngày đầu của cuộc đình công chủ nhân không đàm phán với Công đoàn Cơ sở, mà nói chuyện trực tiếp với đám đông công nhân, bởi họ không có đại diện chính thức. Việc “đàm phán“ này khá rắc rối khi hàng nghìn công nhân ngừng việc, không có tổ chức, mỗi người mỗi ý nên rất khó để có một cuộc đối thoại bài bản. Tuy thế công nhân cũng đạt được một số đồng thuận. Chỉ ở ngày cuối, mới có thương thuyết bài bản giữa chủ nhân và Liên đoàn Lao động tỉnh Nghệ An cùng các quan chức huyện Diễn Châu, dẫn đến nhượng bộ của chủ nhân tăng lương cơ bản, là mấu chốt chính của cuộc đình công.

Kết luận nào có thể được rút ra sau vụ việc?

° Tiền lương quá thấp là nguyên nhân chính của mọi vấn đề. Hội đồng tiền lương của Nhà nước cần ấn định lại mức lương tối thiểu Vùng, phải nâng cao đến mức có thể duy trì cuộc sống. Bởi các doanh nghiệp dựa vào đó để trả lương công nhân. Trong trường hợp Vietglory, chủ nhân cũng đã lý luận là họ không làm gì sai vì đã theo đúng pháp luật VN, trả lương cơ bản còn cao hơn mức luật ấn định.

° Người lao động cần có tổ chức đi ra từ tập thể họ, có khả năng nhạy bén nắm bắt được những khó khăn bức xúc của họ, để có thể đại diện họ thương lượng sớm với chủ nhân, trước khi bùng nổ đình công. Công đoàn Cơ sở, với những hạn chế về chính sách, tới nay đã không đáp ứng được nhu cầu này. Có tổ chức đại diện, việc thương thảo sẽ không phải diễn ra giữa chủ nhân và đám đông công nhân như trường hợp Vietglory.

Trên nguyên tắc, nhà nước VN đã sửa đổi Luật Lao động cho phép thành lập tổ chức đại diện người lao động tại doanh nghiệp kể từ ngày 01 tháng Giêng 2021. Tuy nhiên tới nay đã hơn 1 năm, nhà nước vẫn không cấp giấy phép hoạt động cho bất cứ tổ chức nào.

Nhà nước cần cho phép các tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở được chính thức hoạt động để giảm thiểu các đình công tự phát, giảm thiểu thiệt hại cho đôi bên chủ/thợ./.


 

CATEGORIES
TAGS
Share This

COMMENTS

Wordpress (0)