Việt Nam Thời Báo
(VNTB) – Xu hướng đặt câu hỏi về Jack Ma hiện ở đâu có thể sẽ trở thành ác mộng cho Tập Cận Bình
William Pesek
Trong những năm qua, Jack Ma thường trích dẫn bất kỳ nguồn cảm hứng nào giúp ông vươn lên như vũ bão: Masayoshi Son, Bill Gates, Jeff Bezos, tiểu thuyết gia võ thuật Kim Dung. Nhưng đáng buồn thay, nhà sáng tạo công nghệ nổi tiếng nhất của Trung Quốc hiện nay lại có thể đang rút ra bài học của doanh nhân lưu vong người Nga Mikhail Khodorkovsky.
Câu hỏi “Jack Ma ở đâu?” tràn ngập trên mạng với nhiều lời đồn đoán về nơi ở của người sáng lập Alibaba khiến một số nhà nghiên cứu về Trung Quốc khám phá những điểm tương đồng có thể có giữa Ma và câu chuyện về công ty dầu Yukos. Đế chế của Khodorkovsky đã bị phá bỏ và tỷ phú bị bắt giam khi ông bay quá gần mặt trời lãnh địa của Putin.
Liệu đây có phải cũng là tội lỗi của Ma? Một lần nữa, người của Tập Cận Bình khẳng định thương vụ bán cổ phần trị giá 35 tỷ USD của tập đoàn Ant của J.Ma đâu có phải là mối nguy lớn. Việc ngăn chận đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng lớn nhất trong lịch sử chỉ là việc hạn chế rủi ro tài chính, hoặc tương tự như vậy.
Rất ít người tin điều đó. IPO đã biến mất chỉ vài ngày sau khi tuyên bố khét tiếng của Jack Ma ngày 24 tháng 10 về “tư duy tiệm cầm đồ” của ngân hàng Trung Quốc đã đánh vào suy nghĩ của các nhà quản lý đại lục. Và bây giờ, tâm trí của các nhà đầu tư đang quay cuồng về việc liệu Ma cũng sẽ biến mất luôn hay không. Tuy nhiên, vấn đề lớn hơn là vai trò của Trung Quốc là một cường quốc tư bản đang bốc hơi nhanh chóng như thế nào.
Hãy nghĩ về mục tiêu của riêng Trung Quốc ở đây theo cách nói của Trump.
Ngay cả trong bối cảnh bị Tổng thống sắp mãn nhiệm đánh thuế, ra lệnh cấm đối với các công ty công nghệ …Bắc Kinh vẫn tiếp tục tiến tới với kế hoạch đầy tham vọng nhằm thống trị hàng chục ngành công nghiệp vào năm 2025. Trên thực tế, các cuộc tấn công phiến diện và phản tác dụng của Trump được cho là đã đẩy nhanh chương trình nghị sự của ông Tập. Điển hình: Tập gần đây đã ký thỏa thuận thương mại lớn nhất trong lịch sử mà Trung Quốc thủ vai chính yếu (RCEP).
Việc IPO của Ant đã trở thành điểm nhấn. Việc niêm yết đầu tháng 11 lại trùng với cuộc tranh cử thất bại của Trump. IPO không xảy ra ở New York, nơi Alibaba ra mắt công chúng vào năm 2014, mà ở Thượng Hải và Hồng Kông. Như một dấu chấm câu hoàn hảo cho một Trung Quốc đang trỗi dậy
Theo Andrew Batson tại Gavekal Research, tình huống tốt nhất may ra cuộc đàn áp đối với Alibaba và Ant đúng như người của ông Tập tuyên bố: một nỗ lực có nguyên tắc, có phương pháp để bảo vệ lợi ích của người tiêu dùng và đảm bảo sự ổn định tài chính. Nhưng thực sự tham vọng của Ant là gì? Liệu Ant và các đồng nghiệp fintech có thể phát hành tiền kỹ thuật số của riêng họ? Ant và các công ty khởi nghiệp tương tự chỉ là người trung gian hay người cho vay thích hợp để giúp trích lập quỹ dự phòng? Sự gián đoạn như vậy có thể ảnh hưởng đến Ngân hàng Công thương Trung Quốc (ICBC), Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc (CCB) và Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc (ABC) không?
Tất cả những câu hỏi hay, lại là những câu đã có cách đây khoảng một năm. Điều này khiến tôi nằm trong số những người lo sợ rằng những tình huống xấu nhất xung quanh nơi ở của Ma là những tình huống phải xem. Batson nói: “Sự “thất sủng” quá nhanh của một số công ty nổi tiếng nhất của Trung Quốc, đã làm dấy lên lo ngại rằng cuộc đàn áp này có thể là màn dạo đầu cho điều gì đó thậm chí còn nghiêm trọng hơn: tước quyền sở hữu của các cổ đông và quốc hữu hóa toàn bộ hoặc một phần”.
Đối với mọi cuộc thảo luận về việc để cho các lực lượng thị trường đóng vai trò “quyết định”, chính phủ của ông Tập đang làm nhiều việc để quản lý vi mô khu vực tư nhân hơn là nuôi dưỡng nó. Triều đại của ông Tập có nguy cơ sẽ được ghi nhớ là đã bảo vệ vị trí ưu tiên của khu vực nhà nước.
Không có doanh nhân nào gây ra mối đe dọa cho chủ nghĩa tư bản nhà nước lớn hơn Jack Ma… Hai tháng kể từ lần cuối Ma xuất hiện trước công chúng, China Inc. đã xôn xao hoang mang. Thực tế là đã có tiền lệ về những nhà tài phiệt đại lục biến mất một cách bí ẩn.
Vào tháng 3 năm 2020, câu hỏi “Ren Zhiqiang ở đâu?” đã ồn ào trên không gian mạng. Ông trùm bất động sản này đã chỉ trích việc Đảng Cộng sản xử lý COVID-19.
Vào tháng 9 năm 2018, các công cụ tìm kiếm đã xôn xao hỏi về Meng Hongwei, người đứng đầu Interpol bị bắt cóc khi từ Pháp đến Trung Quốc. Đầu năm 2017, đó là số phận của Xiao Jianhua, một giám đốc về quản lý tài sản bị bắt cóc từ một khách sạn ở Hong Kong. Cho dù những nhà tài phiệt này có đúng hay không – đôi khi là đúng, nhưng màn kịch không cần thiết và sự thu hút mà họ tạo ra đã làm nổi bật một hệ thống chính trị đang tụt hậu xa so với tham vọng toàn cầu của nó.
Khi năm 2021 bắt đầu, các nhà đầu tư hi vọng Trung Quốc có thể tăng trưởng 8% trong năm nay, không phải là khuôn mặt của “Trung Quốc mới”, khuôn mặt của Jack Ma có thể nhận được kiểu đối xử với Mikhail Khodorkovsky.
Sẽ không dễ dàng hơn cho các cơ quan quản lý khi mời các ông trùm công nghệ lại và chỉ cần giải thích về cách ông Tập muốn họ hoạt động?
Nhưng thôi chúng ta chỉ có thể chờ đợi. Các nhà đầu tư đang tranh luận liệu chính phủ của ông Tập có thể lấy lại uy tín của mình trên thị trường toàn cầu hay không. Sẽ không dễ dàng khi Trung Quốc khiến giới công nghệ tự hỏi, sau Jack Ma đến phiên ai?
PS. Sau khi quỹ Ant bị hủy vụ IPO, Alibaba đã thông báo lá sẽ phát hành đợt trái phiếu mới thu hút từ 5-8 tỷ USD để chi trả cho các hoạt động của tập đoàn. Cuộc phát hành này sẽ trả lời về thái độ của chính quyền TQ và lòng tin của các nhà đầu tư với Alibaba. Tất nhiên, Jack Ma phải xuất hiện trước công chúng.
Nhưng Jack Ma đang ở đâu? Hôm 5/1, Đài CNBC của Hoa Kỳ nói Ma không “mất tích” mà đang “nín thở qua sông” sau khi Alibaba bị giám sát chặt chẽ mọi hoạt động. Sau tin này, giá cổ phiếu của Alibaba tăng 5%.
Ngay lập tức sau khi Alibaba gặp nạn, hai tỷ phú khác liền vượt lên, qua mặt Jack Ma. Zhong Shanshan – tỷ phú nước đóng chai sở hữu hãng Nongfu Spring – thành người giàu nhất Trung Quốc với giá trị tài sản 77,8 tỷ USD. Và Colin Huang, nhà sáng lập và CEO của trang thương mại điện tử chuyên về nông sản Pinduoduo, trở thành tỷ phú giàu thứ hai Trung Quốc với giá trị tài sản 63,1 tỷ USD. Jack Ma đang xếp hạng 3 ở Trung Quốc với giá trị tài sản còn 41,8 tỷ USD.
Cho dù những pha nguy hiểm của các ông trùm ở Bắc Kinh có xứng đáng hay không – đôi khi quả thực là vậy, nhưng màn kịch không cần thiết và những âm mưu mà chúng tạo ra đã làm nổi bật một hệ thống chính trị tụt hậu xa so với tham vọng toàn cầu của nó.
Khi năm 2021 bắt đầu, các nhà đầu tư sẽ vui mừng rằng Trung Quốc có thể tăng trưởng 8% trong năm nay, không phải là khuôn mặt của “Trung Quốc mới”, khuôn mặt của Ma, có thể nhận được sự đối xử của Mikhail Khodorkovsky. Sẽ không dễ dàng hơn cho các cơ quan quản lý khi đưa các ông trùm công nghệ vào phòng và chỉ cần giải thích cách ông Tập muốn họ hoạt động? Tất cả những gì chúng ta có thể làm là chờ đợi. Tuy nhiên, thay vì ngạc nhiên trước sự phục hồi COVID-19 của Trung Quốc, các nhà đầu tư đang tranh luận liệu chính phủ của ông Tập có thể lấy lại uy tín của mình trên thị trường toàn cầu hay không. Sẽ không dễ dàng khi Trung Quốc khiến giới công nghệ tự hỏi ai sẽ là “Jack Ma kế tiếp” ?
*William Pesek là một nhà báo từng đoạt giải thưởng ở Tokyo và là tác giả của cuốn “Nhật Bản hóa: Thế giới có thể học được gì từ những thập kỷ đã mất của Nhật Bản”
Nguồn: Nikkei Asia Review