VNTB – Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đang vào hồi bế tắc…
Hàn Lam
(VNTB) – Kinh tế Việt Nam hiện đang gặp khủng hoảng trên Thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu doanh nghiệp, thị trường xăng dầu; khủng hoảng y tế, giáo dục; khủng hoảng dịch vụ kiểm định xe cơ giới
Có lẽ Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cần bình tâm xem lại những dữ liệu lâu nay để ông chấp bút viết sách về kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa…
Sở dĩ phải coi lại, bởi vì nền kinh tế được định hướng đó tại Việt Nam mà ông là tác giả, đang vào hồi cùng cực.
Hệ lụy của chủ nghĩa giáo điều
Trong cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam” của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng bao gồm các nội dung: Quan niệm về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của Việt Nam; vai trò lãnh đạo của Đảng trong quá trình xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; chủ thể trong nền kinh tế; phân phối và giải quyết các vấn đề xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Theo Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng, thì, “mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là sự sáng tạo trong tư duy lý luận của Đảng ta, là lựa chọn tất yếu khách quan, khoa học và thực tiễn. Đó là sự lựa chọn kết hợp giá trị, tinh hoa nhân loại với đặc điểm và bản chất ưu việt riêng có của chế độ chính trị.
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát của Việt Nam, được hình thành từ quá trình đổi mới tư duy lý luận và thực tiễn trong công cuộc đổi mới đất nước.
Đây là kiểu tổ chức nền kinh tế dựa trên những nhận thức sâu sắc về tính quy luật khách quan với phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của chủ thể là chính Đảng, Nhà nước xã hội chủ nghĩa và nhân dân lao động.
Quá trình hình thành tư duy toàn diện về nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là quá trình tìm tòi, nghiên cứu để phát triển nhận thức, đồng thời là quá trình đúc rút kinh nghiệm từ hoạt động thực tiễn của đất nước. Đó là quá trình phát triển nhận thức từ thấp đến cao, từ chưa đầy đủ, chưa hoàn thiện tới ngày càng đầy đủ, sâu sắc và hoàn thiện” (dừng trích nhận định của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng).
Thực tế diễn ra ở Việt Nam ra sao?
Kết quả khảo sát của Hiệp hội doanh nghiệp thành phố Hồ Chí Minh đến cuối tháng 2/2023 cho thấy 83% số doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong sản xuất kinh doanh. Trong đó, các khó khăn chủ yếu bao gồm lãi suất cao và biến động tỷ giá mạnh, thị trường bị thu hẹp, khó tiếp cận vốn, thủ tục vay vốn phức tạp, mất nhiều thời gian, hàng tồn kho nhiều, giá nguyên liệu đầu vào tăng, chi phí nhân công tăng.
Trước những khó khăn nói trên, doanh nghiệp đang kinh doanh cầm chừng, tái cấu trúc ngành nghề kinh doanh, cố duy trì ở mức có thể nhất để hy vọng vượt qua. Nhiều doanh nghiệp cho biết, họ huỷ bỏ các kế hoạch đầu tư mới hay mở rộng sản xuất kinh doanh.
“Năm 2022 được coi là một năm thành công của kinh tế Việt Nam với tăng trưởng cao, lạm phát thấp, vậy mà thị trường chứng khoán biến động và suy giảm mạnh; từ đỉnh cao đầu năm với khoảng 1.520 điểm đã “rơi” xuống vực sâu giữa tháng 11/2022 còn hơn 900 điểm.
Kết quả là, năm 2022 thị trường chứng khoán Việt Nam đã giảm, mất khoảng 34%; tức hơn 1/3 vốn hoá thị trường. Phần lớn công ty niêm yết đã bị giảm giá trị vốn hoá, hàng triệu nhà đầu tư thua lỗ, mất khoản thu nhập lớn.
Diễn biến hai tháng đầu năm 2023 cho thấy thị trường vẫn còn dao động mạnh. Hiện thị trường dao động khoảng trên 1000 điểm và chưa có dấu hiệu phục hồi vững chắc.
Thị trường trái phiếu phát triển nhanh chóng giai đoạn 2017 – 2021 với lượng phát hành tăng liên tục hàng năm; đạt đỉnh vào năm 2021. Sang năm 2022, thị trường suy giảm mạnh với lượng phát hành chỉ bằng 39% lượng phát hành năm 2022 (giảm 61%).
Đáng lưu ý, kể từ tháng 11/2022 lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành mới, phát hành riêng lẻ gần như không có. Trái phiếu doanh nghiệp như một kênh huy động vốn đã bị đứt gãy và không thể tiếp tục sử dụng; người đầu tư mất niềm tin; thị trường mất thanh khoản nghiêm trọng.
Điều đáng lưu ý, số trái phiếu đáo hạn trong năm 2023 là khá cao, gần 303 nghìn tỷ đồng, tương đương 12,6 tỷ đô la Mỹ. Tổng giá trị trái phiếu đáo hạn trong 2023 – 2025 khoảng 697 nghìn tỷ đồng, tương đương 29 tỷ đô la Mỹ.
Trong bối cảnh, thị trường chứng khoán đóng băng, khô cạn thanh khoản; tín dụng ngân hàng bị khống chế và khó tiếp cận; phát hành mới trái phiếu doanh nghiệp cũng không khả thi, thì việc hoàn thành nghĩa vụ trả các khoản nợ nói trên đúng hạn đối với các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp bất động sản là thách thức khó vượt qua.
Khó khăn của một số doanh nghiệp bất động sản sẽ có nguy cơ tác động dây chuyền đến hệ thống tài chính, nhất là các ngân hàng thương mại có liên quan.
Cần phải khơi thông lại thị trường trái phiếu doanh nghiệp để tránh rủi ro đối với thị trường tài chính và giảm áp lực đối với phát triển kinh tế xã hội năm nay và các năm tiếp theo” – ông Nguyễn Đình Cung, cựu Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương, thẳng thắn nhận xét.
Thay lời kết
Nền kinh tế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa mà Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng đang cố gắng ‘vun tròn’ , theo như lời của ông Nguyễn Đình Cung thì đang chứng kiến những điều rất kỳ lạ.
Đó là sự sụt giảm nhanh và mạnh nhất thế giới của thị trường chứng khoán. Sự đứt gãy và mất thanh khoản nghiêm trọng của thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Sự đứt gãy nghiêm trọng và kéo dài chưa từng có của thị trường xăng dầu.
Bên cạnh đó, sự đứt gãy kéo dài về cung cấp thiết bị và vật tư y tế làm giảm sút nghiêm trọng số lượng và chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khoẻ đối với người dân. Cuộc khủng hoảng dịch vụ kiểm định xe cơ giới và nhiều sự việc tương tự khác ở các địa phương.
Điều đáng nói, cách ứng xử và xử lý vấn đề của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. Lẽ ra các cơ quan này cần phối hợp với nhau và tránh tình trạng không có cơ quan và cá nhân nào chịu trách nhiệm. Các cơ quan nhà nước phản ứng rất chậm trễ trước những quy định pháp luật quá bất hợp lý, không thể áp dụng trong nhiều công việc quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân và doanh nghiệp.
Câu hỏi không thể tránh né đang đặt ra với Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng: vậy thì những lý thuyết hàn lâm mà tác giả cuốn sách “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam”, đã phạm sai lầm ở đâu, liệu sai lầm đó có mang tính hệ thống hay không?
Vì rõ ràng ở đây sự hoài nghi có cơ sở từ việc tác giả không phải là một nhà kinh tế lý thuyết, lẫn thực hành trong quản trị.