Ninh Kiều
(VNTB) – Đây là đề án thí điểm “Luật sư công” – một chế định mà giới luật học từng nhắc đến – đầu tiên ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long.
Tin tức cho biết, ngày 21-10, tại Sở Tư pháp, UBND thành phố (TP) Cần Thơ tổ chức buổi ra mắt đội ngũ 35 luật sư tham gia thực hiện “Đề án thí điểm khuyến khích, thu hút đội ngũ luật sư tham gia vào các hoạt động của TP Cần Thơ giai đoạn 2022-2025” (gọi tắt là Đề án 02).
Theo nội dung của Kế hoạch số 131/KH-UBND về thực hiện thí điểm Đề án 02 của TP Cần Thơ, thì nhóm luật sư công này sẽ tham gia vào quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật – trường hợp nếu cơ quan soạn thảo thành lập Tổ soạn thảo, tham gia góp ý, phản biện, thẩm định các dự thảo văn bản quy phạm pháp luật do Hội đồng nhân dân, UBND TP ban hành.
Khi có vụ việc khiếu nại phức tạp, đông người hoặc có vụ án mà bên bị kiện là các sở, ngành, UBND, Chủ tịch UBND TP (sau đây gọi chung là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền) thì nhóm luật sư công này tham gia tư vấn, hỗ trợ hoặc tham gia tố tụng với tư cách là người bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho cơ quan nhà nước.
Một đầu việc cụ thể khác, đó là với dự án đầu tư nước ngoài hoặc dự án đầu tư của các tập đoàn lớn, hoặc khi có khó khăn, vướng mắc về pháp luật trong việc giải quyết các thủ tục đầu tư dự án lớn hoặc khi doanh nghiệp có nhu cầu, hoặc khi thấy cần thiết, cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền đề nghị nhóm luật sư công này tư vấn, phối hợp, hỗ trợ.
Luật sư Phan Trung Hoài, phó chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam, nhìn nhận trước giờ chúng ta đã nghe về “luật sư công” nhưng thực tế Việt Nam vẫn chưa có cơ chế, chính sách về vấn đề này trở ngại lớn nhất của việc xây dựng chế độ luật sư trong lĩnh vực dịch vụ công, là do trong pháp luật về luật sư quy định những người đang công tác trong các cơ quan nhà nước không được làm luật sư, có nghĩa là loại trừ sự tồn tại hợp pháp của luật sư công chức trong pháp luật thực định hiện hành.
Do vậy theo luật sư Phan Trung Hoài, về mặt lý luận và thực tiễn pháp lý hiện nay cũng chưa có sự thống nhất về sự cần thiết phải xây dựng chế định “luật sư công”.
Luật sư Trần Thành cho biết ở Mỹ, quyền có luật sư bảo vệ trên tòa hình sự là quyền Hiến định. Bất cứ người nào không có khả năng thuê luật sư thì nhà nước có trách nhiệm cử luật sư bảo vệ. Do đó, Nhà nước thành lập hệ thống các Văn phòng luật sư công (Public Defender Office) cấp liên bang và tiểu bang để cung cấp dịch vụ bào chữa công cho người nghèo, người không đủ khả năng thuê luật sư trong các phiên tòa hình sự.
Hệ thống luật sư công ở liên bang chịu trách nhiệm đối với vụ việc hình sự cấp liên bang.
Luật sư công ở Mỹ là công chức Chính phủ, tuy nhiên chỉ có nhiệm kỳ 04 năm, do Thẩm phán Tòa án bổ nhiệm, cũng có bang quy định do Thống đốc bang bổ nhiệm hoặc Nghị viện bang bầu ra.
Đối với luật sư công làm việc cho các Tòa án liên bang thì do Thẩm phán Tòa phúc thẩm liên bang bổ nhiệm (ở Mỹ, có 13 Tòa án phúc thẩm liên bang chia theo khu vực). Các luật sư công được tuyển dụng với mức lương tương ứng với các luật sư tư. Ngoài lương còn có sự hỗ trợ quỹ phúc lợi để giữ chân các luật sư có trình độ cao, đặc biệt là ở các vùng nông thôn…
Luật sư công thuộc Văn phòng Luật sư công quản lý. Mỗi tiểu bang có ít nhất một Văn phòng luật sư công. Nghị viện Mỹ cho phép Tòa án các bang thành lập Văn phòng luật sư công, nếu bang nào không thành lập Văn phòng luật sư công thì Tòa án phải ký hợp đồng thuê luật sư bên ngoài bào chữa cho những người bị truy tố với mức thù lao 128 USD/01 giờ làm việc.
Các Văn phòng luật sư công được tổ chức gắn với tổ chức của Tòa án gồm Tòa án cấp bang và Tòa án cấp liên bang, các văn phòng luật sư công ở liên bang được trả lương bởi Tòa án liên bang, mức lương của luật sư công bằng mức lương của công tố viên.
Ở cấp tiểu bang, lương của luật sư công được trả từ ngân sách của tiểu bang. Chi phí cho luật sư công bằng 1/8 mức ngân sách cấp cho hệ thống Tòa án (chi phí cho luật sư công gồm: chi lương cho luật sư và đội ngũ nhân viên, thuê mặt bằng, chi cho giám định tư pháp và chi phí hành chính khác).
Hàng năm, Nghị viện phê chuẩn ngân sách cấp cho hệ thống Tòa án trong đó có dòng ngân sách chi cho luật sư công và quy định mức thù lao cho luật sư công, văn bản này được Nghị viện ban hành vào đầu năm tài chính. Hàng tháng, các Văn phòng luật sư công phải báo cáo hoạt động lên Văn phòng quản lý hành chính của Tòa án…