Anh Khoa dịch
(VNTB) – Họ bị cáo buộc: âm mưu lật đổ đặc khu trưởng bằng cách giành đa số ghế trong cơ quan lập pháp
Luật an ninh quốc gia mà Trung Quốc áp đặt lên Hồng Kông vào tháng 6 có nghĩa là, một số người ủng hộ họ từng nhấn mạnh, chủ yếu là dùng để đe dọa. Trong những tháng đầu tiên có hiệu lực, chỉ có 35 người bị bắt giữ (chỉ 4 người bị buộc tội) theo luật này, với các hành vi phạm tội như kích động ly khai và cấu kết với thế lực nước ngoài. Bức tranh đã thay đổi đáng kể vào ngày 6 tháng 1 khi, trong một cuộc đột kích trước bình minh, gần 1.000 cảnh sát đã tỏa ra khắp thành phố để khám xét 72 cơ sở và bắt giữ 53 chính trị gia và nhà hoạt động ủng hộ dân chủ vì lý do lật đổ.
Những người bị vây bắt đã ứng cử hoặc giúp tranh cử, trong một cuộc bỏ phiếu “sơ bộ” không chính thức để chọn các ứng cử viên cho cuộc bầu cử vào Hội đồng Lập pháp (Legco) gồm 70 ghế đã được lên lịch vào tháng 9 năm ngoái. Trong số những người bị bắt có Benny Tai, một học giả và nhà hoạt động dân chủ hàng đầu. Lester Shum và Jimmy Sham, những người tổ chức một số cuộc biểu tình lớn gây chấn động lãnh thổ trong giai đoạn 2019-20, cũng bị triệu tập, cùng với các cựu dân biểu nổi tiếng bao gồm Eddie Chu, James To và Alvin Yeung. Các nhân vật xã hội dân sự cũng vậy, chẳng hạn như Lee Chi-yung, một nhà vận động cho người khuyết tật; Jeffrey Andrews, một nhân viên xã hội; và John Clancey, một luật sư nhân quyền, người đã đóng vai trò là thủ quỹ cho tổ chức tiến hành đợt bầu cử sơ bộ. Ông Clancey, người Mỹ, là người nước ngoài đầu tiên bị bắt theo luật này.
Hơn 600.000 người Hồng Kông – khoảng 8% dân số – đã bỏ phiếu trong cuộc bầu cử sơ bộ. Vào thời điểm đó, Đặc Khu Trưởng Hồng Kông, bà Carrie Lam, đã mô tả quá trình này là có ý “lật đổ”, mặc dù rất khó hiểu tại sao bà lại cho là như vậy. Mục đích của bỏ phiếu sơ bộ là cung cấp một danh sách thống nhất có cơ hội tốt hơn để giành được ghế và thậm chí là đa số trong một cơ quan được lựa chọn bởi một hệ thống bầu cử được thiết kế nhằm tạo lợi thế cho các nghị viên tái tranh cử. Hóa ra, nguyên nhân cũng khá dễ hiểu. Bà Lam đã hoãn các cuộc bầu cử một năm, viện cớ là đang xảy ra đại dịch covid-19. Vào tháng 11, quốc hội Trung Quốc đã qua mặt các tòa án Hồng Kông để loại bốn nhà lập pháp ủng hộ dân chủ. 15 nhà lập pháp đối lập còn lại đã từ chức để tỏ tình đoàn kết.
Các quan chức và phương tiện truyền thông Đại lục đã rầm rộ tán thành việc bắt giữ. Giải thích về việc này, John Lee, Bộ trưởng An ninh của Hồng Kông, cáo buộc phe ủng hộ dân chủ “nhắm đến việc giành được 35 ghế”, như thể mục tiêu của họ là thua. Ông Lee nói về một âm mưu đen tối lật đổ chính phủ . Các công tố viên nói rằng phe đối lập đã có một kế hoạch “‘hủy diệt lẫn nhau” để ngăn chặn chính phủ và sau đó lật đổ nó. Một chiến thắng quyết định sẽ giúp họ có quyền bỏ phiếu giảm ngân sách. Trong trường hợp như vậy, bà Lam sẽ phải giải thể Legco. Nếu Legco mới một lần nữa từ chối, Đặc Khu Trưởng phải từ chức. Quy trình này được ghi trong Luật cơ bản, hiến pháp của Hồng Kông.
Tuy nhiên, luật đó hiện đóng vai trò thứ hai đối với các mục tiêu rộng lớn hơn của thế lực trung ương. Trong bất kỳ nền dân chủ đang hoạt động bình thường nào, giành được đa số ở cơ quan lập pháp là mục tiêu chính. Ngược lại, hệ thống của Hồng Kông không chỉ phi dân chủ mà còn do hành pháp lãnh đạo. Cũng như các nhà cai trị thuộc địa của Anh không bao giờ có ý định để cho phe đối lập giành quyền kiểm soát lập pháp, vì vậy lãnh chúa cai trị Hồng Kông ở Bắc Kinh rất quyết liệt trong việc không bao giờ chấp nhận. Thỏa thuận này trái ngược với lời hứa của Trung Quốc về quyền tự chủ và dần dần dân chủ hóa Hồng Kông. Một số nhân vật có thế lực trong lãnh thổ này (tự thừa nhận họ là thiểu số) đang phải vật lộn với mâu thuẫn này. Với một logic rối rắm, một cố vấn cấp cao của chính phủ nói rằng nỗ lực của các nhà dân chủ để giành quyền kiểm soát Legco giống như những người ủng hộ Donald Trump đang xông vào Điện Capitol.
Những người bị bắt vẫn chưa bị buộc tội. Họ sẽ bị xét xử tại các tòa án vẫn độc lập của Hồng Kông, nơi đòi hỏi các tiêu chuẩn chứng minh cao hơn nhiều so với các tòa án do Đảng Cộng sản kiểm soát ở Đại lục. Đặc biệt, các tòa án sẽ phải được thuyết phục rằng mối đe dọa lật đổ là có thật và sắp xảy ra. Một cố vấn thứ hai của chính phủ cho biết, có thể nhiều người trong số những người bị bắt sẽ không bị buộc tội, và thậm chí những người bị buộc tội có thể sẽ được phóng thích tại tòa. Nếu điều đó xảy ra, những lời kêu gọi “cải cách” tư pháp được đưa ra trên các tờ báo đại lục và bởi những người Hong Kong muốn ủng hộ Bắc Kinh sẽ chỉ tăng gấp bội. Mối quan tâm của họ là có quá nhiều người bị buộc tội trong các hoạt động chống chính phủ được tha bổng.
Nói cách khác, các tòa án có thể trở thành mục tiêu tiếp theo của chính quyền trung ương. Tuy nhiên, hiện tại, các vụ bắt giữ đánh dấu sự leo thang trong các chiến thuật đàn áp ở Hồng Kông. Luật an ninh quốc gia đã có tác dụng răn đe mạnh mẽ: chỉ đe dọa xử nghiêm khắc đối với bất kỳ ai vi phạm luật – bao gồm cả án tù chung thân hoặc dẫn độ về đại lục để bị xét xử theo luật pháp Trung Quốc – đã giúp giữ cho đường phố không còn những người phản đối. Nhưng cho đến nay việc thanh trừng các nhà vận động ủng hộ dân chủ có xu hướng chủ yếu dựa vào các luật đã có từ trước. Jimmy Lai, một ông trùm truyền thông tài ba, là ngoại lệ đáng chú ý nhất. Ông bị buộc tội vào tháng 12 với cáo buộc thông đồng với lực lượng nước ngoài.
Tuy nhiên, nỗ lực làm tê liệt phe đối lập vẫn khiến Đặc Khu Trưởng bị bao vây tứ phía. Nhiều doanh nghiệp tài chính và các doanh nghiệp khác có liên hệ với Trung Quốc hoan nghênh cuộc đàn áp vốn đã tạo ra sự yên tĩnh bên ngoài, đồng thời kiếm tiền từ các thị trường tài chính sôi động. Nhưng các giám đốc điều hành quốc tế khác, những người lo ngại về Hồng Kông như là một trung tâm khu vực, đang bắt đầu lên tiếng. Tuần này, người đứng đầu phòng thương mại của Thụy Điển, Kristian Odebjer, đã tweet rằng cuộc đàn áp của Hồng Kông đang có “tác động tiêu cực đáng kể đến hoạt động kinh doanh”. Ông nói thêm, khi hình ảnh của Hồng Kông ngày càng xấu đi, việc “bảo vệ lý do tại sao bạn nên duy trì các hoạt động tốn kém ở đây” ngày càng khó hơn.
Bà Lam không được lòng người Hồng Kông, họ chỉ trích sự dễ dãi của Chính phủ đối với các doanh nghiệp lớn và thành tích tồi tệ về mọi thứ, từ giảm bất bình đẳng đến an toàn đường bộ và tái chế nhựa. Đồng thời, cố vấn thứ hai chỉ ra rằng, bà ấy đang phải chịu áp lực của những người có thế lực trong phía thân chính quyền. Những người có kinh doanh với đại lục đổ lỗi cho bà Lam vì đã không ứng phó với đại dịch bằng việc cácg ly và kiểm tra nhiều hơn để có thể giảm bớt các hạn chế đi lại vào đại lục. Những người nhắm đến chiếc ghế của bà Lam khi nhiệm kỳ của bà kết thúc vào năm tới vui mừng tấn công bà. Ngay cả các quan chức chính phủ trung ương cũng coi thường bà vì đã lôi kéo Hồng Kông vào một mớ hỗn độn chính trị.
Trong một cuộc khảo sát chưa công bố với 250 sinh viên, các học giả tại Đại học Trung Quốc và Đại học Hồng Kông cho thấy 87% không tin tưởng vào chính phủ. Các tác giả cảnh báo về một “thùng thuốc súng” có thể nhấn chìm thành phố này một lần nữa. Điều đó có thể giải thích lý do tại sao các quan chức đang cố gắng rất nhiều để hạ gục phe đối lập từ trong trứng nước.
Nguồn: The Economist