Xổ số doanh thu khủng, nộp ngân sách tí teo: Độc quyền?

Theo thống kê của Bộ Tài chính, doanh thu toàn ngành xổ số cả nước trong năm 2013 thu về 58.629 tỷ đồng, trong đó nộp ngân sách 17.600 tỷ đồng; năm 2014 thu về trên 63.000 tỷ đồng, nộp ngân sách hơn 20.100 nghìn tỷ đồng. Tương tự, năm 2015, dù chưa có thống kê chính thức nhưng doanh thu toàn ngành xổ số cũng tăng trên 10% so với năm 2014.

Nhận xét về những con số này, Luật sư Trương Xuân Tám, Ủy viên Hội đồng luật sư toàn quốc cho rằng mức đóng góp khoảng 30% doanh thu vào ngân sách nhà nước của ngành xổ số là không thỏa đáng, nhất là khi hoạt động của các đơn vị này khá đơn giản, chi phí đầu tư thấp hơn nhiều so với các công ty nhà nước hoạt động trong lĩnh vực khác, chủ yếu bao gồm hoạt động in ấn, phân phối, bộ máy quản lý và tổ chức trả thưởng. Điều này xuất phát từ việc các công ty xổ số kiến thiết có lợi thế của ngành kinh doanh độc quyền.

“Mục đích của xổ số kiến thiết phải đúng như tên gọi của nó là kiến thiết, xây dựng phúc lợi cho cộng đồng nói chung chứ không phải là kinh doanh đơn thuần. Còn như thực tế hiện nay, hoạt động của ngành xổ số chưa đúng với tên gọi, kinh doanh kiểu ấy vô cùng dễ. Ngành xổ số được Nhà nước cho cơ chế độc quyền, không có công ty cổ phần, công ty TNHH nào được nhảy vào làm mà đều phải là công ty một thành viên do Nhà nước làm chủ sở hữu.

Độc quyền mang lại cho các công ty xổ số rất nhiều lợi thế, mà trước hết là lợi thế được xã hội ủng hộ. Người dân bỏ tiền ra mua xổ số một phần mang tính chất cầu may, nhưng ý nghĩa lớn hơn là họ muốn làm từ thiện, giúp đỡ cho những người nghèo, người già, trẻ em, người tàn tật… trực tiếp bán vé số, còn phần lãi thì đóng góp vào ngân sách nhà nước để kiến thiết đất nước.

Bởi thế, mức đóng góp vào ngân sách của ngành kinh doanh xổ số là không thỏa đáng, không tương xứng với những ưu ái mà Nhà nước và xã hội dành cho họ”, Luật sư Trương Xuân Tám nhấn mạnh.

Cũng theo Luật sư Trương Xuân Tám, về nguyên tắc tài chính chắc chắn các công ty xổ số không làm sai vì các công ty này trực thuộc sở Tài chính nên rất rành quy định về lời lãi, đóng thuế… Vấn đề ở chỗ các doanh nghiệp này đã chia chác làm giảm lợi nhuận đi, mà tiêu biểu là mức lương của lãnh đạo, cán bộ nhân viên công ty xổ số rất khủng, chưa kể họ còn chi nhiều tiền vào việc tham quan, học tập kinh nghiệm, du lịch… vô bổ khiến lợi nhuận đi xuống dù có doanh thu khủng, kéo theo mức nộp ngân sách cũng bị giảm đi.

Nhìn vào mức lương ở một số công ty xổ số gây xôn xao thời gian qua như: lương lãnh đạo Công ty TNHH MTV Xổ số kiến thiết Tiền Giang 730 triệu đồng/năm; lương nhân viên bảo vệ ở Công ty Xổ số Bình Thuận 40 triệu/tháng, Luật sư Trương Xuân Tám cho biết, những trường hợp này cũng tương tự như tình trạng xảy ra ở các công ty công ích như cấp nước, cây xanh bị phát hiện mấy năm trước. Các doanh nghiệp này đều được dành lợi thế độc quyền nên hưởng lương quá cao so với khối lượng công việc mà họ thực hiện. Điều này tạo nên sự thiếu công bằng với các ngành nghề khác, nhất là những người làm nghề độc hại, thậm chí nhân viên dầu khí làm việc ở ngoài biển trong điều kiện nguy hiểm cũng không có được mức lương cao như thế.

“Nhà nước dành lợi thế cho các công ty đó không phải để họ có lãi nhiều rồi chia chác, làm nhỏ mức lãi, nộp ngân sách ít. Vì thế cần phải xem lại, có cơ chế siết chặt lại chi phí của các công ty xổ số, khi đó phần nộp ngân sách ắt sẽ lớn lên”, ông Tám nói.

Theo đó, cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là cơ quan thuế phải có trách nhiệm giám sát, bịt các kẽ hở để các công ty xổ số loại bỏ tất cả các chi phí không hợp lý. Cần thiết phải giới hạn mức lương tối đa so với mặt bằng chung, nhất là khi các công ty xổ số không phải bỏ ra nhiều công sức, không phải đau đầu đi tìm thị trường, thương vụ, rủi ro hầu như không có.

Kinh doanh xổ số ở Việt Nam là một ngành nghề kinh doanh có điều kiện và do Nhà nước độc quyền. Luật sư Trương Xuân Tám cho rằng Việt Nam hoàn toàn có thể giao cho tư nhân kinh doanh ngành nghề này.

“Đầu tư cho xổ số không lớn nên tư nhân có thể làm được, và cái lợi là Việt Nam có thể kiểm soát chặt hơn, có cạnh tranh lành mạnh và mức thuế đóng góp cũng tương xứng hơn, làm lợi cho ngân sách, chấm dứt những chi phí vô nguyên tắc do độc quyền gây ra. Xu hướng của kinh tế thị trường là bình đẳng các thành phần kinh tế, kinh tế tư nhân hoàn toàn có thể tham gia kinh doanh xổ số. Hiện nay bảo hiểm cũng đã cho phép tư nhân tha gia, vì thế nên thay đổi cơ chế, đừng để Nhà nước độc quyền nữa”, ông Tám nhấn mạnh.

Từ câu chuyện của ngành xổ số, Luật sư Trương Xuân Tám cũng bàn đến việc cần cân nhắc để mở casino, cho phép người Việt vào chơi.

“Casino không phải của Nhà nước mở nhưng ngành nào thì cơ quan thuế cũng phải kiểm soát chặt nên casino thường đóng thuế rất cao. Xu hướng hội nhập quốc tế là tất cả các ngành nghề gì pháp luật không cấm là người dân được kinh doanh. Đương nhiên phải có các quy định về mức vốn, cơ sở vật chất… mới làm được casino. Tương tự xổ số cũng là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, phải có kinh phí, bảo đảm để không xảy ra chuyện xù tiền người trúng thưởng.

Tôi xin nhấn mạnh, có điều kiện chứ không phải là cấm. Theo tôi, các ngành này Nhà nước không nên giành độc quyền mà nên để tư nhân tham gia thì sẽ đóng góp cho ngân sách tốt hơn, các cơ quan kiểm soát bình đẳng, sòng phẳng.

Đã có nhiều ý kiến nên thí điểm cho người Việt Nam vào chơi casino. Điều này có thể thực hiện nhưng phải quy định rõ ở điều kiện nào, thu nhập ra sao… thì được vào chơi, ví dụ doanh nhân có thể vào casino để giao lưu với doanh nhân nước ngoài. Như thế Việt Nam cũng sẽ tránh được tình trạng chảy máu ngoại tệ ra nước ngoài”, Luật sư Tám đề xuất.