VNTB – Thích nghi với “quy hoạch báo chí” để có tự do

Nguyễn Đình Ấm

(VNTB) – Dù có bị “quy hoạch” báo chí,  những người có tài, năng khiếu, nhiệt huyết viết vẫn có thể hành nghề báo tự do.

Đừng ngạc nhiên

Chiều ngày 4/3/2020 tại Hà nội đã diễn ra buổi lễ bộ 4T, ban tuyên giáo TW trao giấy phép tạp chí cho 19 tờ báo trong sự vui mừng của “chủ trò” và sự “mếu máo” của 19 tổng biên tập từ báo phải xuống “sàn” tạp chí.

Đã trải qua hơn 30 năm làm báo quốc doanh ở nhiều tờ báo tôi không lạ gì trò “quy hoạch” báo chí của nhà cầm quyền.

Theo đó, ở thời điểm  xã hội có sự “cởi mở” nào đó của lãnh đạo chóp bu (như thời kỳ “những việc cần làm ngay” của Nguyễn Văn Linh chẳng hạn) đồng thời để “ngạo nghễ” trước thế giới rằng VN rất tự do báo chí thì cơ quan tuyên giáo, bộ 4T lại “mở lòng” cho những ngành, hội, đoàn…ra ấn phẩm báo chí. Theo đó, những anh có “máu mặt” trong đám nhà báo đã nghỉ hưu nhưng vẫn nhiệt tình với nghề hay đang làm “lính” ở tờ báo muốn “một mình một góc trời riêng” tán tụng với lãnh đạo các hội, đoàn (gọi là cơ quan chủ quản)xin ra tờ báo để họ hành nghề.

Lãnh đạo các hội, đoàn thấy có cái “mồm” chủ động phát ngôn, ca tụng mình lại không phải nuôi nấng gì nên thường OK và người đề xuất, làm hồ sơ tất nhiên được ghế tổng biên tập. Tiếp đó, họ trình hồ sơ  xin ra báo lên ban tuyên giáo TW, bộ 4T. Tất nhiên, để có cái giấy phép ra báo không chỉ lời nói xuông. 

Đến lúc nào đó nhà cầm quyền thấy số lượng các tờ báo quá đông, ban tuyên giáo, bộ 4T khó kiểm soát, nhiều thông tin bất lợi cho nhà cầm quyền đăng ra mấy ngày mới phát hiện thì đã muộn.

Ví dụ hôm cả loạt báo đăng thủ tướng khen ngợi cô giáo Thanh ở Gia Lai có bài thơ hay nhưng khi biết là “lố” quá các báo đồng loạt gỡ thì thiên hạ tỏng cả rồi! Đặc biệt, trước các sự kiện quan trọng như sắp đại hội đảng thì càng phải siết chặt đám báo chí vì nhiều anh bề ngoài vẫn phải ca ngợi “quang vinh muôn năm” nhưng sểnh ra là “chơi đểu” như đăng ảnh ông Nông Đức Mạnh ngồi ngai vàng, thủ tướng khen bài thơ…chẳng hạn.

Cứ hết thời kỳ “trăm hoa đua nở” là thời kỳ “quy hoạch” lại báo chí, theo dư luận cũng là “vụ mùa” của các cơ quan quản lý, như vụ “gặt” của bà con nông dân.Thông thường những quả vớ bẫm như vụ Mobifone mua AVG không phải khi nào cũng có.

Vì vậy, đã làm ở các tờ báo quốc doanh nhỏ không “có đầu, có mỏ” thì nên coi trò quy hoạch như một “tất yếu của cuộc sống”.

Thích nghi với quy hoạch để có tự do

Nếu làm báo với hai mục đích chính: Kiếm cơm và phụng sự tổ quốc, nhân dân thì khi bị giáng từ báo xuống tạp chí cũng không nên quá thất vọng.

Khi bạn đang ở tờ báo xuống thân phận tạp chí thì dĩ nhiên rất khó khăn trong việc kiếm cơm thậm chí thất nghiệp.Theo tôi, sau khi 19 tờ báo xuống tạp chí ít nhất khoảng 200-300 nhà báo mất việc và chỉ có những con nhà giàu hoặc con cháu các quan chức báo chí, ban tuyên giáo, bộ 4T có thế lực mới kiếm được tờ báo mới còn thì phải chuyển nghề, thất nghiệp. Tuy nhiên, những người có tài, năng khiếu, nhiệt huyết viết vẫn có thể hành nghề tự do đi viết cho các tờ báo, các trang thông tin điện tử khác chờ cơ hội mới.

Thời tôi làm ở tờ báo Hàng Không Việt Nam, năm 1987 chúng tôi đăng bài “Vật tư rơi vào tay ai” đánh tham nhũng ngay trong ngành. Sau vụ này tờ báo phải tạm dừng, năm 1990 mới ra báo tiếp nhưng để “trừ hậu họa” tờ HKVN phải xuống tạp chí HKVN. Từ đây chúng tôi không được đăng các thể loại của báo chí thời sự nhưng tôi vẫn thực hiện được lý tưởng chống tham nhũng bằng cách đem tài liệu, tin, bài đến các tờ báo ở Hà Nội để “chiến”, ví dụ đăng bài: “Thấy gì qua các thương vụ mua máy bay ở ngành HKVN” trên báo Lao động thủ đô số 73 ra ngày 18-25/8/1995, cộng tác các bài “Bay lên nào, Mất cả chì lẫn chài, đến người cũng mất nốt”… trên báo Hà Nội Mới chủ nhật, “Máy bay ATR 72 có nhiều trục trặc” trên báo Đại Đoàn Kết…Tôi bị treo bút ở tạp chí HKVN từ năm 1994-1999 nhưng nhờ viết cho các tờ báo khác nên tôi vẫn tồn tại để năm 1999 trở lại viết cho tờ tạp chí HKVN.

 Mặc dù cơ quan chủ quản đoán biết tôi viết, tham gia vào việc chống  tham nhũng nhưng không có luật nào để họ trực tiếp trừng phạt mà phải lòng vòng bịa ra các lý do khác nên cuối cùng họ thất bại.

Hiện nay môi trường để làm báo tự do rộng mở hơn thời chúng tôi rất nhiều do có có mạng Internet, nhiều trang báo, web tự do trong và ngoài nước, các bạn có tài, nhiệt huyết với nghề báo vẫn có thể tiếp tục tác nghiệp kiếm cơm và phụng sự tổ quốc, nhân dân, dù vất vả nhưng có tự do.