VNTB – Người viết báo tự do ở Việt Nam bị hạn chế quyền chính trị
Nguyễn Nam
(VNTB) – Nội dung “Phúc đáp Kháng thư của Liên Hiệp Quốc về nhà báo Phạm Chí Dũng” trên trang Việt Nam Thời Báo (1), cho thấy đang có cách hiểu khác nhau về quyền tự do chính trị trong báo chí giữa Việt Nam với các tổ chức thuộc Liên Hiệp Quốc.
Nhà báo Đặng Tâm Chánh, một đảng viên đảng cộng sản, cựu tổng biên tập báo Sài Gòn Tiếp Thị, nói với BBC (British Broadcasting Corporation) hôm 9/4/2019 rằng trong nền chính trị một đảng, dư luận xã hội là một công cụ sắc bén của quyền lực, và do đó cũng không lạ khi lâu nay ai cũng biết đó là nền báo chí công cụ của Đảng (2).
BBC được thành lập năm 1922 theo Hiến chương Hoàng gia Anh, và hoạt động dưới sự chấp thuận của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Phương tiện và Thể thao Anh. Đài BBC thu lợi nhuận chủ yếu bằng một khoản lệ phí truyền hình được thu từ tất cả các hộ gia đình, các công ty và tổ chức sử dụng bất kỳ loại thiết bị nào để thu lại, hoặc thu trực tiếp tín hiệu từ đài. Khoản phí này được đặt ra bởi Chính phủ Anh, được chấp thuận bởi Nghị viện Anh, và được sử dụng để gây quỹ cho các dịch vụ radio, TV và các dịch vụ trực tuyến khác của BBC bao trùm toàn bộ nước Anh.
Từ 1/4/2014, khoản phí này cũng gây quỹ cho hệ thống tin tin tức thế giới (BBC World Service), thành lập năm 1932, cung cấp các hệ thống TV, radio và các dịch vụ trực tuyến khác bằng tiếng Ả Rập, tiếng Ba Tư cùng hơn 28 ngôn ngữ khác, bao gồm tiếng Việt.
Khoảng một phần tư lợi nhuận của BBC đến từ lệ phí thương mại của BBC Worldwide Ltd., từ khoản tiền có được từ việc bán các chương trình truyền hình và các dịch vụ khác ra các nước khác, và từ hệ thống tin tức quốc tế 24/7 bằng tiếng Anh BBC World News và BBC.com, được cung cấp bởi BBC Global News Ltd.
Như vậy, có thể thấy rất rõ ràng rằng BBC được vận hành không chịu sự gò bó trong hạn chế về quyền tự do chính trị, và sản phẩm tin tức của họ được kinh doanh trên toàn cầu, mà không vấp phải một định hướng yêu cầu tuyên truyền nào từ Hoàng gia Anh.
Tương tự, với VOA, viết tắt từ Voice of America; còn được gọi là Đài Tiếng nói Hoa Kỳ, là dịch vụ truyền thông đối ngoại chính thức của chính phủ Hoa Kỳ. VOA được thành lập năm 1942, và hiến chương VOA (Luật công chúng 94-350 và 103-415) đã được Tổng thống Gerald Ford ký thành luật năm 1976. Hiến chương này có sứ mệnh “truyền phát tin tức và thông tin chính xác, cân bằng và toàn diện tới khán giả quốc tế” và nó xác định các tiêu chuẩn bắt buộc về mặt pháp lý trong cách thức làm báo chí của VOA (3).
Nhà báo Phạm Chí Dũng, nhân vật chính của “Phúc đáp Kháng thư của Liên Hiệp Quốc về nhà báo Phạm Chí Dũng” (4), là cộng tác viên thường xuyên của VOA. Ông cũng là khách mời tham gia các hội thoại trực tuyến hàng tuần của BBC.
Nhà báo Phạm Chí Dũng còn cộng tác với báo Người Việt. Theo thông tin từ tòa soạn báo, đây là nhật báo tiếng Việt đầu tiên phát hành ngoài Việt Nam, và là tờ báo tiếng Việt duy nhất phát hành 7 ngày trong tuần tại Hoa Kỳ. Năm 2004, nhật báo Người Việt trở thành tờ báo tiếng Việt đầu tiên có đăng ký kiểm toán phát hành tại Hoa Kỳ, tức là được kiểm toán số lượng phát hành bởi những công ty độc lập.
Cả ba tờ báo kể trên đều được nhà nước Việt Nam công nhận và có các trao đổi quan hệ đối ngoại về báo chí.
Từ nội dung của “Phúc đáp Kháng thư của Liên Hiệp Quốc về nhà báo Phạm Chí Dũng”, tuy không đề cập đến các cơ quan truyền thông nước ngoài, song có thể thấy rằng ở Việt Nam có đời sống báo chí hạn chế về quyền chính trị đúng như nhận xét của cựu tổng biên tập Sài Gòn Tiếp Thị với BBC (2); và hạn chế về quyền này còn có thể được yêu cầu cả với người Việt Nam khi cộng tác với báo chí nước ngoài – trường hợp nhà báo tự do Phạm Chí Dũng đang vấp cáo buộc hình sự theo điều 117, Bộ luật hình sự là một dẫn chứng.
______________
Chú thích:
(1) https://vietnamthoibao.org/vntb-phuc-dap-khang-thu-cua-lien-hiep-quoc-ve-nha-bao-pham-chi-dung/
(2) https://www.bbc.com/vietnamese/vietnam-47849572
(3) https://docs.voanews.eu/en-US-INSIDE/2016/12/05/5d1e6a53-3ed2-4c3e-b043-ecae12d9eed8.pdf